Chỉ trong 2 tháng đầu năm nay, Liên minh châu Âu (EU) đã gửi 16 cảnh báo đối với các sản phẩm nông sản và thực phẩm xuất khẩu của Việt Nam, do vi phạm các quy định dẫn đến việc thu hồi, tiêu hủy sản phẩm.
Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật Việt Nam (SPS Việt Nam) lưu ý, thị trường nhập khẩu nông sản, thực phẩm liên tục có những thay đổi quy định về an toàn thực phẩm, kiểm dịch động thực vật với mục tiêu bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và sức khỏe động thực vật.
Điều này đòi hỏi Việt Nam càng phải nghiên cứu, tuân thủ chặt chẽ luật chơi quốc tế, đặc biệt là với những thị trường có nhiều quy định chặt chẽ về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và an toàn vệ sinh thực phẩm như Liên minh châu Âu (EU).
Chỉ trong 2 tháng đầu năm nay, EU đã gửi 16 cảnh báo đối với các sản phẩm nông sản và thực phẩm xuất khẩu của Việt Nam, bao gồm thanh long, hạt điều, tôm chế biến, nước giải khát, hạt é khô và thịt ốc bươu. Nguyên nhân là do vi phạm các quy định của EU, dẫn đến việc thu hồi, tiêu hủy sản phẩm.
Theo ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc SPS, hiện doanh nghiệp đang lúng túng khi xuất khẩu sang EU về “thực phẩm mới" và "sản phẩm hỗn hợp". Các quy định của EU về tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm thường xuyên thay đổi, có những quy định đã được sửa đổi bổ sung hơn 100 lần. Vì thế, nếu không nhanh nhạy thích ứng và điều chỉnh kịp thời, hoạt động xuất khẩu nông sản của các doanh nghiệp rất dễ bị ảnh hưởng.
“Trong 2 tháng đầu năm, cảnh báo về tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y trên sản phẩm xuất khẩu có xu hướng giảm xuống chỉ còn 31,3%, nhưng EU lại gia tăng cảnh báo về phụ gia thực phẩm và thực phẩm mới. Theo đó, tỷ lệ này tăng 12,5% đối với phụ gia thực phẩm và thực phẩm mới tăng tới 25% trong số 16 cảnh báo của EU. Con số 16 cảnh báo mặc dù chưa có ý nghĩa về thống kê, nhưng đây là một trong những dấu hiệu cần phải quan tâm để doanh nghiệp nắm bắt và kiểm soát tốt các quy định này của EU”, ông Nam lưu ý.
Phân tích chi tiết hơn về việc xuất khẩu nông lâm thủy sản sang EU, ông Nam cho biết, EU không quy định về khối lượng hàng khi kiểm tra sản phẩm xuất khẩu vào thị trường này nên đôi khi hàng hóa chỉ vài kilogram cũng bị kiểm tra và cảnh báo nếu vi phạm.
Bà Nguyễn Thị Huyền, Văn phòng SPS Việt Nam cũng lưu ý các quy định của EU sẽ được thay đổi liên tục. Cụ thể, Quy định (EU) 2020/2235 về mẫu giấy chứng nhận sửa đổi, bổ sung 15 lần; Quy định EU 2017/625 về kiểm soát chính thức cụ thể đối với một số loại động vật, hàng hóa đã bị thay thế bởi Quy định 2022/2292 (ngày 6-9-2022) và đến nay sửa đổi hai lần; Quy định 2021/404 về kiểm dịch thú y, sửa đổi bổ sung 112 lần.
“Các doanh nghiệp cần cập nhật thay đổi các quy định của EU thường xuyên, Liên hệ Văn phòng SPS Việt Nam để được hướng dẫn cụ thể về các thay đổi,” bà Huyền nói.
Thống kê của Văn phòng SPS Việt Nam cho thấy, xu hướng tiêu dùng xanh, thực phẩm hữu cơ, sản phẩm có chứng nhận chắc chắn đang mở ra cơ hội lớn cho nông sản Việt. Bên cạnh đó, Việt Nam có điều kiện tự nhiên thuận lợi để sản xuất nhiều loại nông sản đặc thù mà EU không có như thanh long, xoài, chanh leo, vải, nhãn. Vậy nên đây được coi là lợi thế rất lớn của nông sản nước ta.
Tuy nhiên, EU là thị trường có tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm rất cao. Các sản phẩm phải đáp ứng các quy định SPS (kiểm tra an toàn thực phẩm và kiểm dịch, phụ gia thực phẩm…) và TBT (rào cản kỹ thuật thương mại), với dư lượng tối đa thuốc bảo vệ thực phẩm thấp.
Trong năm 2024, Việt Nam nhận 114 cảnh báo từ EU, tăng gấp đôi so với năm 2023. Thống kê của Văn phòng SPS Việt Nam cho thấy, doanh nghiệp mắc sơ suất thường thuộc nhóm nhỏ và vừa. Còn đối với các doanh nghiệp lớn, nhất là khối FDI thì đều có bộ phận kỹ thuật chuyên trách nên nhanh chóng tiếp cận với các thông tin thay đổi của thị trường.
Các chuyên gia nhận định, mỗi cảnh báo từ các thị trường nhập khẩu đều tác động trực tiếp đến uy tín và thương hiệu nông sản Việt, phản ánh rõ rệt tầm quan trọng của việc tuân thủ quy định và các tiêu chuẩn kỹ thuật. Doanh nghiệp cần nhận thức sâu sắc hơn về vấn đề này, coi đó là yếu tố sống còn trong chiến lược phát triển. Đồng thời, trong bối cảnh thế giới đầy biến động, việc không phụ thuộc vào bất kỳ thị trường nào mà vẫn tận dụng mọi cơ hội từ các thị trường tiềm năng là điều cần thiết. Những thông tin từ các Tham tán Thương mại Việt Nam tại Liên minh Châu Âu và Liên Bang Nga sẽ mang lại cái nhìn sâu sắc về cơ hội mở rộng thị trường cho doanh nghiệp trong năm nay./.
