Cơ hội cho các doanh nghiệp
Được dự báo phụ tải điện năm 2025 tăng trưởng lên đến 12,2% cho cả năm, công suất cực đại toàn quốc đạt 54.510 MW (tăng 11,3% so với năm 2024 là 48.950MW), mới đây Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký Công điện số 49/CĐ-TTg ngày 23/4/2025 về việc triển khai quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả các giải pháp bảo đảm cung ứng điện trong thời gian cao điểm năm 2025 và thời gian tới.
Ngoài việc đưa các dự án nguồn điện bổ sung như nhà máy nhiệt điện (NMNĐ) Nhơn Trạch 3, Nhơn Trạch 4, Nhà máy thủy điện Hòa Bình mở rộng vào vận hành trong quý 3 năm 2025, Chính phủ cũng chỉ đạo Bộ Công Thương khẩn trương ban hành quy định, hướng dẫn về việc triển khai Nghị định số 57/2025/NĐ-CP của Chính phủ về Cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) bảo đảm minh bạch, cạnh tranh, phù hợp lộ trình thị trường điện lực cạnh tranh. Đồng thời nhanh chóng hướng dẫn, thúc đẩy Nghị định số 58/2025/NĐ-CP ngày 3/3/2025 của Chính phủ để khuyến khích các tổ chức, người dân lắp đặt các nguồn điện tự sản tự tiêu để phục vụ sinh hoạt, sản xuất.
Còn tại diễn đàn “Thúc đẩy năng lượng xanh trong khu công nghiệp - Giải pháp cho doanh nghiệp triển khai hiệu quả”, ngày 15/5, ông Nguyễn Ngọc Trung, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế ngành, Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, cho rằng Việt Nam hiện có khoảng 419 khu công nghiệp đã được thành lập, trong đó 381 khu đang hoạt động và khoảng 900 cụm công nghiệp được quy hoạch, trong đó 700 cụm đã đi vào hoạt động, với khoảng trên 40.000 doanh nghiệp đang hoạt động.
Với lợi thế diện tích mái nhà xưởng rộng lớn và nhu cầu tiêu thụ điện cao tập trung, tiềm năng khai thác điện mặt trời áp mái tại các khu, cụm công nghiệp là rất lớn, có thể lên tới 12-20 GWP, tương đương công suất của khoảng trên 10 nhà máy nhiệt điện than cỡ lớn. Đây một nguồn điện xanh khổng lồ ngay trong lòng các khu công nghiệp mà chúng ta hoàn toàn có thể tự sản xuất, tự tiêu thụ.
Việc lắp đặt điện mặt trời áp mái giúp doanh nghiệp giảm chi phí điện năng trong dài hạn, tạo dựng hình ảnh xanh, nâng cao giá trị thương hiệu. Còn đối với hệ thống điện quốc gia, giúp giảm áp lực cho lưới điện, bổ trợ và ổn định nguồn cung, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng.
Đồng tình ý kiến, theo ông Võ Quang Thuận - nguyên Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa tỉnh Bình Phước, cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ tại Nghị định 135/2024/NĐ-CP đã mở ra cơ hội cho tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt là doanh nghiệp cung cấp thiết bị, lắp đặt điện mặt trời mái nhà cũng như các doanh nghiệp xuất khẩu trước lộ trình tín chỉ carbon.
Cũng theo ông Thuận, với cơ chế này có thể nói đây là bước tiến mới của các cơ quan làm chính sách, giúp tăng thêm sự tự tin cho các doanh nghiệp muốn tự lắp điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu phục vụ cho mục tiêu tăng trưởng xanh.
"Thực tế, các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp xuất khẩu đều có nhu cầu lắp đặt điện mặt trời mái nhà không chỉ với mục đích chủ động nguồn điện, giảm mua điện Nhà nước với giá cao, mà còn hướng tới mục tiêu đạt các chứng chỉ xanh, giảm phát thải carbon, hướng tới lộ trình tín chỉ carbon để cạnh tranh về đơn hàng khi xuất khẩu. Mặt khác, việc tự sản tự tiêu gần như là điều đương nhiên, vì trên thực tế, lượng điện dư phát lên lưới cũng không nhiều. Do đó, các doanh nghiệp có thể chấp nhận các mức giá và sản lượng được mua. ”, ông Thuận nhấn mạnh.
Tiềm năng điện mặt trời mái nhà còn “bó hẹp”
Mặc dù có nhiều tiềm năng và được kỳ vọng cao, việc triển khai năng lượng xanh, đặc biệt là điện mặt trời áp mái, hiện vẫn đang gặp không ít khó khăn, vướng mắc.
Theo ông Phan Công Tiến – Giám đốc Viện Nghiên cứu Ứng dụng Năng lượng Thông minh (iSEAR), đối với doanh nghiệp ngoài khu công nghiệp hoặc hộ gia đình, mô hình tự sản – tự tiêu triển khai tương đối thuận lợi. Nhưng trong khu công nghiệp, việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà vẫn gặp khó khăn, chủ yếu do chưa đạt được sự đồng thuận với Ban quản lý khu công nghiệp.
"Dù Nghị định 58 đã nêu rõ việc tạo điều kiện cho khách hàng lắp đặt hệ thống điện mặt trời tự sản – tự tiêu, song trong thực tế, chưa có hướng dẫn cụ thể để thực hiện. Chúng tôi kiến nghị cần có quy định rõ ràng về cơ chế chia sẻ chi phí cho đơn vị đã đầu tư lưới điện, hoặc cho phép các doanh nghiệp sản xuất được ưu tiên triển khai điện mặt trời", ông Tiến nói.
Cùng quan điểm, theo ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch VCCI, mặc dù chủ trương của Đảng, Chính phủ đã rõ, tuy nhiên, đến nay doanh nghiệp trong khu công nghiệp vẫn gặp khó khăn khi đầu tư, lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà do chưa có quy định cụ thể. Các thủ tục, văn bản hướng dẫn từ các Bộ, ngành chưa được rõ ràng, nhất quán. Doanh nghiệp muốn lắp đặt, sử dụng điện mặt trời mái nhà còn loay hoay chưa biết áp dụng theo quy định nào.
Ông Trung nhấn mạnh những vướng mắc hiện nay là hành lang pháp lý thời gian qua còn chưa đồng bộ, rõ ràng. Việc thiếu quy định cụ thể đã khiến doanh nghiệp gặp vướng mắc trong khâu đăng ký, đấu nối, vận hành hệ thống. Nhiều dự án đã phải tạm dừng chờ hướng dẫn, làm lỡ nhịp đầu tư.
Cùng với đó, gánh nặng chi phí đầu tư ban đầu cũng là rào cản lớn, nhất là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việc lắp đặt hệ thống điện mặt trời áp mái đòi hỏi vốn đầu tư nhiều tỷ đồng cho mỗi MW, khiến không ít doanh nghiệp dù muốn cũng khó thu xếp nguồn lực tài chính.
Hơn nữa, cơ sở hạ tầng kỹ thuật tại nhiều khu công nghiệp chưa sẵn sàng cho việc tích hợp nguồn điện phân tán. Hệ thống lưới điện nội bộ của một số khu công nghiệp còn yếu, thiếu các thiết bị đo đếm và điều khiển hai chiều hiện đại, dẫn đến lo ngại về an toàn vận hành.
Ngoài ra, nhận thức và kỹ năng về phát triển, quản lý hệ thống năng lượng xanh của một bộ phận doanh nghiệp còn hạn chế; không ít doanh nghiệp e ngại rủi ro công nghệ mới hoặc chưa đánh giá đúng lợi ích dài hạn của việc đầu tư năng lượng sạch.
Dưới góc độ doanh nghiệp sản xuất, triển khai điện mặt trời áp mái, ông Vũ Huy Đông, đại diện Công ty Cổ phần Năng lượng ADE, cho rằng các khu công nghiệp hiện đang chiếm tới hơn 50% tổng tiêu thụ điện năng của ngành sản xuất, đồng thời cũng là khu vực phát thải lớn.
Với xu hướng tiêu chuẩn hóa về môi trường từ các thị trường xuất khẩu như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, các doanh nghiệp trong khu công nghiệp buộc phải có chiến lược giảm phát thải carbon, trong đó sử dụng năng lượng tái tạo là một giải pháp then chốt.
Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ còn e ngại do thiếu thông tin, thiếu vốn đầu tư ban đầu hoặc lo ngại về thủ tục pháp lý và hiệu quả vận hành.
