Với mức tăng trưởng GDP dự kiến 8% năm 2025 và 10% giai đoạn 2026 - 2030 nhu cầu điện sẽ tăng cao
Theo tính toán của Bộ Công Thương, với mức tăng trưởng kinh tế 8% trong năm 2025, phấn đấu tăng trưởng hai con số vào những năm tiếp theo, đến năm 2030, Việt Nam phải hoàn thành mục tiêu phát triển quy mô gấp 2,5 - 3 lần công suất điện hiện tại, tiến tới quy mô gấp 5 - 7 lần vào năm 2050. Điều này đòi hỏi phải nhanh chóng điều chỉnh Quy hoạch điện VIII, dù mới được phê duyệt vào năm 2023 để phù hợp với nhu cầu tăng trưởng mạnh và xu hướng chuyển dịch năng lượng sạch.
Đánh giá việc điều chỉnh dự báo nhu cầu điện là cần thiết, phù hợp với thực tiễn và định hướng phát triển, ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Năng lượng Việt Nam nhận định, với mức tăng trưởng GDP dự kiến 8% năm 2025 và 10% giai đoạn 2026 - 2030 nhu cầu điện sẽ tăng cao.
Dự thảo Quy hoạch điện VIII đã đưa ra hai kịch bản: Tăng trưởng nhu cầu điện 10,3% theo phương án cơ sở và 12,5% theo phương án cao, sát với các kịch bản phát triển kinh tế. Song ông Tuấn cho rằng, cần tính toán phương án dự phòng theo vùng để tránh thiếu điện cục bộ, thay vì dự phòng chung toàn quốc.
“Với giai đoạn 2031 - 2035, việc giảm tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện là hợp lý, phù hợp với xu thế chuyển dịch sang kinh tế dịch vụ và giảm bớt các ngành công nghiệp tiêu tốn nhiều năng lượng. Ngoài ra, cần đánh giá kỹ nhu cầu điện cho giao thông xanh, nhất là đường sắt cao tốc Bắc - Nam và hệ thống Metro”, ông Tuấn nêu.
Ông Tuấn cũng cho biết, thách thức lớn nhất hiện nay của hệ thống năng lượng chính là việc quản lý hàng trăm nguồn điện nhỏ phân tán, liên quan đến các vấn đề pháp lý, kỹ thuật và đất đai. Để đáp ứng nhu cầu, Việt Nam cần huy động từ 30,7 - 40 tỷ USD vốn đầu tư đến năm 2030, chủ yếu từ tư nhân và DN ngoài nhà nước.
Cần đánh giá sự chênh lệch giữa các vùng trong dự báo nhu cầu điện là quan điểm của ông Nguyễn Thái Sơn, nguyên Chánh Văn phòng Ban chỉ đạo quốc gia về phát triển điện lực. Ông Sơn thông tin, trong khi tăng trưởng điện lực có khu vực đạt mức 101% so với dự báo, nhưng có một số vùng lại chỉ đạt dưới 80%, đòi hỏi phải phân tích kỹ nguyên nhân để có giải pháp phù hợp trong điều chỉnh quy hoạch sắp tới.
“Đặc biệt, cần đề xuất cần mở rộng thêm phần dự báo cho giai đoạn 2031-2035, nhằm xác định rõ các danh mục đầu tư trọng điểm, bảo đảm sự ổn định và tính liên tục trong quá trình phát triển nguồn điện. Điều này sẽ giúp các cơ quan chức năng và DN chuẩn bị tốt hơn, đặc biệt trong giai đoạn chuyển tiếp quan trọng của ngành năng lượng”, ông Sơn đề cập.
Ngoài ra, ông Sơn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rà soát lại cơ chế, chính sách và thủ tục hành chính, nhằm loại bỏ những quy định không còn phù hợp, đơn giản hóa quy trình để khuyến khích DN tham gia đầu tư vào các dự án năng lượng. Đồng thời, phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý và giám sát, bảo đảm tính minh bạch trong quá trình thực hiện.
“Nên xây dựng kịch bản điều hành cao hơn mức dự báo, để ứng phó với các tình huống bất ngờ, bảo đảm cung ứng điện ổn định cho nền kinh tế. Đồng thời, việc thúc đẩy liên kết lưới điện với các nước trong khu vực như Lào và Trung Quốc, cũng như phát triển hạ tầng lưới điện thông minh (smart grid) sẽ nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống điện quốc gia”, ông Nguyễn Thái Sơn khuyến nghị.
Theo Viện Năng lượng, giai đoạn 2016-2024, sản lượng điện thương phẩm toàn quốc tăng trưởng gấp 1,7 lần, từ khoảng 158 tỷ kWh lên khoảng 276 tỷ kWh với tốc độ bình quân khoảng 7,2%/năm, trong khi tốc độ tăng trưởng GDP giai đoạn 2021-2024 đạt khoảng 7,1%/năm, thấp hơn so với giai đoạn 2016-2020 khoảng 8%/năm. Xu hướng thời gian qua bộc lộ rõ tăng mạnh phụ tải điện miền Bắc, nhất là phụ tải điện cho tiêu thụ công nghiệp và tiêu dùng dân cư. Mặc dù hệ số đàn hồi điện thương phẩm/GDP có xu hướng giảm nhẹ trong giai đoạn 2019-2023, song nếu phân tích kỹ hơn thì các ngành, lĩnh vực có hệ số đàn hồi điện rất khác nhau, trong đó khu vực công nghiệp chế biến, chế tạo có hệ số đàn hồi điện cao nhất.
Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh, Quy hoạch điện VIII điều chỉnh sẽ đáp ứng được các yêu cầu đặt ra. Báo cáo của Bộ Công Thương cho biết, việc điều chỉnh đã bám sát và cơ bản đáp ứng các chỉ tiêu về phát triển điện lực đến năm 2030 và nhịp độ phát triển kinh tế của đất nước. Bộ đã rà soát đồng bộ các yếu tố, thông tin dữ liệu đầu vào, các ràng buộc tính toán, xem xét tính động và mở phù hợp với bối cảnh và tình hình mới, kế thừa và phát triển tổng thể, tối ưu, đồng bộ, cân bằng giữa nguồn điện, phụ tải điện và lưới điện truyền tải… Do vậy đã đảm bảo được tính khách quan, chính xác, tin cậy, hợp lý của các kết quả đầu ra của mô hình tính toán, đảm bảo cung cấp đủ điện năng cho nền kinh tế với chi phí tối thiểu, góp phần đáp ứng cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 của Việt Nam.
Khơi dòng năng lượng chuyển dịch theo hướng khuyến khích xu thế sạch và bền vững
Theo tính toán của Viện Năng lượng, tổng nhu cầu vốn đầu tư cho các dự án điện trong giai đoạn 2026-2030 là 136-172 tỷ USD, trong đó, đầu tư cho các dự án nguồn điện xấp xỉ 118-148 tỷ USD và các dự án lưới điện truyền tải khoảng 18-24 tỷ USD. Cơ cấu trung bình vốn đầu tư nguồn điện và lưới điện là 85/15. Như vậy, trung bình mỗi năm nhu cầu vốn đầu tư vào khoảng 27-34 tỷ USD. Trong giai đoạn 2031-2050, tổng nhu cầu vốn đầu tư cho các dự án điện là 699-801 tỷ USD.
Cụ thể, đầu tư cho các dự án nguồn điện từ 655-750 tỷ USD và các dự án lưới điện truyền tải khoảng 44-50 tỷ USD. Cơ cấu trung bình vốn đầu tư nguồn điện và lưới điện có chênh lệch lớn so với giai đoạn trước, tỷ lệ là 94/6. Do đó, trung bình mỗi năm nhu cầu vốn cho các dự án điện được dự tính vào khoảng 35-40 tỷ USD.
Cập nhật tình hình thực hiện các dự án theo Quy hoạch điện VIII của Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, đối với các dự án điện sử dụng khí LNG, tính đến tháng 1/2025, dự án LNG Nhơn Trạch 3 và 4 tiến độ tổng thể ước đạt 95,5%, dự kiến vận hành nhà máy Nhơn Trạch 3 vào tháng 7/2025 và Nhơn Trạch 4 vào tháng 10/2025. Một số dự án như: Hải Lăng 1 đã hoàn tất công tác thẩm định và đang chờ phê duyệt đầu tư, còn dự án LNG Thái Bình đang được khẩn trương lập hồ sơ khả thi với mục tiêu hoàn thành trong quý II/2025…Các dự án BOT lớn như Sơn Mỹ 1 và 2 các chủ đầu tư đã trình phương án nghiên cứu tiền khả thi, tuy nhiên vẫn gặp khó khăn về cơ chế cần giải quyết.
Đối với các dự án khí điện sử dụng khí trong nước, với chuỗi lô B cơ bản bám sát tiến độ, dự kiến dòng khí đầu tiên sẽ được đưa vào vận hành từ năm 2026-2027, nhưng một số dự án như Nghi Sơn, Cà Ná và Quỳnh Lộc đang chậm tiến độ do vướng mắc về quy định pháp luật trong việc lựa chọn nhà đầu tư.
Về lưới điện, dự án đường dây 500 kV Lào Cai - Vĩnh Yên đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư và dự kiến sẽ khởi công vào năm 2025, hoàn thành trong năm 2026.
Trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi, Quy hoạch Điện VIII đặt mục tiêu vận hành 6.000 MW trong giai đoạn 2026-2030, và Bộ Công Thương hiện đang xây dựng cơ chế lựa chọn nhà đầu tư, đơn vị khảo sát, cũng như xác định danh mục dự án trình Thủ tướng phê duyệt.
Theo Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, hiện tiến độ một số dự án lớn đang bị chậm trễ, chủ yếu do vướng mắc về cơ chế, thay đổi quy định pháp luật và sự phối hợp chưa đồng bộ tại địa phương.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, Chính phủ đã chỉ đạo tối đa hóa tiềm năng năng lượng tái tạo, bao gồm điện gió trên bờ, điện gió ngoài khơi, điện mặt trời tập trung và điện mặt trời áp mái. Bên cạnh đó, cần phát triển hợp lý các nguồn năng lượng nền như điện khí hóa lỏng và từng bước khôi phục, phát triển điện hạt nhân để đảm bảo nguồn cung điện ổn định, sạch và bền vững.
“3 mục tiêu chính của Quy hoạch điện VIII được xác định rõ ràng: Đáp ứng nhu cầu phụ tải trong nước theo từng vùng miền; thúc đẩy mua bán điện trực tiếp và xuất khẩu điện sạch sang các nước lân cận. Hiện Việt Nam đã ký kết một số hợp đồng xuất khẩu điện với Singapore và Malaysia, tạo tiền đề cho việc mở rộng thị trường năng lượng sạch trong khu vực”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu.
Một lợi thế khác trong phát triển năng lượng đáp ứng nhu cầu thời gian tới, đó là song song với việc điều chỉnh Quy hoạch điện VIII, Chính phủ cũng đã hoàn tất việc sửa đổi Luật Điện lực – một bước ngoặt quan trọng giúp tháo gỡ nhiều vướng mắc trong quá trình phát triển các nguồn năng lượng mới./.
Theo tính toán, để tăng trưởng kinh tế cả nước năm 2025 đạt trên mức 8% và tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2026-2030 phấn đấu ở mức 2 con số, đòi hỏi điện năng tăng trưởng gấp 1,5 lần, dự kiến bình quân hàng năm từ 12% đến trên 16%, đây là thách thức rất lớn nếu không kịp thời có giải pháp nhanh chóng phát triển nguồn điện, nhất là các nguồn điện nền, điện xanh, điện sạch, bền vững sẽ tiềm ẩn nguy cơ thiếu nguồn cung điện nghiêm trọng, nhất là trong thời gian từ năm 2026 đến năm 2028.
Vì vậy, cùng với đẩy nhanh tiến độ các nguồn điện, lưới điện, Thủ tướng yêu cầu triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp tiết kiệm điện tại Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 08/6/2023 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường tiết kiệm điện giai đoạn 2023-2025 và các năm tiếp theo; hướng dẫn, khuyến khích sáng tạo trong thực hiện công tác tiết kiệm điện đạt hiệu quả cao nhất.
