Ảnh minh hoạ.
Tại chương trình đổi mới sáng tạo về nhựa, Trưởng đại diện thường trú của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam đã kêu gọi sự chung tay của cộng đồng nhằm giải quyết thách thức ô nhiễm nhựa - vấn đề đang ngày càng nghiêm trọng tại Việt Nam. Chương trình nhận được sự hưởng ứng tích cực từ nhiều tổ chức, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, những lực lượng quan trọng trong hệ sinh thái khởi nghiệp.
Lời kêu gọi này được đưa ra trong bối cảnh Việt Nam đang thể hiện vai trò chủ động trong các cam kết quốc tế và khu vực về giảm thiểu rác thải nhựa. Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành khẳng định, đổi mới sáng tạo chính là công cụ then chốt giúp hiện thực hóa các cam kết quốc tế thành hành động cụ thể trong nước.
Những năm qua, Việt Nam đã xây dựng hành lang pháp lý thúc đẩy tái chế và xử lý chất thải, như áp dụng trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), kết hợp với các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh và đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn không ít khoảng trống trong công tác quản lý và kiểm soát rác thải nhựa.
Ô nhiễm nhựa hiện là một vấn đề đáng báo động. Theo số liệu từ Ngân hàng Thế giới, mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 3,1 triệu tấn rác thải nhựa trên đất liền, trong đó có tới 0,28 - 0,73 triệu tấn trôi ra đại dương. Với việc thiếu cơ chế thu gom và tái chế hiệu quả, Việt Nam đang nằm trong nhóm quốc gia có lượng rác thải nhựa ra biển lớn nhất toàn cầu, gây thất thoát khoảng 3 tỷ USD mỗi năm.
Trước thực trạng đó, UNDP tại Việt Nam đã đề xuất một số hướng hành động trọng tâm nhằm thúc đẩy giải pháp toàn diện. Trước hết, cần tiếp tục hỗ trợ các sáng kiến tuần hoàn, từ đổi mới thiết kế đến công nghệ để thử nghiệm, hoàn thiện và mở rộng quy mô áp dụng. Cùng với đó, việc huy động thêm nguồn lực tài chính cho lĩnh vực đổi mới sáng tạo trong ngành nhựa là rất cần thiết. Năm 2024, Việt Nam đã thu hút gần 2,3 tỷ USD vào các thương vụ đầu tư đổi mới sáng tạo; chỉ với nguồn tài trợ khởi điểm 240.000 USD, các sáng kiến trong lĩnh vực này hoàn toàn có thể kích hoạt thêm dòng vốn mới, phù hợp với định hướng chính sách khoa học - công nghệ và chuyển đổi số theo Nghị định 57.
Đáng chú ý, UNDP nhấn mạnh tầm quan trọng của việc mở rộng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo theo hướng đa ngành. Không chỉ dừng lại ở đổi mới vật liệu hay công nghệ, Việt Nam cần đầu tư thêm vào các công cụ tài chính mới, xây dựng cầu nối giữa khối công và tư, huy động các trường đại học, startup, doanh nghiệp lớn và cả các doanh nghiệp nhỏ tham gia. Mạng lưới rộng mở này sẽ góp phần đẩy nhanh tốc độ đổi mới và triển khai giải pháp hiệu quả hơn.
Từ vật liệu đến thiết kế, từ mô hình kinh doanh đến quản trị, từ công nghệ đến tài chính - đổi mới sáng tạo đang mở ra cánh cửa mới không chỉ để ứng phó với khủng hoảng rác thải nhựa mà còn để biến vấn đề thành cơ hội. Đây chính là động lực giúp Việt Nam từng bước hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nền kinh tế tuần hoàn và nền kinh tế tri thức, trong đó công nghệ cao đóng vai trò trung tâm trong việc giảm thiểu phát thải nhựa và bảo vệ môi trường bền vững.
