Xây dựng các vùng an toàn dịch bệnh được xem là giải pháp chiến lược
Tại cuộc họp triển khai nhiệm vụ quý II/2025 của khối chăn nuôi và thú y diễn ra ngày 19/3, Cục Chăn nuôi và Thú y, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chỉ ra những thách thức lớn từ dịch bệnh, biến động cung cầu và áp lực môi trường. Trong bối cảnh đó, việc xây dựng các vùng an toàn dịch bệnh được xem là giải pháp chiến lược nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành chăn nuôi, đồng thời cân bằng lợi ích giữa người sản xuất và người tiêu dùng.
Theo báo cáo từ Cục Chăn nuôi và Thú y, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến hết tháng 2/2025, tổng đàn vật nuôi của Việt Nam, bao gồm khoảng 30 triệu con lợn, vẫn giữ được sự ổn định. Tuy nhiên, thị trường lại chứng kiến sự đảo chiều bất ngờ về giá cả. Giá lợn hơi tăng mạnh từ 66.000 - 69.000 đồng/kg trong tháng 1 lên 72.000 - 78.000 đồng/kg trong tháng 2, và đạt mức 79.000 - 82.000 đồng/kg vào tháng 3, thậm chí ghi nhận kỷ lục 83.000 đồng/kg tại Đồng Nai ngày 6/3. Đến giữa tháng 3, giá có dấu hiệu chững lại, với mức bình quân dao động từ 74.000 - 81.000 đồng/kg tùy khu vực.
Ông Dương Tất Thắng Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y nhận định, với mức giá hiện tại, người chăn nuôi đang lãi khoảng 15.000 - 20.000 đồng/kg – một con số khả quan nhưng cũng đặt ra bài toán kiểm soát lạm phát, do giá thịt lợn chiếm tới 65% chỉ số giá tiêu dùng (CPI).
Theo ông Thắng nguyên nhân của tình trạng này xuất phát từ nhiều yếu tố. Cuối năm 2024, dịch bệnh tại các tỉnh phía Nam đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho đàn lợn nái, làm giảm nguồn cung lợn thương phẩm. Đồng thời, việc thắt chặt quản lý môi trường và di dời các trang trại lớn tại khu vực này khiến nhiều cơ sở chăn nuôi để trống chuồng hoặc không hoạt động hết công suất.
Ông Nguyễn Văn Trọng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Trang trại Việt Nam cho biết, Đồng Nai – địa phương dẫn đầu cả nước về chăn nuôi lợn – đã chứng kiến đàn lợn giảm từ 2,5 triệu con xuống còn 800.000 con. Thêm vào đó, tâm lý xuất chuồng ồ ạt trước Tết để tận dụng thị trường, cùng với các quy định khắt khe về môi trường sau Tết, càng làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt nguồn cung.
Dịch bệnh cũng là một mối đe dọa không thể xem nhẹ. Trong quý I/2025, cả nước ghi nhận 75 ổ dịch dịch tả lợn Châu Phi tại 21 tỉnh, thành phố, bên cạnh nguy cơ từ các bệnh như lở mồm long móng. Những đợt dịch này không chỉ làm giảm đàn vật nuôi mà còn khiến người chăn nuôi e dè trong việc tái đàn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng ổn định sản xuất.
Việc xây dựng các vùng an toàn dịch bệnh không chỉ giúp ổn định nguồn cung thực phẩm mà còn tạo động lực mới cho ngành chăn nuôi, hướng tới mục tiêu tăng trưởng 4% mà Chính phủ đặt ra cho năm 2025. Đây cũng là cách để Việt Nam giảm phụ thuộc vào thị trường quốc tế, bảo vệ lợi ích người tiêu dùng trước những biến động giá cả khó lường. Hơn nữa, mô hình này còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành chăn nuôi Việt Nam, khi giá lợn trong nước đang cao hơn đáng kể so với các nước lân cận như Trung Quốc, Lào hay Thái Lan.
Phải tìm cách làm mới động lực cho ngành chăn nuôi
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, giá thịt lợn chiếm khoảng 65% và ảnh hưởng trực tiếp đến chỉ số giá tiêu dùng CPI. Việc cơ cấu ngành chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi lợn cần có thời gian, lộ trình và được tính toán một cách kỹ lưỡng, khoa học, tránh tâm lý "ồ ạt" như thời gian qua.
Theo Thứ trưởng, giá lợn hơi tăng cao mang lại lợi nhuận cho người chăn nuôi và doanh nghiệp, nhưng đồng thời cũng đặt ra bài toán kiểm soát lạm phát. Do đó, ông yêu cầu Cục Chăn nuôi và Thú y hướng dẫn địa phương tăng cường tái đàn nhưng phải đảm bảo an toàn sinh học, sớm ổn định nguồn cung thực phẩm, đảm bảo lợi ích hài hòa cho cả người chăn nuôi lẫn người tiêu dùng.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh rằng việc tăng cường tái đàn phải đi đôi với đảm bảo an toàn sinh học. Các vùng an toàn dịch bệnh cần áp dụng các quy trình nghiêm ngặt từ khâu chọn giống, quản lý chuồng trại đến xử lý chất thải, nhằm giảm thiểu nguy cơ bùng phát dịch, đặc biệt là dịch tả lợn châu Phi – căn bệnh chưa có vaccine hiệu quả. Đây là bước đi quan trọng để người chăn nuôi yên tâm đầu tư và duy trì sản xuất ổn định.
Thay vì phát triển chăn nuôi phân tán, dễ dẫn đến tình trạng "ồ ạt" như trong quá khứ, các vùng an toàn dịch bệnh cần được quy hoạch tập trung tại những khu vực phù hợp, xa khu dân cư và đáp ứng tiêu chuẩn môi trường. Ví dụ, việc di dời các trang trại lớn tại Đồng Nai cần gắn với xây dựng các khu chăn nuôi mới, ứng dụng công nghệ cao và quản lý khoa học. Điều này không chỉ giúp kiểm soát dịch bệnh mà còn giảm áp lực lên các đô thị đang mở rộng, nơi không gian chăn nuôi ngày càng bị thu hẹp.
Theo Cục trưởng Dương Tất Thắng, thời gian tới, cùng với việc theo dõi sát diễn biến về nguồn cung, giá nguyên liệu, sản phẩm chăn nuôi (trong đó có lợn hơi), Cục Chăn nuôi và Thú y sẽ đẩy mạnh việc hỗ trợ xây dựng các vùng chăn nuôi an toàn sinh học, kiểm soát và phòng, chống dịch bệnh cũng như hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật. Bao gồm: Luật Đất đai (sửa đổi), Nghị định 106, Chiến lược Phát triển chăn nuôi kèm 6 đề án chuyên ngành.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, để phát triển chăn nuôi bền vững cần tập trung vào 6 trụ cột. Đó là: giống vật nuôi chất lượng; thức ăn chăn nuôi; đảm bảo an toàn dịch bệnh; ứng dụng khoa học công nghệ; phát triển thị trường và bảo vệ môi trường.
Ông cũng chỉ ra rằng, các thành tố cấu thành chăn nuôi mới chỉ đảm bảo một phần những yêu cầu này. Chẳng hạn, về giống vật nuôi, Việt Nam hiện tương đối tự chủ về giống lợn nhưng các giống gia cầm thì chưa. Thức ăn chăn nuôi còn phụ thuộc nhiều vào doanh nghiệp nước ngoài. Các loại thức ăn có bổ sung nguyên tố vi lượng còn thiếu. Về nghiên cứu khoa học, các đề tài về chăn nuôi, thú y hiện được triển khai nhiều nhưng từ nghiên cứu đến thực tiễn còn khoảng cách.
"Phải tìm cách làm mới động lực cho ngành chăn nuôi", Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh và nói thêm rằng, các đối tượng nuôi cần được mở rộng. Chẳng hạn, ngoài lợn, gia cầm, Cục Chăn nuôi và Thú y cùng đơn vị chuyên môn nên nghiên cứu các quy trình kỹ thuật hướng dẫn người dân chăn nuôi các đối tượng có giá trị cao, nhiều tiềm năng như dâu tằm tơ, dê cừu.
Lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng lưu ý, nhiều địa phương trên cả nước đang thúc đẩy phát triển đô thị, xây dựng hạ tầng. Không gian dành cho phát triển chăn nuôi vì thế bị co hẹp. Điều ấy đặt ra những thách thức cho nghiên cứu khoa học, thích ứng với tình hình mới như xây dựng quy chuẩn phát triển chăn nuôi đô thị.
Nêu quan điểm "Nhà nước kiến tạo, khoa học tiên phong, doanh nghiệp đua tài, người dân hưởng lợi", Thứ trưởng chỉ đạo khối chăn nuôi và thú y nêu cao tinh thần tiên phong, giúp toàn ngành đạt mục tiêu tăng trưởng 4% mà Chính phủ giao./.
Theo Cục Chăn nuôi và Thú y, năm 2024, ngành chăn nuôi đã đạt một số kết quả khả quan: Đàn lợn, gia súc, gia cầm duy trì ổn định; sản lượng thịt hơi các loại ước đạt hơn 8,2 triệu tấn, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và hướng đến xuất khẩu. Tuy nhiên, để tiếp tục phát triển cần đồng bộ nhiều giải pháp hữu hiệu, kịp thời tháo gỡ những bất cập từ thực tế.
Cục Chăn nuôi và Thú y cho biết, ngành chăn nuôi đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, như: Chăn nuôi nhỏ lẻ vẫn chiếm tỷ lệ cao, nhận thức của người dân về chăn nuôi an toàn sinh học và chủ động phòng, chống dịch bệnh cho đàn gia súc, gia cầm còn hạn chế. Tình hình dịch bệnh trên đàn vật nuôi tiềm ẩn nhiều nguy cơ khi các dịch cúm gia cầm, tả lợn châu Phi, lở mồm long móng, viêm da nổi cục trên trâu, bò đã xuất hiện ở một số địa phương. Người chăn nuôi vẫn thiếu vốn, thiếu quỹ đất để đầu tư, phát triển sản xuất.
Ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi chưa được giải quyết rốt ráo. Bên cạnh đó, phần lớn nguồn thức ăn chăn nuôi và nguyên liệu phụ thuộc vào việc nhập khẩu từ các nước (hàng tỷ USD mỗi năm). Việc xuất khẩu sản phẩm chưa được như mong muốn (5 năm trở lại đây, giá trị xuất khẩu chỉ đạt từ 400 triệu đến hơn 500 triệu USD/năm, chưa tương xứng tiềm năng). Các cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm nhỏ lẻ, không bảo đảm an toàn thực phẩm vẫn nhiều, số cơ sở giết mổ tập trung ít, công suất thực tế còn thấp so với công suất thiết kế. Thị trường tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi còn bất cập trong việc kết nối giữa sản xuất và thị trường; chế biến sâu chưa nhiều, khâu trung gian vẫn chiếm lợi nhuận cao…
Theo các chuyên gia, để ngành chăn nuôi khởi sắc, tới đây các địa phương cần tích cực triển khai Luật Chăn nuôi. Tiếp tục tái cơ cấu ngành chăn nuôi phù hợp bối cảnh mới; tận dụng thế mạnh của từng vùng, từng vật nuôi chủ lực để nâng cao hiệu quả sản xuất. Tăng cường phát huy vai trò của các doanh nghiệp, hiệp hội để cân đối, điều hòa sản xuất sát hơn với thị trường. Mở rộng chăn nuôi áp dụng quy trình thực hành nông nghiệp tốt VietGAP, khuyến khích các mô hình liên kết trong chăn nuôi theo hướng sinh thái, xanh, hữu cơ đem lại giá trị kinh tế cao.
Phát triển giống vật nuôi chất lượng đáp ứng đủ nhu cầu sản xuất. Kiểm soát tốt dịch bệnh trên đàn vật nuôi; ngăn chặn triệt để nạn buôn bán, vận chuyển trái phép gia súc, gia cầm qua biên giới; đẩy mạnh kiểm tra điều kiện vệ sinh thú y tại các cơ sở chăn nuôi, giết mổ, sơ chế sản phẩm động vật. Mặt khác, cần chú trọng phát triển vùng nguyên liệu thức ăn chăn nuôi (ngô, khoai, mì...) tại Tây Nguyên để từng bước giảm phụ thuộc nguyên liệu thức ăn chăn nuôi nhập khẩu. Đẩy mạnh việc hướng dẫn, phổ biến cách thức sử dụng thức ăn chăn nuôi hiệu quả, an toàn cho nông hộ, khuyến khích họ tận dụng phụ phẩm làm thức ăn sinh học, tự phối trộn thức ăn để giảm chi phí, từ đó có thể giảm giá thành sản xuất.
