Từ bao đời nay, nhiều hộ dân thôn Bến Hến (xã Đức Minh, tỉnh Hà Tĩnh) sống nhờ nghề cào hến, chế biến hến - nghề mưu sinh này đã gắn chặt với dòng sông La thơ mộng, nơi có bến Tam Soa đã đi vào thơ ca. Để góp phần gìn giữ, phát triển nghề truyền thống gắn với hoạt động du lịch trải nghiệm, chính quyền địa phương đang từng bước chỉnh trang, quy hoạch lại làng nghề nhằm góp phần tạo sinh kế bền vững, nâng cao thu nhập cho người dân.
Với hơn 300 năm tồn tại, làng Bến Hến không chỉ là một phần của lịch sử, mà còn là một nơi mà mỗi du khách, có thể tìm thấy vẻ đẹp của sự giản dị, của những giá trị truyền thống được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Nếu bạn là một tín đồ của du lịch văn hóa và ẩm thực, đừng bỏ lỡ cơ hội ghé thăm làng Bến Hến.
Hàng năm, vào ngày 20/3 âm lịch, Nhân dân thôn Bến Hến tổ chức lễ giỗ ông tổ Làng Cào (Làng Bến Hến) cầu cho người dân sức khỏe, mưa thuận gió hòa.
Du khách đến đây không chỉ được thưởng thức những món ăn ngon được chế biến từ hến mà còn có cơ hội trải nghiệm trực tiếp những công đoạn trong nghề hến. Đây là nơi bạn có thể khám phá văn hóa, lịch sử và những câu chuyện cuộc sống, nhịp sống qua từng hoạt động của người dân nơi đây.
Khác với sự nhếch nhác lộn xộn trước kia tại thôn Bến Hến, xã Đức Minh, khu vực chế biến của người dân làm nghề hến đã được quy hoạch xây dựng lại gọn gàng, khang trang, hiện đại, thiết kế thông nhất theo một mẫu. Điều này không chỉ tạo nên sự thông thoáng sạch sẽ cho khu vực bờ sông La mà còn tạo thuận lợi cho người dân trong hoạt động khai thác chế biến hến. Cũng từ đó, ý thức gìn giữ, bảo vệ môi trường, phòng chống cháy nổ của các hộ dân được nâng cao rõ rệt.
Ông Đoàn Chiến, một hộ dân gắn bó với nghề khai thác chế biến hến gần 20 năm phấn khởi cho biết: Bây giờ nơi đây đường sá được cải tạo lại cả rồi, nên mọi giao thương, vận chuyển đều thuận tiện hơn. Các khu vực sản xuất chế biến đều gọn gàng, ngăn nắp và văn minh hơn nhiều, nhiều người tìm đến tham quan làng nghề hơn.
Bà Nguyễn Thị Xuyên, thôn Bến Hến, xã Đức Minh chia sẻ: Bến Hến giờ đây đã được quy hoạch, xây dựng lại khang trang, sạch đẹp, thuận tiện cho người dân khai thác, chế biến Hến. Những năm gần đây, lượng khách đến tham quan làng nghề chúng tôi ngày càng đông. Người dân Bến Hến chúng tôi sẵn sàng chào đón du khách đến tham quan trải nghiệm quy trình khai thác, chế biến hến cùng chúng tôi.
Được biết, sau khi công trình kè chống sạt lở bờ sông Ngàn Phố được hoàn thành, chính quyền địa phương đã tiến hành quy hoạch lại khu vực làng nghề. Hiện nay, hơn 70 hộ trực tiếp tham gia sản xuất hến tại khu vực Bến Hến đều được phân chia địa điểm phù hợp tại khu vực bờ sông để duy trì hoạt động khai thác, chế biến. Các dụng cụ phục vụ chế biến hến được người dân đầu tư, trang bị đồng bộ, quy trình chế biến đảm bảo an toàn thực phẩm. Cũng từ đó, ý thức giữ gìn, bảo vệ môi trường của các hộ dân được nâng cao rõ rệt.
Khu vực chế biến hến của người dân thôn Bến Hến dài khoảng 400m, chạy dọc bên bờ sông La. Trước kia mỗi nhà làm mỗi kiểu nhưng bây giờ lán đều được dựng bằng các cọc gỗ, mái lợp tôn, xung quanh quây tấm lợp xi măng, mỗi lán rộng 3 - 5m2. Trong lán có một bếp xây, đủ đặt nồi gang chuyên dụng cỡ lớn để chế biến hến. Phía trên bố trí giàn gỗ để đặt củi cùng các công cụ như rổ, thúng, mẹt, rá tre…
Nghề làm hến trải qua khá nhiều công đoạn như: Bắt (cào) hến, ngâm rửa, nấu, chao hến…Do vậy, du khách muốn trải nghiệm bắt hến thì lên thuyền khai thác hến của người dân. Còn nếu muốn trải nghiệm công đoạn chế biến hến thì tham gia các công đoạn nấu hến, chao hến… cùng những người phụ nữ.
Ông Lê Đình Tài - Phó Chủ tịch UBND xã Đức Minh cho hay: Nghề làm hến nơi đây đã mang lại thu nhập khá cho bà con thôn Bến Hến, trung bình nếu mùa vụ nào trúng, nhiều gia đình thu về hàng trăm triệu đồng. Để gìn giữ nghề truyền thống cũng như nâng cao thu nhập cho người dân, thời gian qua xã đã thành lập tổ hợp tác hỗ trợ nguồn vốn đóng thuyền, sắm sửa máy móc để người dân yên tâm làm ăn. Đồng thời khảo sát và thiết kế quy hoạch lại vùng khai thác chế biến một cách bài bản, theo quy hoạch của xã để tạo thuận tiện cho một môi trường cảnh quan của làng hến nhằm duy trì phát triển làng hến truyền thống, đảm bảo công tác du lịch trải nghiệm trên sông La.
Gắn với mô hình du lịch trải nghiệm, làng nghề hến là một điểm đến trong Đề án phát triển du lịch trên sông La. Việc từng bước quy hoạch, chỉnh trang là tiền đề quan trọng để gìn giữ, phát huy thế mạnh của làng nghề truyền thống trong thu hút khách du lịch, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.
Nghề làm hến được duy trì quanh năm, chính vụ nhất là vào những tháng mùa hè. Hến được khai thác xung quanh khu vực sông La đoạn chảy qua huyện Đức Thọ cũ. Trung bình một chuyến đi cào hến, mỗi thuyền vớt được vài trăm kg, có những đêm có thuyền thu về cả tấn hến.
Hến là món ăn dân dã, đậm đà vị quê hương, đặc biệt Hến sông La, được khách hàng rất ưa chuộng hến vì là sản phẩm sạch, được làm thủ công hoàn toàn và sống trong môi trường tự nhiên. Nếu ngày xưa hến là món ăn dân dã của người dân thì giờ đã được nâng tầm lên đặc sản vào những nhà hàng khách sạn sang trọng, theo du khách gần xa ra Bắc, vào Nam. Hiện nay, làng nghề hến Đức Minh là một trong những điểm đến lý tưởng trong hành trình du lịch sông La của tỉnh Hà Tĩnh.
