Địa phương đầu tiên cả nước “cân rác thải thu tiền”
Hơn 10 năm trước, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam là địa phương đi đầu cả nước về bảo vệ môi trường với mô hình nói không với túi ni lông, phân loại rác tại nhà. Nay, thành phố Hội An tiếp tục là địa phương đầu tiên cả nước “cân rác thải thu tiền” thông qua việc thí điểm mô hình thu phí rác thải theo khối lượng phát thải bằng cách bán túi ni lông đựng rác. Mô hình này được người dân phố cổ tích cực hưởng ứng để cùng xây dựng Hội An trở thành đô thị sinh thái, văn hóa, du lịch bền vững.
Từ giữa năm 2023, được sự chấp thuận của UBND tỉnh Quảng Nam và sự hỗ trợ của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), Hội An đã chọn phường Cẩm Nam làm thí điểm thu phí rác thải theo lượng phát sinh.
Hơn 450 hộ dân trên đường Nguyễn Tri Phương, phường Cẩm An, thành phố Hội An là những hộ đầu tiên thực hiện thí điểm mô hình thu phí rác thải theo thể tích, cân nặng thông qua túi ni lông. Bắt đầu từ năm 2023, các hộ dân ở đây chuyển sang mua túi ni lông, phân loại rác vô cơ và hữu cơ ngay tại nhà thay vì đóng 30.000 đồng phí thu gom rác thải hằng tháng như trước.
Mỗi tháng, nhân viên công ty môi trường sẽ bán cho mỗi hộ các loại túi ni lông với thể tích 10 lít, 15 lít và 20 lít. Theo mức giá được quy đổi, loại túi ni lông 10 lít có giá gần 1.900 đồng, túi 15 lít giá 5.000 đồng, loại 20 lít 7.500 đồng/túi.
Rác thải sinh hoạt được các thành viên trong gia đình phân thành 3 nhóm: Chất thải thực phẩm, đựng vào túi chất thải màu trắng trong, chữ xanh; chất thải có khả năng tái chế, tái sử dụng thì tự thu gom, xử lý tại nhà và chất thải rắn sinh hoạt khác được lưu chứa vào túi chất thải màu trắng trong, chữ đen.
Bà Nguyễn Thị Ý, ở phường Cẩm An, thành phố Hội An cho biết, chỉ mất khoảng 30 ngàn đồng mỗi tháng như lâu nay, mỗi hộ thay vì trả tiền mặt thì sẽ mua được 16 túi loại 10 lít, với loại 15 lít thì sẽ mua được 6 túi, loại 20 lít sẽ mua được 4 túi…
Bà Nguyễn Thị Ý cho rằng, việc thu phí thông qua bán túi chỉ là hoán đổi nên không khác trước đây. Nếu dùng hết số túi được phát, nhiều người vẫn có thể sử dụng túi thông thường để không phải bỏ tiền mua thêm túi từ công ty môi trường. Nếu áp dụng hình thức thu phí theo cân nặng, thể tích như đang thí điểm thì số tiền sẽ rất cao.
Ai dùng nhiều sẽ phải bỏ tiền nhiều, nhưng rất nhiều hộ dân tại thành phố Hội An vẫn ủng hộ vì cho rằng đây là sự công bằng, đồng thời giúp nâng cao nhận thức trong việc bảo vệ môi trường. Bà Nguyễn Thị Ý cho biết thêm.
“Mình nên phân loại rác tại nguồn để giảm thiểu đi rác thải ra môi trường bởi vì hiện nay rác thải của thành phố Hội An ngày càng phát sinh nhiều, bãi rác của thành phố đã quá tải, không thể chứa được nữa. Mình phải chở những rác đó đi nhờ những bãi rác khác thì chi phí tốn rất là nhiều”.
Ông Nguyễn Thế Hùng, Phó chủ tịch UBND TP.Hội An, cho hay Hội An được UBND tỉnh Quảng Nam thống nhất chủ trương cho thí điểm nên từ giữa năm 2023, thành phố đã xây dựng phương án triển khai. P.Cẩm Nam là địa phương đầu tiên thí điểm cách thức "tính tiền rác hằng tháng bằng thể tích, cân nặng thông qua túi ni lông".
"Hiện địa phương mới thí điểm làm trước tại một phường để rút kinh nghiệm, bước đầu tỷ lệ thành công đạt hơn 50%. Cách thức tính phí thu gom rác theo thể tích dù có nhiều điểm cần hoàn thiện nhưng đây sẽ là xu hướng của tương lai để đánh vào ý thức bảo vệ môi trường của người dân", ông Hùng nói.
Giải pháp căn cơ giúp Hội An trở thành đô thị sinh thái, văn hóa, du lịch bền vững
Năm 2022, UBND tỉnh Quảng Nam thống nhất chủ trương “thí điểm quy định về giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt từ hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn thành phố Hội An theo quy định tại Điều 79 Luật Bảo vệ môi trường”. Thành phố Hội An trở thành địa phương đầu tiên cả nước thí điểm quy định về giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt từ hộ gia đình, cá nhân theo quy định tại Điều 79 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.
Ngay sau đó, thành phố Hội An triển khai thí điểm mô hình thu phí rác thải theo khối lượng phát thải bằng cách bán túi ni lông đựng rác. Giá túi ni lông được tính bằng chi phí sản xuất túi cộng với chi phí thu gom, vận chuyển và xử lý rác phát thải quy đổi từ thể tích túi.
Ông Nguyễn Thanh Sơn, Phó trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam cho biết, trong quá trình triển khai thí điểm, tất cả dữ liệu kiểm toán rác thải đều được ghi nhận, thành phố tiếp tục điều chỉnh, hoàn thiện phương án bán túi ni lông sau khi lắng nghe sự phản hồi của người dân.
"Phân loại rác tại nguồn của người dân nó dừng ở mức độ tương đối. Khi có sự kiểm tra, giám sát của chính quyền thì người dân sẽ ý thức cao và thực hành nghiêm việc phân loại rác tại nguồn nhưng khi việc đó buông lõng một chút thì người dân có những hoạt động không phân loại rác tại nguồn không được tốt”.
Tại tỉnh Quảng Nam, nhiều năm qua mức phí thu gom rác thải được quy định 30 ngàn đồng/hộ/tháng. Tuy nhiên, theo Luật Bảo vệ môi trường từ năm 2025 trở đi sẽ bắt buộc thu phí rác thải theo khối lượng và bắt buộc phân loại rác thải tại nguồn. Hiện nay, hơn 60% hộ dân tại thành phố Hội An đã thực hiện phân loại rác tại nguồn. Những hộ còn lại vẫn bỏ rác vào túi thông thường rồi mang đi đổ.
Ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hội An cho rằng, việc duy trì hoạt động phân loại rác tại nguồn sẽ làm giảm khoảng 30% lượng rác chôn lấp, hướng đến nền kinh tế tuần hoàn, biến rác thải thành tài nguyên. Đây được xem là giải pháp căn cơ giúp Hội An trở thành đô thị sinh thái, văn hóa, du lịch bền vững.
“Thu phí rác theo khối lượng mà người dân phát thải ít sẽ nộp tiền ít, ai phát thải nhiều sẽ phải nộp tiền nhiều. Điều đó hướng đến lẽ công bằng. Thói quen của người dân cũng sẽ thay đổi”./.
