Theo Bộ Công Thương, mặc dù hệ thống điện của Việt Nam có quy mô đứng thứ 2 trong Đông Nam Á và thứ 23 trên thế giới, song hệ số đàn hồi (hiệu quả sử dụng năng lượng/GDP) của Việt Nam hiện vẫn ở mức 1,29, cao hơn so với nhiều nước trong khu vực và các nước phát triển.
*Tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng/năm
Theo Bộ Công Thương, Việt Nam là quốc gia đang phát triển, do đó, nhu cầu sử dụng năng lượng, nhất là điện, luôn duy trì ở mức cao. Hệ số đàn hồi của Việt Nam đã có bước chuyển đáng kể, từ mức lớn hơn 2 thời điểm trước năm 2015, xuống còn khoảng 1,29 hiện nay, tuy nhiên vẫn còn lớn so với các nước phát triển, thậm chí trong khu vực.
Thông tin về vấn đề này, ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển kinh tế bền vững (Bộ Công Thương) cho biết, xét về chỉ số hiệu quả sử dụng năng lượng, hiện Việt Nam đang tiêu thụ khoảng 400 kg dầu quy đổi để tạo ra 1.000 USD GDP. Con số này cao hơn Thái Lan khoảng 30%, hơn Malaysia khoảng 60%... Điều này cho thấy, sử dụng năng lượng tại Việt Nam chưa hiệu quả.
Việt Nam có hơn 2.900 cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm, nhưng tiêu thụ điện chiếm tới 33% tổng lượng điện tiêu thụ toàn quốc. Nếu các cơ sở này tiết kiệm tối thiểu 2% điện năng tiêu thụ/năm thì mỗi năm, cả nước tiết kiệm được 1,4 tỷ kWh, tương đương 2.700 tỷ đồng.
Nhiều ý kiến cho rằng, hệ số đàn hồi còn cao có nhiều nguyên nhân; trong đó đến từ việc các công nghệ sản xuất cũ, hệ thống dây chuyền, máy móc tiêu hao nhiều năng lượng. Đồng thời chính ý thức sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả của doanh nghiệp vẫn còn hạn chế…, gây lãng phí nguồn tài nguyên, ô nhiễm môi trường và làm giảm sức cạnh tranh của chính doanh nghiệp.
Theo TS. Đinh Trọng Thịnh, Học viện Tài chính, tỷ trọng sử dụng năng lượng trong nền kinh tế thời gian qua là chưa cao, nhiều ngành sản xuất, đặc biệt là nhóm công nghiệp nặng đang tiêu tốn nhiều điện, nhưng hiệu quả kinh tế mang lại không lớn. Một sản phẩm tại Thái Lan và Malaisia tạo ra tiêu tốn khoảng 1 kWh điện thì tại Việt Nam phải cần tới từ 1,5-2 kWh điện.
TS. Đinh Trọng Thịnh cũng cho rằng, tiết kiệm điện năng tại các ngành công nghiệp còn rất nhiều dư địa. Chỉ cần mỗi doanh nghiệp, cơ sở sản xuất cải tiến công nghệ, tiết kiệm điện một phần nhỏ, Việt Nam sẽ tiết kiệm được nguồn tài nguyên rất lớn như vậy vừa sử dụng hiệu quả nguồn năng lượng, vừa tránh được nỗi lo thiếu điện cho sản xuất.
Chia sẻ thêm về vấn đề này, ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng giám đốc EVN cho biết, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả còn là một trong những giải pháp hữu hiệu nhất giúp giảm áp lực trong khai thác, chế biến và cung ứng các dạng năng lượng, giúp cải thiện hiệu quả của nền kinh tế… Với hơn 2.900 cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm, có thể nói rằng dư địa là rất lớn. Tương tự, với số khách hàng sinh hoạt hộ gia đình, tiêu thụ hơn 30% tổng điện năng tiêu thụ toàn quốc, nếu các hộ tiết kiệm 1% điện tiêu thụ mỗi năm, cả nước có thể tiết kiệm 630 triệu kWh, tương đương hơn 1.170 tỷ đồng.
*Trách nhiệm và thực thi
Nhận thức được tầm quan trọng của tiết kiệm điện, ngay từ rất sớm, Chính phủ và các bộ, ngành đã ban hành nhiều văn bản pháp luật cùng các cơ chế chính sách khuyến khích, thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả như Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Luật Điện lực, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả, các chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về tiết kiệm điện…
Về cơ bản, hành lang pháp lý về sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả, đặc biệt là điện đã khá đầy đủ và rõ ràng. Vấn đề còn lại là khâu thực thi và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân sử dụng năng lượng.
Theo ông Trịnh Quốc Vũ, để tiết kiệm năng lượng, phải thúc đẩy công nghệ tiết kiệm điện, tiết kiệm năng lượng, loại bỏ công nghệ tiêu thụ nhiều, hiệu suất năng lượng thấp. Hai Bộ Công thương và Khoa học và Công nghệ sẽ rà soát, loại bỏ công nghệ lạc hậu. Cứ 5 năm lại tiến hành rà soát một lần để đưa ra tiêu chuẩn về hiệu suất năng lượng tối thiểu, nâng cao hiệu suất năng lượng tối thiểu.
Tuy nhiên, ông Vũ cho hay, thách thức lớn nhất của việc đồng bộ các giải pháp tiết kiệm năng lượng là sức ì rất lớn của người dân và tư duy cũ trong vận hành mô hình sản xuất của doanh nghiệp. Nhiều chủ doanh nghiệp và cả một bộ phận người dân chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của mình trong thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, do vậy vẫn còn lãng phí trong quá trình sử dụng điện.
“Thời gian tới, Việt Nam phải lồng ghép mục tiêu sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế... Cụ thể, không nhập khẩu những công nghệ, thiết bị lạc hậu, tiêu hao nhiều năng lượng vào Việt Nam. Và quan trọng hơn, cần sự vào cuộc của các địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và người dân”, ông Vũ nhấn mạnh.
Thời gian qua, để tuyên truyền và khuyến khích người dân, doanh nghiệp thực hiện tiết kiệm điện, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã thực hiện nhiều chương trình như: Phối hợp với các cơ quan, các tổ chức chính trị - xã hội từ Trung ương tới địa phương thực hiện các chương trình: “Giờ trái đất”, “Gia đình tiết kiệm điện”, “Tiết kiệm trong học đường”, “quảng bá thay đèn sợi đốt/đèn compact bằng đèn LED”; “Tư vấn sử dụng điện an toàn, tiết kiệm và hiệu quả”; xây dựng trang https://sudungdien.evn.com.vn/ giúp cơ quan quản lý nhà nước theo dõi tình hình tiêu thụ điện của các cơ quan hành chính sự nghiệp và các cơ sở sản xuất kinh doanh thuộc danh sách cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm…
Theo ông Võ Quang Lâm, dư địa lớn như vậy và để đạt được mục tiêu, đặc biệt là nâng cao hiệu quả các chương trình tiết kiệm năng lượng, Chính phủ cần ban hành các cơ chế chính sách để khuyến khích tài chính, hỗ trợ giá, vay vốn với lãi suất ưu đãi, giảm thuế... cho mọi thành phần kinh tế tham gia. Ngoài ra, có các quy định về xử phạt đối với các cá nhân, tổ chức không thực hành tốt trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, bên cạnh việc vinh danh, khen tặng các đơn vị làm tốt khác…/.
