Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) công bố khởi động Chương trình đổi mới sáng tạo về nhựa năm 2025 từ ngày 26/2. Theo đó, UNDP và đối tác sẽ hỗ trợ nguồn vốn cho các sáng kiến bền vững và thân thiện với môi trường nhằm giảm ô nhiễm nhựa tại Việt Nam. Khoản tài trợ lên đến 30.000 USD sẽ được trao cho 6 dự án thắng cuộc.
Chương trình đặc biệt ưu tiên đối tượng tham gia là các nhóm phụ nữ, thanh niên, các tổ chức phi chính phủ, tổ chức cộng đồng, các tổ chức học thuật hoặc giáo dục/nghiên cứu của chính phủ và phi chính phủ (cả quốc gia và quốc tế), các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Bên cạnh việc mở rộng các sáng kiến thành công, chương trình sẽ tập trung xây dựng các mô hình kinh doanh sáng tạo trong thu gom và tái chế rác thải, tư vấn kỹ thuật về các phương pháp tốt nhất giúp bảo vệ môi trường cũng như khai thác công nghệ mới nhất để cải thiện việc thu gom và tái chế, nhằm giảm thiểu rò rỉ nhựa ra môi trường.
"Thông qua chương trình, UNDP mong muốn tìm kiếm các giải đổi mới pháp sáng tạo từ nhiều bên liên quan, hỗ trợ xử lý toàn bộ vòng đời của nhựa bằng cách tiếp cận toàn diện, triển khai đồng thời nhiều giải pháp để đạt hiệu quả tối đa. Cùng với đó, củng cố khung chính sách để tạo điều kiện cho các đổi mới và mở rộng quy mô các giải pháp hiệu quả thông qua hợp tác giữa UNDP với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Khoa học và Công nghệ", bà Ramla Khalidi, Trưởng Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam nhấn mạnh.
Chương trình đổi mới sáng tạo về nhựa năm 2025 là một phần trong khuôn khổ hợp tác mở rộng giữa UNDP và Quỹ Coca-Cola (TCCF) để giải quyết vấn đề ô nhiễm rác thải nhựa đang ngày càng trở nên cấp bách tại Bangladesh, Bhutan, Campuchia, Ấn Độ, Maldives, Nepal, Philippines, Sri Lanka và Việt Nam.
Hợp tác đa quốc gia sẽ giúp cải thiện quản lý rác thải nhựa, đẩy mạnh tái chế, hạn chế nhựa thải ra môi trường, hỗ trợ giải pháp cho từng quốc gia và thúc đẩy sự hợp tác trong khu vực.
Bằng cách chia sẻ và nhân rộng các phương pháp tốt nhất, chương trình mong muốn tạo ra những thay đổi trong chính sách, hành động của cộng đồng, giúp giảm ô nhiễm nhựa và cải thiện cuộc sống của những người làm nghề thu gom rác.
Dựa trên mạng lưới và khuôn khổ hợp tác hiện có của UNDP tại Việt Nam, việc ra mắt Chương trình đổi mới sáng tạo về nhựa năm 2025 được coi là cột mốc quan trọng của quan hệ đối tác khu vực UNDP-TCCF.
Phát biểu tại sự kiện, ông Carlos Pagoaga, Chủ tịch Quỹ Coca-Cola cho rằng, hợp tác là yếu tố then chốt để cải thiện hệ thống quản lý rác thải và củng cố cơ sở hạ tầng tái chế.
Thông qua hợp tác với UNDP, Quỹ Coca-Cola đặt mục tiêu thúc đẩy các giải pháp giảm thiểu rác thải từ bao bì, hỗ trợ các phương pháp thu gom tiên tiến hơn và tăng cường năng lực xử lý rác thải. Cách tiếp cận này không chỉ giúp giải quyết vấn đề rác thải nhựa một cách hiệu quả hơn mà còn góp phần cải thiện cộng đồng địa phương và môi trường về lâu dài.
Chương trình hướng tới 3 mục tiêu: Đầu tiên, tìm các giải pháp sáng tạo trong mảng nhựa. Dựa trên những nỗ lực đổi mới trước đây, Chương trình sẽ tiếp tục nỗ lực nâng cao nhận thức, củng cố hệ sinh thái đổi mới của Việt Nam, qua đó tạo điều kiện cho việc nhân rộng sáng kiến và giải quyết ô nhiễm nhựa một cách hiệu quả.
Thứ hai, thông qua các sáng kiến, UNDP Việt Nam hướng tới mục tiêu kiểm soát toàn bộ vòng đời của nhựa thông qua tìm kiếm, sử dụng các vật liệu thay thế, ứng dụng thiết kế sinh thái và vận hành các mô hình kinh doanh mới, áp dụng công nghệ tiên tiến, quản lý chấyt thảo và thúc đẩy cơ chế tái chế, cơ chế tài chính cho nỗ lực này. Để làm được điều này, cần có cách tiếp cận toàn diện, lồng ghép nhiều giải pháp hiệu quả.
Cuối cùng, chương trình sẽ hỗ trự hoàn thiện khuôn khổ chính sách để tạo điều kiện cho những đổi mới đó và mở rộng quy mô các giải pháp hiệu quả. Hiện nay, UNDP Việt Nam đã có quan hệ hợp tác với Bộ TN&MT và Bộ Khoa học và Công nghệ đảm bảo sự phù hợp với các chính sách quốc gia và cung cấp hướng dẫn cho những người đổi mới về việc tích hợp và tăng cường quy định.
Theo ông Carlos Pagoaga, Quỹ Coca-Cola tập trung tài trợ vào khả năng tiếp cận bền vững nước sạch, khả năng chống chịu khí hậu, chuẩn bị và ứng phó rủi ro thiên tai, kinh tế tuần hoàn, trao quyền kinh tế và các vấn đề tác động đến cộng đồng. Kể từ khi thành lập năm 1984, Quỹ Coca-Cola đã tài trợ 1,6 tỷ USD cho cộng đồng trên thế giới.
Một lượng đáng kể rác thải nhựa của thế giới đổ ra đại dương thông qua hệ thống sông ngòi ở châu Á, đe dọa nghiêm trọng hệ sinh thái biển, sức khỏe và sinh kế con người. Mười sáu trong số hai mươi con sông ô nhiễm nhất thế giới nằm ở châu Á và chiếm hơn hai phần ba tổng lượng rác thải nhựa hàng năm trên toàn cầu chảy ra đại dương.
Theo ông Lê Ngọc Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế (Bộ TN&MT, nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết: Để đối phó với vấn đề ô nhiễm trắng, các giải pháp đổi mới sáng tạo đóng vai trò then chốt.
“Tuy nhiên, việc xây dựng, tìm kiếm và áp dụng những giải pháp này sẽ cần có lộ trình rõ ràng. Do đó, tôi đánh giá cao Chương trình Đổi mới sáng tạo mảng Nhựa hôm nay. Tôi mong muốn chương trình này sẽ lan toả, tiếp cận được tới các nhà nghiên cứu, khoa học trẻ để tìm ra những giải pháp đột phá cho tương lai”, ông Lê Ngọc Tuấn chia sẻ.
Nói rõ hơn về tiêu chí chương trình, ông Hoàng Thành Vĩnh, Cán bộ quản lý chương trình về Chất thải và Kinh tế tuần hoàn (UNDP VIệt Nam), cho biết: Chương trình tìm kiếm những giải pháp đề xuất từ các bên liên quan với 4 nhóm tiêu chí chính.
Đầu tiên, tiêu chí về tính mới, tính sáng tạo. Theo đó, các sáng kiến tham gia cần đảm bảo tính mới, tính sáng tạo.
Nhóm thứ hai liên quan đến tác động môi trường và xã hội. Trong đó, về môi trường, các sáng kiến này cần có tác động về giảm thải vấn đề về ô nhiễm nhựa. Còn về mặt xã hội, các sáng kiến cần mang đến cơ hội việc làm xanh, tác động và lợi ích cho cộng đồng.
Nhóm thứ ba, đảm bảo bền vững về mặt kinh tế. Tiêu chí này dù không được đề cao nhưng cũng đóng vai trò hết sức quan trọng đối với một giải pháp có tính bền vững.
“Nếu giải pháp không hiệu quả về mặt kinh tế thì sẽ rất khó để nhân rộng”, ông Hoàng Thành Vĩnh lưu ý.
Nhóm thứ tư, về năng lực của đội đề xuất. Trong đó, nhóm đề xuất giải pháp cần đảm bảo những yếu tố như yếu tố về giới và tính bao trùm./.
Tại Việt Nam, theo thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mỗi năm có khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa thải ra môi trường, trong đó 0,28- 0,73 triệu tấn bị thải ra biển nhưng chỉ 27% trong số này được tái chế, tận dụng bởi các cơ sở, doanh nghiệp.
Điều đáng nói, việc xử lý và tái chế rác thải nhựa còn nhiều hạn chế khi có đến 90% rác thải nhựa được xử lý theo cách chôn, lấp, đốt và chỉ có 10% còn lại là được tái chế.
