Xóa thuế khoán: Cần lộ trình và giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh

Xoá thuế khoán là chủ trương đúng đắn

Theo số liệu từ Cục Thuế (Bộ Tài chính), tính đến hết tháng 3/2025, có 1.975.373 hộ và cá nhân kinh doanh nộp thuế theo hình thức khoán, trong khi chỉ có 6.142 hộ chuyển sang phương pháp kê khai.

Trong 3 tháng đầu năm 2025, tổng thu ngân sách từ nhóm đối tượng này ước đạt 8.695 tỷ đồng, tăng 25,7% so với cùng kỳ năm trước. Mức nộp thuế khoán bình quân tháng 3/2025 là 672.300 đồng/hộ, cá nhân, còn mức thuế bình quân theo phương pháp kê khai cao hơn nhiều, đạt 4,6 triệu đồng/hộ, cá nhân/tháng. Cục Thuế nhận định rằng công tác quản lý thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh hiện vẫn chưa đạt yêu cầu kỳ vọng.

Trong Nghị quyết 68-NQ/TW, Bộ Chính trị đã xác định rõ định hướng hỗ trợ hiệu quả và thực chất cho doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và hộ kinh doanh. Nghị quyết yêu cầu hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến kinh doanh cá thể, thu hẹp sự khác biệt về cơ chế tài chính, kế toán, quản trị giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, đồng thời đẩy mạnh số hóa, minh bạch hóa, đơn giản hóa thủ tục thuế, bảo hiểm... nhằm tạo điều kiện cho hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp.

Đặc biệt, Bộ Chính trị đặt mục tiêu chấm dứt hoàn toàn việc áp dụng hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất vào năm 2026.

Theo chuyên gia thuế Nguyễn Ngọc Tú - Giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, việc xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh là một chủ trương rất đáng hoan nghênh. Hiện nay, phần lớn hộ kinh doanh áp dụng thuế khoán với mức thuế tương đối thấp, trong khi số lượng hộ kinh doanh lại rất lớn, dẫn đến nguồn thu thuế bị thất thoát đáng kể.

Do không sử dụng sổ sách kế toán và chứng từ hợp lệ, việc xác định thu nhập thực tế của các hộ kinh doanh gần như không thể, tạo ra môi trường dễ phát sinh tiêu cực, thỏa thuận ngầm giữa hộ kinh doanh và cán bộ thuế, ông Tú cho biết.

Đồng tình ý kiến, ông Nguyễn Văn Được, Tổng giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ Tư vấn Thuế Trọng Tín, cho biết theo Thông tư số 40/2021, hiện có ba phương pháp tính thuế áp dụng cho hộ và cá nhân kinh doanh: kê khai theo sổ sách, hóa đơn, chứng từ; nộp thuế theo từng lần phát sinh thu nhập; và thuế khoán. Ông Được cho rằng, Nghị quyết 68 là chủ trương đúng đắn, và để triển khai hiệu quả, Chính phủ và Bộ Tài chính cần ban hành hướng dẫn cụ thể, thậm chí có thể điều chỉnh luật để phù hợp thực tiễn.

Ông Được cũng nhấn mạnh rằng hộ kinh doanh không cần quá lo lắng khi chuyển sang hình thức kê khai, vì đây không phải là kê khai thuế theo chuẩn của doanh nghiệp mà chỉ yêu cầu thực hiện hóa đơn, chứng từ và chế độ kế toán đơn giản.

Trước đây, thuế khoán chỉ dựa trên doanh thu ước tính và tỷ lệ cố định, bất kể lời hay lỗ. Còn phương pháp kê khai hiện nay sẽ căn cứ vào doanh thu thực tế và áp dụng tỷ lệ thuế tương ứng - người có thu nhập cao nộp nhiều, thu nhập thấp nộp ít - thể hiện đúng nguyên tắc công bằng thuế, ông Được chia sẻ thêm.

Tuy vậy, ông Được cũng lưu ý rằng với một số hộ chuyển sang kê khai, thủ tục sẽ trở nên phức tạp hơn do phải ghi sổ sách kế toán, điều này có thể làm tăng chi phí tuân thủ cho người nộp thuế.

Cần hướng dẫn cụ thể, có lộ trình phù hợp

Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hộ và cá nhân kinh doanh trong việc xác định doanh thu, chi phí và nghĩa vụ thuế theo từng lĩnh vực hoạt động, đồng thời từng bước triển khai việc nộp thuế theo phương pháp kê khai, việc ứng dụng công nghệ số được xem là giải pháp thiết yếu.

Hiện nay, Chi cục Thuế khu vực I đang tích cực đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động và hỗ trợ các hộ, cá nhân kinh doanh chuyển đổi sang hình thức quản lý thuế mới.

Ông Nguyễn Tiến Minh - Phó Chi cục trưởng Chi cục Thuế khu vực I cho biết, để thúc đẩy quá trình chuyển đổi, đơn vị sẽ kiến nghị Cục Thuế mở cổng khai thuế điện tử, cho phép hộ kinh doanh thực hiện kê khai và nộp thuế hoàn toàn trực tuyến, thay vì phải nộp hồ sơ giấy. Đây là một trong những bước cải cách hành chính quan trọng nhằm giúp người nộp thuế tuân thủ quy định một cách thuận tiện và dễ dàng hơn.

Bàn luận giải pháp, chuyên gia thuế Nguyễn Ngọc Tú cho rằng việc xóa bỏ hình thức thuế khoán sẽ giúp khắc phục hiệu quả các vấn đề tồn tại như thất thu thuế và tiêu cực trong công tác thu. Tuy nhiên, quá trình triển khai cần được thực hiện theo lộ trình rõ ràng, kèm theo các giải pháp hỗ trợ phù hợp cho hộ kinh doanh.

Theo ông Tú, trước mắt nên lựa chọn thí điểm theo quy mô và lĩnh vực kinh doanh. Các ngành như dịch vụ ăn uống, vận tải, kinh doanh dược phẩm, sữa… nên được ưu tiên triển khai sớm.

Ông Tú cũng nhấn mạnh rằng cơ quan quản lý cần thiết kế các quy định và thủ tục sao cho hộ kinh doanh dễ tuân thủ, đặc biệt là hình thức hóa đơn, chứng từ cần đơn giản, tránh gây hoang mang hoặc khiến hộ kinh doanh trì hoãn, áp dụng không thống nhất.

Về lộ trình, ông Tú đề xuất nên có kế hoạch cụ thể với các mốc thời gian rõ ràng, chẳng hạn đặt mục tiêu đến cuối năm 2025 sẽ có một tỷ lệ nhất định hộ kinh doanh chuyển sang kê khai thuế, và đến giữa năm 2026 tăng thêm bao nhiêu phần trăm nữa. Theo ông, nếu triển khai bài bản như vậy, việc chấm dứt hoàn toàn hình thức thuế khoán trong năm 2026 là hoàn toàn khả thi.