Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến đánh giá, trong 2 thập kỷ qua, ngành tôm luôn giữ vai trò quan trọng trong xuất khẩu thủy sản nói riêng và phát triển kinh tế nói chung. Cộng đồng ngành tôm đã nỗ lực không ngừng để con tôm Việt Nam trở thành một trong những mặt hàng chủ lực xuất khẩu, đưa Việt Nam thành một trong những quốc gia cung cấp tôm hàng đầu thế giới, chiếm 13-14% tổng giá trị xuất khẩu tôm toàn cầu. Việt Nam cũng được đánh giá có công nghệ chế biến tôm hiện đại nhất.
Theo số liệu của Hội Thủy sản Việt Nam, năm 2024 sản lượng tôm cả nước đạt 1,264 triệu tấn, tăng 5,3% so với năm 2023, trong đó sản lượng tôm sú đạt 284.000 tấn và tôm thẻ chân trắng đạt 980.000 tấn. Xuất khẩu tôm đạt hơn 4 tỷ USD, tăng mạnh so với năm 2023.
Thời gian qua, nhờ nỗ lực nâng cao chất lượng, các sản phẩm tôm của Việt Nam đã chứng minh ưu thế tại nhiều thị trường lớn và khó tính. Tuy nhiên, trong thực tế, ngành tôm Việt Nam cũng còn nhiều thách thức phải vượt qua, nhất là các chính sách thương mại của thị trường.
Vì vây, ngành tôm cần phải triển khai đồng bộ các giải pháp, định hướng lại sản xuất theo hướng xanh, có trách nhiệm, ưu tiên chất lượng, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và tạo ra giá trị gia tăng bền vững.
Bà Nguyễn Thị Phương Dung, Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ NN&MT) cho biết, các thị trường xuất khẩu tôm chủ lực của Việt Nam là thị trường Trung Quốc, Hàn Quốc, Mỹ, Nhật Bản và EU. Tuy nhiên, trước các chính sách thương mại của thị trường và định hướng sản xuất theo hướng nông nghiệp xanh, sạch, an toàn, bền vững, cần phát triển các công nghệ và mô hình nuôi trồng thủy sản tiết kiệm nước, sử dụng có hiệu quả vật tư, giảm sử dụng kháng sinh trong nuôi trồng.
Cùng với đó, tăng cường kiểm soát dịch bệnh, bảo đảm an toàn thực phẩm trong nuôi trồng thủy sản, khuyến khích áp dụng công nghệ tái chế, sử dụng phụ phẩm nông nghiệp, phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải khí nhà kính.
Theo bà Dung: "Các tiến bộ kỹ thuật trong nuôi tôm nhất là theo hướng tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn nó sẽ đóng góp cho cộng đồng nuôi tôm của chúng ta rất nhiều các giải pháp tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm được tất cả đầu vào và giữ cho được môi trường bền vững.
Ông Hồ Quốc Lực, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta, cho biết Việt Nam và Thái Lan là 2 quốc gia đứng đầu thế giới về công nghệ chế biến sâu mặt hàng tôm. Các sản phẩm tôm giá trị gia tăng nổi bật của Việt Nam như tôm bao bột, tôm chiên, tôm tẩm gia vị, tôm xẻ bướm, tôm xiên que, tôm tempura, tôm nobashi, há cảo tôm, sủi cảo tôm gừng...
Mặc dù công nghệ chế biến hiện đại góp phần nâng cao chất lượng cho con tôm chế biến, nhưng cũng cần có những yếu tố như bàn tay khéo léo của đội ngũ lao động mới hoàn thiện sản phẩm. Theo ông Lực, ngành tôm thế giới đang cạnh tranh ngày càng gay gắt, vì vậy chế biến sâu chính là giải pháp để chiến thắng trên thị trường, phát triển ổn định ngành hàng này.
Nhờ vào đầu tư công nghệ hiện đại, nên dù phải chịu sức ép cạnh tranh mạnh mẽ từ tôm giá rẻ của Ecuador, Ấn Độ, Indonesia, tôm Việt Nam vẫn có thể đứng vững, thậm chí chiếm thị phần lớn nhất trên thị trường quốc tế so với các quốc gia khác.
"Để giữ được vị thế xuất khẩu và ứng phó với chênh lệch giá thành tôm nguyên liệu, ngành tôm Việt cần phát huy thế mạnh là chế biến sâu, đa dạng sản phẩm chế biến sâu để duy trì thị phần", ông Hồ Quốc Lực nhấn mạnh.
Cục Thủy sản và Kiểm ngư đang phối hợp với các đối tác để triển khai các dự án có liên quan đến tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn ở trong quá trình nuôi tôm. Thứ nhất là dự án liên quan đến cải thiện hệ thống tuần hoàn nước phục vụ nuôi trồng thủy sản bền vững với GIZ. Dự án thứ hai chúng tôi đang kết hợp với WWF để thực hiện dự án thúc đẩy thực hiện dự án quản lý rừng bền vững và bảo tồn đa dạng sinh học ở Việt Nam. Và dự án thứ ba chúng tôi đang trong quá trình phê duyệt đó là dự án cộng đồng ven biển thông minh thích ứng với biển đổi khí hậu tại Việt Nam".
Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư, ngành tôm Việt Nam đang bước vào giai đoạn cách mạng xanh với sự thay đổi mạnh mẽ về mô hình sản xuất từ truyền thống sang sản xuất bền vững, ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong khâu nuôi, sử dụng năng lượng tái tạo. Cùng với đó, nhiều doanh nghiệp đã chủ động đầu tư vào công nghệ nuôi, giảm thiểu tác động đến môi trường, đáp ứng được tiêu chuẩn của các thị trường quốc tế và đạt được chứng nhận GlobalGAP.
Theo ông Nguyễn Việt Thắng, Chủ tịch Hội Thủy sản Việt Nam, tăng trưởng mạnh của ngành tôm thời gian qua có sự đóng góp đáng kể của công nghệ cao và chuyển đổi số trong cả nuôi trồng và chế biến. Tuy nhiên, ông Thắng cũng chỉ ra rằng việc mở rộng diện tích nuôi tôm truyền thống đang gây áp lực lớn lên chất lượng môi trường tự nhiên, đòi hỏi toàn ngành phải nhanh chóng chuyển dịch sang hướng sản xuất xanh, tuần hoàn và bền vững.
Hiện Việt Nam có trên 750.000ha diện tích nuôi tôm, trong đó hơn 200.000ha nuôi theo phương thức hữu cơ, sinh thái hoặc kết hợp tôm - rừng, tôm - lúa. Đây là những mô hình đã chứng minh được ưu thế vượt trội, đáp ứng được các yêu cầu khắt khe về môi trường tại nhiều thị trường khó tính. Ngành tôm kỳ vọng trong năm 2025, kim ngạch xuất khẩu sẽ đạt từ 4 đến 4,3 tỷ USD./.
