Cây dừa được ví như cây “hồn cốt” của người dân Bến Tre
Theo ông Huỳnh Quang Đức - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bến Tre, cây dừa được ví như cây “hồn cốt” của người dân nơi đây, với diện tích lớn nhất cả nước là hơn 78.000ha, kim ngạch xuất khẩu ước đạt hơn 300 triệu USD/năm và hơn 70% người dân có kinh tế liên quan đến cây dừa. Do đó, việc cây dừa được xem là cây công nghiệp chủ lực Quốc gia sẽ mang lại vị thế, tầm vóc, ngành dừa Việt Nam nói chung, tỉnh Bến Tre nói riêng được nâng lên tầm cao mới kể cả trong nước và Quốc tế.
Bên cạnh đó, thương hiệu, uy tín các sản phẩm từ dừa Việt Nam được đề cao và cơ hội thâm nhập thị trường trong nước và Quốc tế rộng mở.
Các hoạt động kinh tế-xã hội, văn hóa, dịch vụ liên quan đến dừa như du lịch, sản xuất sản phẩm OCOP, nuôi trồng xen, chế biến…có nhiều triển vọng, cơ hội phát triển tốt hơn. Đặc biệt, ngành dừa tại Bến Tre sẽ được tiếp nhận các chính sách hỗ trợ, định hướng phát triển cấp Quốc gia. Mặc khác, trước ảnh hưởng ngày càng gay gắt của biến đổi khí hậu, cây dừa trở thành cây chủ lực trong điều kiện thích ứng giai đoạn hiện nay, nếu có chính sách đầu tư phát triển khi đó cây dừa.
Ông Nguyễn Văn Tám, xã Châu Bình, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre, chia sẻ gia đình ông kinh tế chủ yếu từ 8.000m2 đất trồng dừa khô nguyên liệu, những năm gần đây giá dừa xuống thấp, thu nhập từ cây dừa giảm dần. Theo ông Tám, người dân vui mừng vì cây dừa trở thành cây công nghiệp của Quốc gia, khi đó người dân sẽ được hưởng lợi từ các chính sách phát triển ngành dừa, kinh tế người dân sẽ phát triển bền vững nhờ cây dừa.
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bến Tre, tổng diện tích liên kết chuỗi giá trị đối với cây dừa là 23.747ha, chiếm 30% diện tích dừa toàn tỉnh Bến Tre. Đến nay, toàn tỉnh đã xây dựng thí điểm 6 vùng sản xuất dừa tập trung. Trong đó, 5 vùng sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ và 1 vùng sản xuất dừa uống nước.
Sau thời gian xây dựng chuỗi giá trị dừa, đến nay toàn tỉnh 32 tổ hợp tác và 28 hợp tác xã tham gia liên kết, tổ chức sản xuất với sự đồng hành của 9 doanh nghiệp lớn trong chuỗi sản phẩm dừa. Từ những mô hình liên kết gắn với doanh nghiệp này mà hằng trăm cơ sở sơ chế dừa được hình thành, tạo nhiều công ăn việc làm cho người lao động tại địa phương. Đặc biệt trong năm 2023, trái dừa tươi đã nhận được tín hiệu đáng mừng khi 2 thị trường Mỹ và Trung Quốc công bố cho phép nhập khẩu trái dừa tươi.
Từ nhiều năm nay, Hợp tác xã nông nghiệp Thới Thạnh (huyện Thạnh Phú) xây dựng vùng nguyên liệu dừa hữu cơ với 85 hộ tham gia canh tác 149,5ha và xây chuỗi liên kết tiêu thụ dừa hữu cơ. Ông Phạm Văn Hà là thành viên hợp tác xã cho biết: “Hơn 4 năm qua, gia đình tôi canh tác canh tác dừa đạt chuẩn hữu cơ với diện tích 1,7ha. Hằng tháng, toàn bộ dừa khô đều được đội nhân công của hợp tác xã đến tận vườn thu hoạch rồi cung ứng cho doanh nghiệp với giá cao hơn thị trường nên nông dân an tâm. Ngoài ra, nông dân còn được tập huấn cách ủ phân hữu cơ bón cho vườn dừa nên giảm chi phí sản xuất, tăng lợi nhuận”.
Bên cạnh phát triển vùng nguyên liệu dừa hữu cơ, hợp tác xã nông nghiệp Thới Thạnh thực hiện dịch vụ sơ chế cơm dừa từ nguồn nguyên liệu dừa hữu cơ của người dân được Công ty chế biến dừa Lương Quới giao sơ chế gia công.
Qua hoạt động sơ chế cơm dừa đã giải quyết việc làm thường xuyên cho 35 lao động địa phương với mức thu nhập trung bình 5 triệu đồng/tháng. Hoạt động sơ chế cơm dừa góp phần hỗ trợ nhà máy chế biến giải quyết dừa không để tồn động, sản phẩm từ dừa luôn bảo đảm chất lượng cao, hạn chế hao hụt do dừa để lâu mà không được sơ chế, chế biến.
Nâng tầm vị thế ngành dừa Việt Nam
Từ đầu năm 2023 đến nay, tỉnh Bến Tre phát triển thêm 554ha dừa hữu cơ, nâng tổng diện tích dừa sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ lên 17.846ha (chiếm 22,9% trên tổng diện tích dừa toàn tỉnh), trong đó diện tích đạt chứng nhận là 11.418ha. Đặc biệt, diện tích đạt chứng nhận hữu cơ theo tiêu chuẩn Mỹ, Nhật và EU, Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)... không ngừng duy trì và phát triển.
Dừa có tên khoa học: Cocos nucifera. Dừa hay cọ dừa, là một loài cây trong họ Cau. Nó cũng là thành viên duy nhất trong chi Cocos là một loại cây lớn, thân đơn trục có thể cao tới 30 m, với các lá đơn xẻ, cuống và gân chính dài 4–6 m các thùy với gân cấp 2 có thể dài 60–90 cm, lá thường biến thành bẹ dạng lưới ôm lấy thân.
Trong dừa chứa rất nhiều thành phần dinh dưỡng, đa dạng các loại vitamin tốt cho sức khoẻ như: Cacbonhydrat: đường, chất xơ; Chất béo: chất béo bão hòa, chất béo không bão hòa; Chất đạm; Các vitamin: A, B (1, 2, 3, 5, 6, 9 ), C; Chất khoáng: kali,canxi, magie, kẽm, photpho…
Dựa theo tính chất, hình dạng có những loại dừa như sau: Dừa xiêm: trái nhỏ, vỏ xanh, nước ngọt; Dừa nếp: trái có màu vàng, xanh, nhỏ; Dừa bị: trái to, vỏ xanh; Dừa sáp: có cơm dừa xốp, béo, như bột nhào sệt; Dừa dứa: trái nhỏ, vỏ xanh, khi uống nghe mùi giống dứa; Dừa dâu: trái nhỏ, màu hơi đỏ….
Đến các điểm du lịch ở miền Tây, dễ dàng nhận thấy, hàng hóa bày bán làm quà đa phần được làm từ dừa. Đàn ông thì có rượu dừa, ấm ủ trà, bộ ấm chén pha trà; người già, trẻ em thì có kẹo dừa, bánh dừa khô, bánh hoa dừa, nước dừa; phụ nữ thì có kem dưỡng da, kem chống nắng, mặt nạ… được làm từ dầu dừa. Bên cạnh đó là rất nhiều các sản phẩm lưu niệm được làm từ trái dừa, thân dừa và xơ dừa như: Lọ đựng tăm, túi xách tay, con thú trang trí, đèn bàn, đồng hồ, đũa…
Nhờ nỗ lực trong liên kết theo chuỗi và vùng nguyên liệu dừa đạt chứng nhận hữu cơ, các doanh nghiệp tiếp tục đầu tư những thiết bị máy móc hiện đại đã có hầu hết những chứng nhận quốc tế để lưu thông trên thị trường thế giới.
Tới nay, cây dừa - là 1 trong 6 loại cây được phê duyệt Đề án phát triển cây công nghiệp chủ lực đến năm 2030, theo đó đến năm 2030, diện tích dừa khoảng 195.000 đến 210.000ha; vùng trồng dừa trọng điểm Đồng bằng sông Cửu Long khoảng 170.000 đến 175.000ha, vùng Duyên Hải Nam Trung bộ diện tích 16.000 đến 20.000ha, còn lại 9.000 đến 15.000ha được trồng tại các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ, Đông Nam Bộ...
Cùng với đó, chuyển giao các giống dừa mới vào sản xuất như dừa Xiêm xanh bầu, dừa Mã Lai, dừa dứa... Đến năm 2030, trên 30% diện tích dừa được sản xuất theo quy trình GAP và tương đương.
Diện tích dừa được cấp mã số vùng trồng đạt khoảng 30%; áp dụng các biện pháp kỹ thuật trồng xen (ca cao, cây ăn quả...), nuôi xen (thủy sản, gia cầm...) với trồng dừa để tăng giá trị trên diện tích đất sản xuất; với vườn dừa nuôi xen, cần phải được quản lý theo quy trình kỹ thuật, đảm bảo không gây ô nhiễm môi trường; kết hợp xây dựng không gian phát triển vườn dừa với du lịch sinh thái miệt vườn, ẩm thực, gắn với xây dựng các sản phẩm OCOP của địa phương; vùng Đồng bằng sông Cửu Long tại các tỉnh gồm Bến Tre, Trà Vinh, Tiền Giang, Vĩnh Long, Sóc Trăng..., vùng Duyên Hải Nam Trung Bộ tại các tỉnh như Bình Định, Quảng Ngãi, Khánh Hòa...
Phát triển các làng nghề, các cơ sở sản xuất, chế biến dừa phục vụ du lịch; xây dựng các chương trình du lịch tham quan làng nghề, tham quan cơ sở sản xuất các sản phẩm từ dừa, giới thiệu quy trình và hoạt động sản xuất; tiêu thụ sản phẩm tại chỗ.
Về chế biến, ngành dừa sẽ phát triển chuyên sâu 2 dòng sản phẩm, gồm dừa chế biến và dừa tươi. Các địa phương phát triển ngành công nghiệp chế biến dừa sử dụng công nghệ tiên tiến, đa dạng hóa sản phẩm, chú trọng tăng nhanh những sản phẩm giá trị gia tăng cao và sản phẩm mới như than không khói, than sinh học, than hoạt tính gáo dừa, cơm dừa nạo sấy, bột sữa dừa, sữa dừa, kem dừa, dầu dừa, thảm xơ dừa, nệm xơ dừa, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nước dừa đóng hộp...
Phát triển hệ thống các cửa hàng kinh doanh hàng thủ công mỹ nghệ, hàng đặc sản chế biến từ dừa. Đồng thời, đào tạo nguồn lao động về chế tác các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ dừa, thiết bị và công nghệ mới, thiết kế mẫu mã, thị trường tiêu thụ... để chủ động kế hoạch sản xuất, kinh doanh sản phẩm từ dừa.
Qua tìm hiểu được biết, cây dừa đang là nguồn thu nhập cho khoảng 389.530 hộ nông dân; giá trị xuất khẩu dừa và các sản phẩm từ dừa đã đạt trên 900 triệu USD. Ngành dừa Việt Nam đang đứng thứ 4 về tổng giá trị trên thị trường dừa thế giới.
Hiện cả nước có khoảng 854 doanh nghiệp sản xuất chế biến các sản phẩm từ dừa với nhiều loại hình, quy mô hoạt động khác nhau như: chế biến vỏ dừa, gáo dừa, cơm dừa, nước dừa... giải quyết việc làm cho hơn 15.000 lao động. Hiện tại cũng có hơn 90 doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm từ dừa, trong đó, có 42 doanh nghiệp đã xuất khẩu những sản phẩm chế biến sâu./.
