Cùng với xu thế chung về việc duy trì và phát triển các làng nghề ở nông thôn của đất nước, thời gian qua, ở tỉnh Quảng Trị, khu vực ngành nghề nông thôn đang trở thành một trong những trụ cột bền vững của nền kinh tế địa phương. Góp phần tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống - nơi lưu giữ linh hồn của những bàn tay tài hoa, khéo léo qua bao thế hệ.
Theo thống kê, toàn tỉnh sau khi sáp nhập chính quyền địa phương 2 cấp, hiện có 27.256 cơ sở hoạt động trong lĩnh vực ngành nghề nông thôn, thu hút 52.919 lao động tham gia sản xuất, kinh doanh. Đây là lực lượng quan trọng góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng tích cực, từng bước hiện đại hóa nhưng vẫn giữ được bản sắc của làng nghề truyền thống.
Điều đáng chú ý là hệ thống nghề, làng nghề và làng nghề truyền thống ngày càng được củng cố và mở rộng. Tính đến nay, toàn tỉnh sau khi sáp nhập có 44 đơn vị nghề, làng nghề và làng nghề truyền thống đã được công nhận, gồm 21 làng nghề, 21 làng nghề truyền thống và 2 nghề truyền thống. Mỗi làng nghề không chỉ là nơi sản xuất hàng hóa mà còn là không gian văn hóa đặc sắc, kết tinh tinh hoa lao động của người dân các dân tộc sinh sống trên nhiều vùng miền qua nhiều thế hệ tạo ra những sản phẩm vừa có giá trị kinh tế, vừa đậm chất riêng của quê hương.
Dù có nét tương đồng nhưng mỗi vùng có những nét riêng mang đậm bản sắc địa phương. Ở các xã nằm phía bắc tỉnh Quảng Trị, hiện có 19 làng nghề và 10 làng nghề truyền thống, tập trung chủ yếu ở các ngành nghề chế biến nông - lâm - thủy sản, thủ công mỹ nghệ... Còn các xã nằm ở phía Nam của tỉnh nổi bật với 2 làng nghề, 11 làng nghề truyền thống và 2 nghề truyền thống, nhiều nghề đã trở thành thương hiệu quen thuộc, như nghề nấu rượu Kim Long, làm bún bánh Cẩm Thạch, đan lát Gio Linh, cao dược liệu Định Sơn, Cam Lộ...
Những giá trị ấy không chỉ góp phần giữ gìn hồn cốt văn hóa dân tộc mà còn tạo ra sản phẩm hàng hóa có khả năng cạnh tranh trên thị trường. Đó không chỉ là sinh kế, mà còn là biểu tượng văn hóa, mang đậm hồn quê xứ Quảng – nơi “đất lửa” nuôi dưỡng nghị lực và sáng tạo của con người nơi vùng đất kiên trung bất khuất.
Thực tế cho thấy, các cơ sở ngành nghề nông thôn ngày càng năng động hơn, chuyển mình cùng xu thế của thời đại trong sản xuất - kinh doanh, từng bước tiếp cận khoa học công nghệ, đổi mới mẫu mã sản phẩm, chú trọng quảng bá, xúc tiến thương mại và xây dựng thương hiệu. Bên cạnh đó, các chương trình hỗ trợ của Nhà nước về đào tạo nghề, hỗ trợ máy móc thiết bị, xúc tiến thương mại và công nhận làng nghề truyền thống đã trở thành “đòn bẩy” giúp nhiều cơ sở vươn lên khẳng định vị thế của mình trên thị trường nông lâm sản.
Sự chuyển mình ấy còn đến từ tư duy mới của người làm nghề. Họ không chỉ “giữ nghề” mà còn phát triển “làm giàu từ nghề”. Việc kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, giữa giá trị thủ công và yếu tố sáng tạo, đang mở ra hướng đi mới cho hàng ngàn lao động nông thôn, đồng thời tạo nền tảng cho phát triển du lịch trải nghiệm làng nghề - một mô hình bền vững, vừa phát triển kinh tế, vừa bảo tồn văn hóa.
Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu tích cực, ngành nghề nông thôn vẫn đang đối mặt với không ít thách thức: Quy mô sản xuất còn nhỏ, thiếu vốn đầu tư, năng lực quản trị yếu, lao động trẻ rời bỏ nghề, trong khi nhiều nghề truyền thống đứng trước nguy cơ mai một do thiếu lực lượng kế thừa.
Từ thực tiễn này đòi hỏi các địa phương cần có chiến lược đồng bộ hơn như: tăng cường hỗ trợ kỹ thuật, khuyến khích đổi mới sáng tạo, đẩy mạnh chuyển đổi số, và đặc biệt là gắn kết bảo tồn nghề truyền thống với phát triển du lịch, OCOP và xây dựng nông thôn mới.
Mỗi sản phẩm làng nghề là kết tinh của lao động, của ký ức và niềm tự hào. Đằng sau mỗi sản phẩm là mồ hôi, tâm huyết và tình yêu nghề cháy bỏng của những người thợ bình dị. Chính họ là những “nghệ nhân không sân khấu”, góp phần làm nên diện mạo mới cho nông thôn Quảng Trị hôm nay.
Giữa nhịp sống hiện đại, mỗi làng nghề như góp một âm thanh, hương vị làm phong phú, đa dạng và sự thi vị trong bức tranh của cuộc sống. Do vậy, Phát triển ngành nghề nông thôn không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là sứ mệnh văn hóa, là cách chúng ta giữ hồn dân tộc giữa thời hội nhập.
Ngành nghề nông thôn không chỉ là câu chuyện kinh tế - mà còn là câu chuyện văn hóa, nhân sinh, là hơi thở của làng quê Quảng Trị. Những bàn tay tài hoa, cần mẫn nơi thôn dã vẫn ngày ngày “thổi hồn” vào từng sản phẩm, góp phần làm giàu đẹp quê hương, khẳng định sức sống bền bỉ của văn hóa Việt trong dòng chảy hội nhập.
