Trong năm 2024 cả nước xuất khẩu gần 1,73 triệu tấn phân bón
Xuất khẩu phân bón Việt Nam từng đạt kỷ lục hơn 1 tỷ USD vào năm 2022 nhờ giá phân bón tăng cao trên toàn cầu. Trong năm đó, nếu như lượng phân bón xuất khẩu tăng 29,4% so với năm 2021 và đạt 1,75 triệu tấn, thì kim ngạch lại tăng tới 96%, (đạt 1,096 tỷ USD), tức là tăng gần gấp đôi. Theo Ngân hàng Thế giới, vào thời điểm giá phân bón đạt đỉnh cao trong năm 2022, chỉ số giá phân bón hợp lý (tỷ lệ giữa giá phân bón và giá lương thực) khi đó đã tăng gần gấp đôi so với mức trung bình nhiều năm.
Sang năm 2023, giá phân bón thế giới giảm mạnh, kim ngạch xuất khẩu phân bón của Việt Nam cũng giảm rất nhiều. Cụ thể, trong khi lượng phân bón xuất khẩu giảm 12% (đạt 1,5 triệu tấn) thì kim ngạch giảm tới 41% (đạt 649 triệu USD).
Sau một năm giảm sâu, từ đầu năm 2024 đến nay, xuất khẩu phân bón đã có sự phục hồi nhất định. Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, trong năm 2024 cả nước xuất khẩu gần 1,73 triệu tấn phân bón các loại, tương đương trên 709,91 triệu USD, giá trung bình 411,1 USD/tấn, tăng 11,7% về khối lượng, tăng 9,4% về kim ngạch nhưng giảm nhẹ 2% về giá so với cùng kỳ năm 2023.
Riêng tháng 12/2024, xuất khẩu 154.801 tấn phân bón các loại đạt 65,35 triệu USD, giá đạt 422,1 USD/tấn, tăng 18,4% về khối lượng, tăng 21,4% kim ngạch và tăng 2,5% về giá so với tháng 11/2024.
Phân bón của Việt Nam xuất khẩu chủ yếu sang thị trường Campuchia, riêng thị trường này đã chiếm 34,3% trong tổng khối lượng và chiếm 33,9% trong tổng kim ngạch xuất khẩu phân bón của cả nước, đạt 592.121 tấn, tương đương 240,82 triệu USD, giá trung bình 406,7 USD/tấn, tăng 1,4% về lượng, giảm 2,3% kim ngạch và giá giảm 3,6% so với cùng kỳ năm 2023.
Trong tháng 12/2024 xuất khẩu sang thị trường này đạt 55.980 tấn, tương đương 21,24 triệu USD, giá trung bình 379,5 USD/tấn, giảm 2,8% về lượng, giảm 4% kim ngạch và giá giảm 1,3% so với tháng 11/2024.
Đứng sau thị trường chủ đạo Campuchia là thị trường Hàn Quốc đạt 220.174 tấn, tương đương 89,14 triệu USD, giá trung bình 404,9 USD/tấn, tăng mạnh 146,6% về lượng, tăng 154,6% kim ngạch và tăng 3,2% về giá, chiếm gần 13% trong tổng khối lượng và tổng kim ngạch xuất khẩu phân bón của cả nước.
Xuất khẩu sang thị trường Philippines đạt 109.381 tấn, tương đương 46,35 triệu USD, giá trung bình 423,8 USD/tấn, tăng 93,3% về lượng, tăng 78,9% kim ngạch nhưng giá giảm 7,4%, chiếm 6,3% trong tổng khối lượng và chiếm 6,5% trong tổng kim ngạch.
Tuy nhiên, dự báo cho năm 2025 cho thấy giá phân bón sẽ tăng nhẹ toàn cầu, khoảng 3-5%, có khả năng tác động lên mức giá trong nước, đặc biệt tại các khu vực phụ thuộc nhiều vào phân bón nhập khẩu.
Theo nhận định của một số thương nhân ngành phân bón, xuất khẩu phân bón đang phục hồi nhưng kim ngạch xuất khẩu cả năm vẫn sẽ cách khá xa mức kỷ lục 1 tỷ USD của năm 2022. Bởi trong năm nay, giá phân bón trên thị trường toàn cầu vẫn đang trong xu hướng giảm.
Theo nhận định của Ngân hàng Thế giới (WB), giá nguyên liệu đầu vào giảm đang dẫn tới sự cải thiện về sản xuất phân bón trên thế giới. Chẳng hạn, tại châu Âu giá khí thiên nhiên (nguyên liệu đầu vào quan trọng nhất cho sản xuất phân đạm) trong quý 2 thấp hơn 11% so với cùng kỳ năm 2023, giá lưu huỳnh thấp hơn 26% …Trong quý 2 năm nay, chỉ số giá phân bón hợp lý đã đạt tương đương mức trung bình của thời kỳ 2015-2019.
WB dự báo, giá phân bón trung bình trong các năm 2024 và 2025 sẽ thấp hơn so với năm 2023, nhưng vẫn cao hơn mức giá trung bình thời kỳ 2015-2019. Nguyên nhân là nhu cầu sử dụng phân bón đang ở mức cao, trong khi Trung Quốc đang tiếp tục hạn chế xuất khẩu phân lân, các biện pháp trừng phạt quốc tế đang được áp đặt với Belarus và Nga (2 quốc gia chiếm gần 50% tổng sản lượng phân kali toàn cầu) ...
Dự báo, xu hướng sử dụng phân bón hóa học và phân bón hữu cơ trong giai đoạn 2024-2029 sẽ đạt tốc độ tăng trưởng kép hàng năm là 6,5% - 6,7% phản ánh xu hướng chuyển đổi sang nông nghiệp bền vững và thân thiện với môi trường.
Hiệp hội Phân bón thế giới (IFA) dự báo, nhu cầu tiêu thụ phân ure tăng 6% trong giai đoạn 2024 - 2028. Bên cạnh đó, xuất khẩu phân bón dự báo sẽ phục hồi, đặc biệt tại các thị trường truyền thống như Campuchia, Hàn Quốc. Đồng thời, Việt Nam cũng đang mở rộng thị trường sang châu Âu, nơi có các tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm cao hơn.
Những kỳ vọng từ chiến lược phát triển sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ
Ông Nguyễn Văn Bộ, nguyên Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam cho rằng để có phân bón chất lượng tốt, minh bạch trong quản lý, cơ quan chức năng liên quan nên xem xét cải tiến các khâu cấp phép sản xuất và lưu thông phân bón theo nguyên tắc tiền kiểm chặt chẽ với điều kiện sản xuất và hậu kiểm với sản phẩm. Với phân bón, chỉ cần đặt ra tiêu chuẩn tối thiểu về chất dinh dưỡng, hữu cơ, vi sinh vật có ích… và ngưỡng tối đa với kim loại nặng và vi sinh vật gây hại, độ ẩm… Với cách tiếp cận này, cần chặt chẽ và nghiêm ngặt hơn trong công tác thanh tra, kiểm tra.
Trong bối cảnh ngành phân bón nước nhà đang dần được chuẩn hóa, Việt Nam cần nghiên cứu, học hỏi bài học kinh nghiệm từ các nước sử dụng nhiều phân bón như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Trung Quốc về quản lý phân bón. Do vậy, ông Bộ đề xuất Dự án bổ sung hợp phần "Pháp chế phân bón" để hỗ trợ Việt Nam tiếp cận với mô hình quản lý phân bón tiên tiến và hiệu quả. Thêm nữa, nhằm tạo điều kiện cho các phân bón thế hệ mới nhanh chóng vào Việt Nam, chuyên gia khuyến nghị cần cải thiện quy trình khảo nghiệm, công nhận phân bón mới.
Khi có thêm sự quan tâm, đầu tư nguồn lực và nhân lực cho lĩnh vực nghiên cứu phát triển phân bón mới, sẽ kéo theo những chính sách mới và sự quan tâm của xã hội. Ông Bộ nhấn mạnh, thay đổi nhận thức về phân bón và tác động của chúng tới môi trường là hành trình dài, cần sự nỗ lực của tất cả các cấp.
Ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Bảo vệ Thực vật, Bộ NN&PTNT cho biết, phân bón là yếu tố không thể thiếu trong sản xuất nông nghiệp, với khoảng 10 triệu tấn phân bón được sử dụng hàng năm ở Việt Nam.
Bộ NN&PTNT đã đề ra chiến lược phát triển sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ, đặt mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia có tỷ lệ sử dụng phân bón hữu cơ cao, góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp.
Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược trồng trọt đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó có đề án phát triển sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ.
Mục tiêu của đề án này là khai thác tiềm năng nguyên liệu hữu cơ sẵn có, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và phát thải khí nhà kính, đồng thời duy trì sức khỏe đất nhằm đảm bảo phát triển nông nghiệp bền vững. Đề án này được kỳ vọng sẽ là cú hích tạo điều kiện hơn nữa cho việc phát triển sản xuất, sử dụng phân bón hữu cơ trong giai đoạn tới.
Bên cạnh đó, Bộ NN&PTNT cũng đã triển khai nhiều chương trình hành động cụ thể, như tăng cường tập huấn và hướng dẫn sử dụng phân bón hữu cơ, phối hợp với các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong việc cung cấp sản phẩm chất lượng cao, cạnh tranh với phân bón nhập khẩu.
Các doanh nghiệp cũng được khuyến khích chuyển đổi sang sản xuất và kinh doanh phân bón hữu cơ nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nông dân về sản xuất nông nghiệp hiệu quả, bền vững, tạo ra sản phẩm nông sản an toàn./.
