Nội dung trên được các chuyên gia nhấn mạnh tại Tọa đàm "Giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân", do Báo Người lao động tổ chức ngày 20/3 tại TPHCM.
Quan trọng nhất là xây dựng môi trường kinh doanh thuận lợi để DN tư nhân phát triển
PGS.TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhận định, bối cảnh hiện tại của khu vực doanh nghiệp (DN) tư nhân đang có những chuyển biến mạnh mẽ, khác biệt so với trước đây. Năm 1986, khi Việt Nam đưa kinh tế tư nhân vào nền kinh tế nhiều thành phần, nền kinh tế đã hồi sinh. Tuy nhiên, phải đến bây giờ, vai trò của kinh tế tư nhân mới thực sự được nhìn nhận là động lực quan trọng nhất. Sự kiện này mang ý nghĩa đặc biệt, là một điểm tựa quan trọng, tạo niềm tin vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Thực tế trong thời gian qua, khu vực DN tư nhân Việt Nam vẫn còn nhỏ, yếu, gặp nhiều khó khăn, trong khi đó, khu vực này lẽ ra phải đóng vai trò nền tảng cho nền kinh tế.
PGS.TS. Trần Đình Thiên cho rằng, hiện tại là thời điểm mang tính quyết định. Vai trò của Nhà nước cần theo hướng mở đường, dẫn dắt và quan trọng nhất là xây dựng môi trường kinh doanh thuận lợi để DN tư nhân phát triển.
Theo đó, cần xây dựng một hệ thống thể chế mới. Luật Lao động hiện nay chủ yếu điều chỉnh lao động chân tay, nhưng lần này cần bổ sung, điều chỉnh thêm để phù hợp với bối cảnh mới. Các luật, như Luật Khoa học và công nghệ, Luật Sở hữu trí tuệ… cũng cần được sửa đổi để tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho DN tư nhân phát triển, để DN tư nhân có thể tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp và sáng tạo.
Tại tọa đàm, theo các chuyên gia, môi trường kinh doanh là yếu tố quan trọng bậc nhất trong việc thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển. Đơn giản hóa các thủ tục hành chính là cần thiết, nhưng quan trọng hơn là phải đảm bảo tính minh bạch và công khai trong quá trình thực hiện các chính sách. Các DN cần được hướng dẫn rõ ràng, dễ hiểu về các quy trình, thủ tục liên quan.
Tạo ra hành lang pháp lý thông thoáng và nhất quán cho DN tư nhân phát triển
Đồng quan điểm trên, TS. Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia chính sách công cho rằng, thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân là một chiến lược quan trọng nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế thông qua các chính sách công nghiệp và đầu tư cơ sở hạ tầng, kết hợp với việc tăng cường năng lực của khu vực kinh tế nội địa, đặc biệt là các DN tư nhân trong nước.
Để thực hiện hiệu quả chiến lược này, cần có một quy hoạch bài bản, xác định rõ ràng các lĩnh vực và công trình trọng điểm cần ưu tiên đầu tư, với sự tham gia của cả khu vực công và khu vực tư nhân.
TS. Nguyễn Quốc Việt nhấn mạnh, trọng tâm của chính sách phát triển kinh tế tư nhân là Nhà nước cần chọn lọc các lĩnh vực và công trình ưu tiên phát triển theo từng giai đoạn, phù hợp với khả năng huy động và phân bổ nguồn lực. Việc đặt hàng cho DN thực hiện các dự án trọng điểm phải được thực hiện trên cơ sở các tiêu chí lựa chọn rõ ràng, công khai và có giới hạn phạm vi cụ thể.
Những DN được lựa chọn cần là DN đã hoặc có tiềm năng triển khai các công trình, lĩnh vực trọng điểm, có khả năng dẫn dắt xu hướng phát triển và tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực sang các ngành và các DN khác. Chính sự lan tỏa này sẽ thúc đẩy tinh thần kinh doanh trong khu vực tư nhân, khơi dậy động lực phát triển bền vững cho toàn nền kinh tế.
Để hiện thực hóa các mục tiêu này, Nhà nước cần rà soát, điều chỉnh và đồng bộ hóa các luật liên quan, đặc biệt là Luật Đầu tư công, Luật Hợp tác công-tư và Luật Đấu thầu, nhằm tạo ra hành lang pháp lý thông thoáng và nhất quán cho DN tư nhân phát triển.
Bên cạnh đó, cần ban hành các chính sách ưu đãi cụ thể cho DN được đặt hàng, như ưu đãi về tiếp cận nguồn lực, bao gồm vốn, đất đai, lao động; chính sách ưu đãi về thuế; đồng thời đơn giản hóa các thủ tục hành chính để tạo điều kiện thuận lợi cho DN trong quá trình triển khai các dự án.
"Sự quyết tâm chính trị của lãnh đạo cấp cao đã rất rõ ràng. Tuy nhiên, để các chính sách này đi vào thực tiễn, cần có các mô hình sáng tạo mang tính chất đột phá từ cấp địa phương, thậm chí sẵn sàng 'xé rào' trong khuôn khổ pháp luật để xây dựng các cơ chế thí điểm cho doanh nghiệp tư nhân", TS. Nguyễn Quốc Việt nhấn mạnh.
Theo PGS. TS Trần Hoàng Ngân cho rằng việc mạnh dạn đặt hàng doanh nghiệp thực hiện các dự án lớn như đường sắt tốc độ cao sẽ có lợi cho kinh tế vĩ mô. Ông chỉ ra giai đoạn 2001–2008, kinh tế tăng trưởng nhanh nhưng bất ổn do nhập siêu lớn, dẫn đến biến động tiền tệ, hiện tượng đôla hóa và vàng hóa.
"Mạnh dạn giao doanh nghiệp tư nhân thực hiện dự án lớn, chúng ta sẽ hạn chế nhập siêu, tận dụng nguồn nguyên vật liệu trong nước và giảm phụ thuộc nước ngoài", ông nêu.
Tạo cơ chế để kinh tế tư nhân phát triển nội lực, tăng khả năng cạnh tranh
Để doanh nghiệp tư nhân cần phát triển chiều rộng lẫn chiều sâu, tức về số lượng lẫn năng lực cạnh tranh, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV cho biết Trung Quốc có 55 triệu doanh nghiệp, còn Việt Nam chỉ mới phấn đấu lên 1 triệu vào năm nay. Số doanh nghiệp Trung Quốc gấp 55 lần Việt Nam, trong khi dân số của họ chỉ gấp 15 lần.
Do vậy, Việt Nam nên đặt mục tiêu có 4 triệu doanh nghiệp, thay vì 1,5- 2 triệu tới 2030. Theo ông Lực, một trong những nguồn tiềm năng là khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, bằng cách miễn thuế thu nhập trong 3-5 năm đầu cho khu vực này, để nuôi dưỡng nguồn thu và đơn giản hóa thủ tục thành lập, kế toán.
Cùng với đó, để kinh tế tư nhân phát triển nội lực, tăng khả năng cạnh tranh và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, các chuyên gia cho rằng cần hoàn thiện thể chế, cải thiện môi trường đầu tư theo hướng công bằng, bớt xin-cho.
Theo chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, nên sửa Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, giảm thuế cho doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ xuống 15-17% thay vì mức 20% hiện tại. Song song đó, cắt giảm 30% thủ tục hành chính, chi phí kinh doanh và thời gian giải quyết công việc hành chính.
Tiếp lời, PGS.TS Trần Hoàng Ngân cho rằng các chính sách hỗ trợ phải tính đến sự đóng góp của doanh nghiệp theo nhiều mặt, từ ngân sách, xuất khẩu đến việc làm. Đồng thời, nhà chức trách cần phân loại doanh nghiệp để có chính sách quản lý, hỗ trợ phù hợp theo quy mô và tính chất hoạt động.
Còn theo ông Lực, khối tư nhân cũng cần môi trường cạnh tranh bình đẳng, đảm bảo được thực hiện đầy đủ quyền tài sản, tự do kinh doanh trong những ngành nghề pháp luật không cấm./.
