Trên đây là một trong những nội dung được chia sẻ tại Diễn đàn “Khó khăn, vướng mắc trong thực hiện phân loại, thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt” vừa được tổ chức vào ngày 17/5.
Hạ tầng thu gom, xử lý rác còn thiếu đồng bộ
Theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, đến ngày 1/1/2025 sẽ thực hiện việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH). Đây được kỳ vọng là bước đi đột phá để cải thiện vấn đề ô nhiễm và quá tải do rác thải, cũng như lãng phí tài nguyên ở Việt Nam.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, những khó khăn, sự thiếu đồng bộ về hạ tầng thu gom, xử lý rác đang là một trong những thách thức lớn đối với việc phân loại rác thải sinh hoạt tại các địa phương. Do đó, để thực thi các quy định này, cần phải có một quy chuẩn vận hành và quy trình phân loại, thu gom, xử lý rác thải đồng bộ.
Chia sẻ về những thách thức trong quản lý CTRSH, ông Nguyễn Thành Lam, đại diện Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) nêu bật: Hiện nay chưa triển khai việc phân loại CTRSH tại nguồn đồng bộ ở các địa phương; chưa cung cấp đủ dịch vụ thu gom CTRSH tại nhiều khu vực nông thôn, miền núi; thiếu thiết bị, phương tiện vận chuyển chuyên dụng đáp ứng yêu cầu; thiếu địa điểm tập kết, trạm trung chuyển đáp ứng quy định, dẫn tới tồn đọng CTRSH kéo dài, gây ô nhiễm môi trường.
Các quy định về định mức, đơn giá thu gom, vận chuyển, xử lý còn thiếu. Công nghệ chôn lấp vẫn là chủ yếu (chiếm hơn 76%). Nguồn vốn đầu tư chủ yếu từ ngân sách nhà nước, bao gồm vốn ODA, nguồn vốn từ khu vực tư nhân còn khiêm tốn…
Theo TS. Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, hiện nay hầu hết các địa phương khá lúng túng khi triển khai phân loại rác tại nguồn (PLRTN) theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, kể cả một số địa phương đã ban hành Kế hoạch PLRTN.
Các địa phương đang đợi các hướng dẫn của Bộ để triển khai thực hiện. Các hộ dân, các chủ nguồn thải vẫn chưa hiểu rõ phải phân loại rác như thế nào, phải trả tiền theo lượng rác thải ra sao; đổ rác phân loại ở đâu, như thế nào; các đơn vị thực hiện dịch vụ thu gom vẫn chưa có hướng dẫn về trang thiết bị, tần suất địa điểm thu gom rác đã phân loại, vẫn thực hiện theo nội dung hợp đồng đã ký kết (theo QĐ 592 năm 2014 của Bộ Xây dựng), chưa có thay đổi trong công tác thu gom, vận chuyển xử lý. Vẫn còn khoảng trống trong việc xử lý rác thực phẩm (đầu tư, qui trình, định mức và tiêu thụ đầu ra…).
Một câu hỏi đặt ra trong lúc này là: Còn 7 tháng nữa là đến hạn bắt buộc phải triển khai PLRTN theo quy định, liệu thời hạn này các địa phương có đáp ứng được không? Những gì đã chuẩn bị, đã làm? Những khó khăn gì, những vướng mắc gì cần phải giải quyết?, TS Tùng cho hay.
Nhà máy xử lý chất thải “ngại” tiếp nhận chất thải sinh hoạt
Tại Diễn đàn, đại diện của hơn 20 Sở Tài nguyên và Môi trường các địa phương và 30 đơn vị, công ty đang hoạt động trong lĩnh vực thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt, các chuyên gia, nhà khoa học cùng nêu ra thực trạng, khó khăn, vướng mắc của các địa phương trong việc thực hiện phân loại rác sinh hoạt hiện nay; khó khăn về thiết bị, hạ tầng cơ sở, các điểm tập kết cũng như nguồn kinh phí bố trí cho việc thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt tại các địa phương. Trên cơ sở đó, đề xuất, kiến nghị hoàn thiện cơ chế, chính sách và các giải pháp việc phân loại rác thải sinh hoạt đi vào thực tiễn.
Ông Lê Hải Bằng, Phó Chi Cục trưởng Chi Cục Bảo vệ môi trường tỉnh Thái Nguyên cho hay, trên địa bàn tỉnh hiện có 3 nhà máy xử lý chất thải công nghiệp đặt tại 3 thành phố (Sông Công, Phổ Yên, Thái Nguyên). Tuy nhiên, công tác phân loại, thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt tại tỉnh vẫn gặp nhiều khó khăn như: lực lượng cán bộ làm việc trong công tác bảo vệ môi trường, quản lý chất thải rắn còn mỏng. Nhiều nhà máy xử lý còn “ngại” tiếp nhận chất thải sinh hoạt. Hạ tầng về thu gom, xử lý rác thải chưa đồng bộ…
Ông Bằng cũng bày tỏ mong muốn, trong thời gian tới, định mức về công tác phân loại, thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt sẽ sớm được ban hành để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các công ty môi trường. Bên cạnh đó, sẽ có những hướng dẫn chung, xây dựng bộ phận riêng thực hiện việc quản lý chất thải rắn sinh hoạt. Đồng thời, xem xét bổ sung biên chế cho Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh để công tác phân loại, thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt được triển khai hiệu quả và đồng bộ.
TS. Nguyễn Linh Ngọc, Chủ tịch Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam cho biết, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đưa ra 6 Điều quy định về quản lý CTRSH. Trong đó, Điều 75 của Luật này quy định về phân loại, lưu giữ, chuyển giao CTRSH. Nghị định số 45 của Chính phủ cũng quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường. Mặc dù thời điểm chính thức áp dụng việc xử phạt đối với hành vi này sẽ bắt đầu từ ngày 1/1/2025, nhưng nếu không làm tốt công tác chuẩn bị, không có lộ trình rõ ràng cũng rất khó đưa chính sách vào cuộc sống.
Chủ tịch Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam cũng cho rằng, nếu cả hệ thống chính trị vào cuộc, người dân quyết tâm, việc thực hiện phân loại rác sẽ được thực hiện thành công. Các địa phương theo các Nghị định hướng dẫn cần áp dụng phù hợp với điều kiện, cơ sở hạ tầng của mình.
Bên cạnh đó, tăng cường tuyên truyền mục đích, lợi ích của việc phân loại chất thải sinh hoạt; hướng dẫn cho cộng đồng nhận biết, phân loại đúng. Lâu dần, mỗi người dân sẽ hiểu được tầm quan trọng của việc phân loại rác cũng như tác động của nó đối với môi trường sống. Từ đó, hình thành nhận thức bảo vệ môi trường sống, thói quen phân loại rác tại nguồn. Đây cũng chính là lợi ích xã hội lớn nhất mà hoạt động phân loại rác tại nguồn mang lại.
Để việc phân loại, thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt ngày một tốt hơn cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, trong đó mỗi người dân cần thay đổi thói quen, nêu cao tinh thần ý thức trách nhiệm, vì cộng đồng; thường xuyên phân loại rác thải đảm bảo theo đúng hướng dẫn; các ngành đoàn thể, các thôn cần tích cực thực hiện nhiệm vụ, làm tốt công tác tuyên truyền, hướng dẫn người dân trong việc phân loại, thu gom và xử lý rác thải./.
