Cần khoảng gần 11.800 tỷ đồng thực hiện đề án 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao
Đề án "Phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL" chính thức khởi động. Ở ĐBSCL có 12 tỉnh, thành phố tham gia đề án.
Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam, thực hiện đề án 1 triệu ha lúa, Bộ đang tích cực triển khai nhiều nội dung, trong đó công bố quy trình canh tác lúa chất lượng cao và phát thải thấp được các nhà khoa học và tổ chức quốc tế công nhận.
Mới đây, Bộ NN&PTNT đã tổ chức cuộc họp nghe báo cáo đề xuất Dự án Cơ sở hạ tầng kỹ thuật hỗ trợ thực hiện đề án 1 triệu ha lúa ở ĐBSCL. Mục tiêu của dự án là thúc đẩy sản xuất gạo carbon thấp, chất lượng cao, được đo bằng các chỉ số như: tăng năng suất, tăng thu nhập của nông dân, giảm khí nhà kính, thanh toán tín dụng carbon dựa trên kết quả...
Bộ NN&PTNT dự kiến trình Chính phủ cho phép xây dựng dự án vay vốn từ Ngân hàng Thế giới (WB) để hỗ trợ thực hiện đề án theo cơ chế đặc thù. Theo dự thảo, tổng nhu vốn cầu đầu tư dự án ước khoảng gần 11.800 tỷ đồng. Trong đó, dự tính vay WB khoảng 360 triệu USD (khoảng 9.000 tỷ đồng); vốn đối ứng trong nước hơn 112 triệu USD; vốn khác 68 triệu USD.
Ông Cao Thăng Bình - chuyên gia cao cấp của Ngân hàng Thế giới, cho biết, quan điểm của WB là giải quyết vấn đề cấp bách trước mắt nhưng đón đầu cơ hội trong tương lai.
Trước đây, khi thực hiện dự án VnSAT, vấn đề giảm phát thải đã được đề cập mặc dù chưa nhiều. Đến đề án 1 triệu ha lúa đã đặt thành một trong những mục tiêu chính. Điều này chứng tỏ Việt Nam đi trước thế giới, là quốc gia đầu tiên làm dự án này, có cơ hội đón những nguồn vốn tài trợ không hoàn lại, bởi vấn đề giảm phát thải đang được quan tâm, ông Bình nhìn nhận.
Ông cũng khẳng định, WB mong muốn Việt Nam sẽ tiên phong về giảm phát thải trong sản xuất nông nghiệp trên toàn thế giới. Do đó, WB sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ NN&PTNT để thực hiện các bước tiếp theo trong đề án này.
Với đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp, Thứ trưởng Trần Thanh Nam chỉ rõ, cần 237 triệu USD đầu tư vào hệ thống công trình thủy lợi nội đồng phục vụ tưới ngập khô xen kẽ; các công trình giao thông kết nối các khu sản xuất lúa cần 190 triệu USD; hệ thống logistics cho chuỗi giá trị lúa gạo cần 9 triệu USD; cần 68 triệu USD cho cơ giới hóa đồng bộ trong sản xuất lúa và các hạng mục khác.
Theo Bộ NN&PTNT, việc hình thành 1 triệu ha vùng lúa chuyên canh chất lượng cao gắn với tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị, áp dụng các quy trình canh tác bền vững, nâng cao hiệu quả thu nhập và đời sống của người trồng lúa, đảm bảo an ninh lương thực; nâng cao chất lượng, uy tín sản phẩm gạo Việt Nam và hướng tới một ngành hàng lúa gạo minh bạch, trách nhiệm và bền vững. Đặc biệt, các biện pháp canh tác bền vững sẽ góp phần giảm thải carbon trước những thách thức về biến đổi khí hậu đang diễn ra trên toàn cầu.
Từ năm 2024 bắt đầu triển khai trên diện tích 180.000ha. Đến năm 2025 sẽ triển khai mở rộng và đạt từ 300.000-500.000ha. Ở giai đoạn 2026-2030, mỗi năm tăng thêm 100 ngàn ha để đạt 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp ở ĐBSCL.
Khơi thông nguồn lực từ hợp tác công - tư
Các chuyên gia nhận định, hợp tác công tư ngành hàng lúa gạo trong đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp, sẽ góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam và nâng cao giá trị gia tăng của lúa gạo, tăng cường thu hút đầu tư, tạo ra giá trị cho người dân và ngành nông nghiệp Việt Nam.
Tuy nhiên, bên cạnh các cơ chế, chính sách để thúc đẩy hợp tác công tư (PPP) trong đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL, cần sự nỗ lực và cam kết hành động quyết liệt từ khối công (nhà nước), khối tư (nông dân, DN) và các đối tác (các tổ chức quốc tế) trong quá trình triển khai để phát triển bền vững sản xuất lúa gạo, góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam về giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Theo Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, trong hợp tác công tư đề án 1 triệu ha lúa gồm cơ quan nhà nước, các tổ chức quốc tế, dự án phát triển, các tổ chức nghiên cứu, đào tạo, chuyển giao khoa học công nghệ, đây là khối công. Còn khối tư gồm DN, HTX, tổ hợp tác và hộ nông dân.
Ông Hoàng Vũ Quang, Phó Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn cho biết, để hợp tác công tư hiệu quả phải có sự phân công trách nhiệm công việc giữa công và tư; có niềm tin giữa các đối tác; mối quan hệ bình đẳng và cân bằng giữa các đối tác và bảo vệ tốt quyền sở hữu của các bên.
“Trong liên kết sản xuất chế biến và tiêu thụ lúa gạo, DN phải ký hợp đồng tiêu thụ lúa gạo ổn định với HTX với giá thích hợp và chia sẻ lợi ích cho nông dân thu nhập từ giảm phát thải. DN phải đầu tư ứng trước vật tư đầu vào cho nông dân, đây yếu tố rất quan trọng có tính chất cam kết của DN với các hộ nông dân với DN và cũng như sự đảm bảo DN sẽ thu mua”, ông Quang nêu.
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam cho biết, tất cả các DN, HTX và người dân tham gia đề án đều được hưởng lợi. Mong muốn các DN cùng tham gia vào ngành hàng lúa gạo để hình thành nên chuỗi giá trị, chuỗi sản xuất của ngành hàng lúa gạo với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, thích ứng với biến đổi khí hậu.
“Bộ NN&PTNT ủng hộ, kêu gọi các DN trong nước và nước ngoài tham gia hợp tác trong đề án theo cơ chế vận hành đề ra, đảm bảo không để thành phần nào bị thiệt thòi. Đây là cơ chế đầu tiên nên có nhiều vấn đề, Bộ NN&PTT phối hợp với World Bank và Giám đốc World Bank phụ trách châu Á - Thái Bình Dương tuyên bố, đây là dự án trọng điểm của World Bank sẵn sàng đồng hành với Việt Nam”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam khẳng định.
Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL” sẽ là bước ngoặt làm thay đổi ngành hàng lúa gạo, với mục tiêu xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, đảm bảo chất lượng, quy trình sản xuất hiện đại, đồng bộ, đáp ứng chuỗi sản xuất lúa gạo, nâng cao thu nhập, đảm bảo an ninh lương thực, giảm phát thải khí nhà kính. Để thực hiện được các mục tiêu, cần phải thu hút các nguồn lực đầu tư vào các hợp phần của đề án. Trong đó cơ chế, chính sách thu hút đầu tư cần rõ ràng, minh bạch để các đối tác an tâm đầu tư, chung tay cùng ngành hàng lúa gạo phát triển bền vững./.
