Doanh nghiệp vẫn khó tiếp cận vốn vay khi chuyển đổi xanh
Chuyển đổi sang mô hình kinh doanh xanh, tuần hoàn, đáp ứng các tiêu chuẩn phát triển bền vững đang là xu thế tất yếu trong bối cảnh hội nhập sâu và cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, một trong những rào cản lớn nhất hiện nay đối với doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa, chiếm tới 98% tổng số doanh nghiệp cả nước là việc tiếp cận tài chính xanh.
Quan tâm đến vấn đề này, tại phiên chất vấn Bộ trưởng Tài chính ngày 19/6/2025, đại biểu Hoàng Quốc Khánh (Đoàn ĐBQH tỉnh Lai Châu) nêu rõ: kỳ họp này, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số chính sách đặc biệt hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân. Theo đó, doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh và cá nhân sẽ được hỗ trợ lãi suất 2%/năm khi vay vốn thực hiện các dự án xanh, tuần hoàn.
Tuy nhiên, cử tri bày tỏ sự lo ngại bởi trong quá khứ, đã từng có chính sách hỗ trợ lãi suất tương tự nhưng tỷ lệ giải ngân thực tế rất thấp, chỉ đạt hơn 3%. Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp để chính sách lần này được triển khai hiệu quả, thực chất hơn.
Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết Bộ Tài chính đã rút kinh nghiệm sâu sắc từ các chính sách ban hành trong giai đoạn đại dịch Covid-19, đặc biệt trong khâu tổ chức thực hiện. Để bảo đảm hiệu quả triển khai Nghị quyết 198, Bộ đã đề ra 3 nhóm giải pháp trọng tâm.
Thứ nhất, triển khai chính sách qua hai kênh: hệ thống quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách và các ngân hàng thương mại. Với kênh quỹ tài chính, Bộ đang khẩn trương xây dựng Nghị định hướng dẫn, trình Chính phủ trong năm nay. Còn đối với hệ thống ngân hàng thương mại, Bộ sẽ phối hợp với Ngân hàng Nhà nước để xây dựng Nghị định theo hướng cải tiến phương thức hỗ trợ, khắc phục những bất cập của các chương trình trước đây.
Thứ hai, Bộ sẽ nghiên cứu kỹ để ban hành các quy định đầy đủ, rõ ràng, minh bạch về đối tượng, điều kiện thụ hưởng, quy trình và thủ tục thực hiện – đảm bảo đơn giản, thuận tiện nhưng vẫn khả thi và kiểm soát được.
Thứ ba, về nguồn lực, Bộ Tài chính dự kiến bố trí bổ sung vốn cho các quỹ tài chính nhà nước như Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, Quỹ Bảo vệ môi trường, Quỹ Đầu tư phát triển của địa phương… Đồng thời, sẽ có cơ chế hỗ trợ các ngân hàng thương mại trong việc cho vay doanh nghiệp với lãi suất ưu đãi theo quy định.
Khơi thông nguồn lực cùng doanh nghiệp chuyển đổi xanh
Trong bối cảnh ngân sách nhà nước hạn hẹp, dư địa tài khóa thu hẹp, trần nợ công tiệm cận và nguồn vốn ODA ngày càng khó tiếp cận, việc huy động nguồn lực cho chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn trở thành yêu cầu cấp thiết. Tại phiên chất vấn ngày 19/6/2025, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương) dẫn báo cáo của Bộ Tài chính và bày tỏ lo ngại về nguy cơ rơi vào “bẫy nợ”.
Đại biểu đặt câu hỏi với Bộ trưởng Bộ Tài chính về hướng huy động vốn ngoài ngân sách – đặc biệt là từ khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài – để đáp ứng nhu cầu rất lớn cho phát triển hạ tầng, an sinh xã hội, kinh tế xanh và chuyển đổi số. Ông đề nghị làm rõ các cơ chế khả thi, đột phá như PPP thế hệ mới, đặt hàng công – tư, chia sẻ rủi ro hay các phương án khác nhằm đảm bảo hiệu quả đầu tư, tạo dư địa tăng trưởng mới, nhưng vẫn giữ vững an toàn nợ công và kỷ luật tài khóa.
Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, Chính phủ nhận thức rõ vai trò then chốt của nguồn vốn ngoài ngân sách – đặc biệt là khu vực tư nhân và vốn đầu tư nước ngoài – nhằm bổ sung cho nguồn vốn công còn hạn chế. Đây là yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo hướng chủ động, bền vững và hiệu quả.
Bộ trưởng đã nêu 6 giải pháp lớn để huy động nguồn lực, cụ thể như sau:
Thứ nhất, hoàn thiện thể chế, chính sách để nâng cao chất lượng và hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài. Chính phủ sẽ tập trung thu hút có chọn lọc các dự án công nghệ cao, có giá trị gia tăng lớn, gắn kết với nền kinh tế trong nước, đúng định hướng tại Nghị quyết 50 của Bộ Chính trị.
Thứ hai, đổi mới phương thức hợp tác tài chính quốc tế theo mô hình chia sẻ rủi ro với các định chế phát triển như ADB, WB, giảm phụ thuộc vào các khoản ODA có điều kiện khắt khe. Đồng thời, kết hợp linh hoạt giữa ODA, vốn tư nhân, bảo lãnh và bảo hiểm rủi ro.
Thứ ba, cải tiến cách thức lựa chọn và triển khai các dự án đối tác công – tư (PPP). Trong đó, đa dạng hóa mô hình hợp tác, có cơ chế chia sẻ rủi ro về doanh thu hợp lý và rút ngắn thủ tục đầu tư để thu hút nhiều nhà đầu tư hơn.
Thứ tư, phát triển các kênh huy động vốn mới như hình thành trung tâm tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Đây sẽ là nền tảng để huy động nguồn vốn dài hạn trong và ngoài nước, thúc đẩy sự phát triển của các thị trường tài chính mới, sản phẩm tài chính sáng tạo, quỹ đầu tư hạ tầng, quỹ tín thác hay quỹ đầu tư mạo hiểm.
Thứ năm, thúc đẩy các chính sách ưu đãi đầu tư, bao gồm Quyết định 29/2021/QĐ-TTg và Nghị định 182/2024/NĐ-CP về việc thành lập, quản lý và sử dụng quỹ hỗ trợ đầu tư. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng giúp tạo điều kiện thuận lợi cho dòng vốn tư nhân tham gia vào các lĩnh vực ưu tiên.
Thứ sáu, khuyến khích liên kết giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước nhằm lan tỏa công nghệ và nâng cao năng lực sản xuất nội địa. Chính phủ sẽ hỗ trợ thông qua các chính sách ưu đãi thuế, phát triển công nghệ chuyên sâu và xây dựng các cụm liên kết ngành quy mô lớn trong khu công nghiệp, khu kinh tế trọng điểm, với các doanh nghiệp lớn đóng vai trò dẫn dắt.
