Kiệt tác điêu khắc của tự nhiên
Tràng An hiện có 50 hang khô và 50 hang ngập nước, đa dạng về hình thái và chủng loại. Mỗi hang động là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo được tạo nên bởi quá trình phong hóa và bào mòn của tự nhiên trong hàng triệu năm. Các khối nhũ đá muôn hình vạn trạng, có khi là những cây cột khổng lồ, có khi là những tấm rèm đá mỏng manh, tạo nên một thế giới thần tiên dưới lòng đất.
Từ những vệt sáng len lỏi qua các khe đá, chiếu rọi lên các khối đá tuốt nhọn, tạo nên những hiệu ứng lung linh huyền ảo. Tại đây, mỗi hang động là một thế giới riêng biệt, ẩn chứa những bí ẩn và vẻ đẹp kỳ ảo. Những khối đá thạch nhũ, muôn hình vạn trạng được tạo nên bởi quá trình hòa tan và lắng đọng của đá vôi, tạo nên những bức tranh tuyệt đẹp. Không chỉ vậy, dấu vết của các thời kỳ biển tiến, biển thoái còn in hằn rõ nét trên vách hang, kể những câu chuyện về lịch sử hình thành của Trái Đất.
Trong số đó, Hang Địa Linh, Hang Rượu, Hang sáng tối là những điểm đến không thể bỏ qua. Mỗi hang động là một thế giới riêng, một câu chuyện kỳ bí mà thiên nhiên đã tỉ mỉ khắc họa. Hang Địa Linh nổi tiếng với những khối thạch nhũ hình thù kỳ lạ, lung linh như những viên ngọc trai quý giá. Hang Rượu lại ẩn chứa những câu chuyện về vua Đinh và những chum rượu cổ. Còn Hang sáng tối thì luôn tạo ra những bất ngờ thú vị với ánh sáng thay đổi liên tục.
Hang Địa Linh nổi bật với hệ thống các ngóc ngách, tạo nên một mê cung dưới lòng đất. Dưới ánh đèn mờ ảo, những khối thạch nhũ, măng đá óng ánh, lấp lánh như những viên ngọc trai quý giá, tạo nên một khung cảnh kỳ diệu, đẹp đến ngỡ ngàng. Các khối đá tuốt nhọn, với đủ hình dáng khác nhau: từ những cột đá cao vút, những bức rèm đá mềm mại, đến những hình thù kỳ lạ, kích thích trí tưởng tượng của du khách. Có những khối thạch nhũ giống như những con rồng đang bay lượn, những nàng tiên đang múa hát, hay những sinh vật thần thoại trong truyền thuyết. Tiếng nước nhỏ giọt li ti hòa quyện cùng bóng tối tạo nên một bản giao hưởng trầm lắng, du dương.
Không chỉ sở hữu vẻ đẹp tự nhiên với những khối thạch nhũ kỳ ảo, Hang Địa Linh còn là nơi lưu giữ dấu tích của con người từ thời cổ đại. Các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều hiện vật quý giá như đồ gốm tinh xảo, công cụ lao động bằng đá, và các mảnh xương động vật, chứng tỏ đây từng là nơi cư trú của người Việt cổ. Sự kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp tự nhiên của các khối thạch nhũ lung linh và dấu tích lịch sử của con người đã tạo nên một vẻ đẹp độc đáo cho Hang Địa Linh. Du khách đến đây không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn có cơ hội khám phá lịch sử và văn hóa của vùng đất này.
Đến với Hang Địa Linh, du khách sẽ được trở lại với ánh sáng tự nhiên và thưởng ngoạn một khung cảnh sơn thủy hữu tình tuyệt đẹp. Những dãy núi đá vôi hùng vĩ, nhấp nhô như những con sóng khổng lồ, bao bọc lấy dòng sông Ngô Đồng êm đềm. Những cánh đồng lúa xanh mướt trải dài đến tận chân trời, tạo nên một bức tranh thiên nhiên hài hòa, thơ mộng. Khung cảnh hữu tình này chắc chắn sẽ để lại trong lòng du khách những ấn tượng khó quên.
Bên cạnh đó, Hang Nấu Rượu là một điểm đến không thể bỏ qua. Được đặt tên như vậy vì trước đây, khi đi làm ruộng, nhân dân trong vùng thường xuyên phát hiện nhiều chum, vò sành và nậm rượu trong hang. Tương truyền, xưa kia vua Đinh thường chọn nơi đây để chưng cất rượu.
Hang Nấu Rượu có độ dài khoảng 250m, độ sâu khoảng 1,5 - 2m, và vòm hang cao từ 3 - 5m, nổi bật với không gian rộng rãi và thoáng mát. Những khối thạch nhũ lung linh như những chiếc đèn chùm, tạo nên một không gian huyền ảo. Tiếng nước nhỏ giọt li ti hòa quyện cùng bóng tối tạo nên một bản giao hưởng trầm lắng, du dương. Chính vì những lý do này mà du khách có thể thoải mái khám phá và tận hưởng vẻ đẹp của hang động mà không cảm thấy ngột ngạt.
Dấu ấn của lịch sử văn hóa
Quần thể hang động tại danh thắng Tràng An là một thư viện cổ khổng lồ, nơi lưu giữ những "trang sách" về lịch sử Trái Đất, từ thời sơ khai đến tận ngày nay. Mỗi hang động là một "chương sách", chứa đựng những câu chuyện kỳ bí và hấp dẫn. Những khối thạch nhũ lung linh như những "trang sách" được viết bằng ánh sáng, kể về những biến đổi của khí hậu và địa chất qua hàng triệu năm. Các hình vẽ cổ trên vách đá như những bức tranh tường, ghi lại cuộc sống sinh hoạt của người tiền sử.
Đặc biệt, trong quá trình khảo cố, các nhà khoa học đã phát hiện ra nhiều bí mật về cuộc sống của người tiền sử. Tiêu biểu như hang Trống, hang Bói và mái đá Thung Bình, đã chứng minh rằng khu vực này đã được con người sinh sống từ rất sớm, cách đây khoảng 30.000 năm. Những phát hiện khảo cổ tại đây cho thấy sự phát triển của văn hóa từ thời kỳ đồ đá đến thời kỳ kim khí, qua các nền văn hóa Hòa Bình và Đa Bút. Điều này đã góp phần làm sáng tỏ quá trình hình thành và phát triển của cộng đồng người Việt cổ.
Trong tiến trình lịch sử Việt Nam, những hang động này không chỉ là nơi ẩn náu, là căn cứ địa của các cuộc kháng chiến mà còn là nơi ghi dấu những chiến công oanh liệt của các vị anh hùng dân tộc. Những hình vẽ cổ trên vách đá, những dấu tích của cuộc sống sinh hoạt trong hang động đã kể lại những câu chuyện cảm động về tinh thần đoàn kết, ý chí quật cường của dân tộc ta.
Vào khoảng Thế kỷ thứ X, khi đất nước ta rơi vào tình trạng loạn lạc 12 sứ quân, những hang động ở Tràng An đã trở thành nơi trú ẩn an toàn và căn cứ bí mật của nghĩa quân Đinh Bộ Lĩnh. Tại đây, dưới ánh đuốc le lói, các nghĩa quân đã cùng nhau rèn luyện võ nghệ, bàn bạc kế sách đánh giặc. Tiếng binh khí va chạm, tiếng hô hào tập luyện vang vọng khắp các hang động, tạo nên một không khí sôi nổi, quyết tâm. Chính từ những hang động này, Đinh Bộ Lĩnh đã nuôi dưỡng ước mơ thống nhất giang sơn và cuối cùng đã thành công, mở ra một trang mới trong lịch sử dân tộc.
Mùa Đông năm Canh Dần (1770), sau chuyến tuần thú miền Tây, Chúa Trịnh Sâm quyết định ghé thăm Tràng An. Khi thuyền rồng lướt nhẹ trên sông Sào Khê, ngài bị cuốn hút bởi vẻ đẹp hùng vĩ của núi non và hang động. Đặc biệt, khi thuyền đi qua hang Luồn, một hang động rộng lớn và uốn lượn, Chúa Trịnh Sâm vô cùng ấn tượng. Ngài đặt tên cho hang là "Xuyên Sơn" và sáng tác bài thơ "Qua Tràng An" để ca ngợi vẻ đẹp kỳ vĩ của nơi đây.
Theo sách "Lịch triều hiến chương loại chí" của Phan Huy Chú, Tràng An lúc bấy giờ là một vùng đất linh thiêng với nhiều danh lam thắng cảnh. Bên cạnh hang Luồn, còn có núi Trạng Nguyên và Hòm Sách, tạo nên một quần thể danh thắng độc đáo. Hoàng giáp Phạm Văn Nghị cũng đã để lại bài ký khắc trên bia đá, ghi lại dấu ấn của chuyến thăm và bài thơ của Chúa Trịnh Sâm.
Ngày nay, Tràng An đã trở thành Di sản Văn hóa - Thiên nhiên thế giới, thu hút đông đảo du khách. Những câu thơ của Chúa Trịnh Sâm và những di tích lịch sử vẫn còn đó, như một minh chứng cho vẻ đẹp và giá trị văn hóa của vùng đất này.
Tràng An, với những câu chuyện thần thoại và dấu tích lịch sử sâu xa, là một di sản văn hóa thiên nhiên quý báu. Việc bảo tồn và phát huy những giá trị này không chỉ là trách nhiệm của người dân Ninh Bình mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng, để gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, thúc đẩy phát triển du lịch bền vững và giới thiệu hình ảnh đẹp của Việt Nam đến bạn bè quốc tế./.
(Còn tiếp Bài cuối: Hình ảnh cô lái đò và hành trình đưa Tràng An vươn ra Thế giới)
