Nói đến làng Vân – Bắc Giang, người ta thường sẽ nhắc đến làng nghề nấu rượu truyền thống lâu đời với sắc phong “Vân hương mỹ tửu”. Sản phẩm rượu làng Vân đã tạo uy tín và được phân phối trên cả nước và đã có nhiều hộ xây dựng thành công thương hiệu rượu cổ truyền. Tuy nhiên, về đất làng Vân người ta sẽ còn phải nhắc đến những văn hóa truyền thống từ cổ xưa vấn được các thế hệ dân làng gìn giữ. Với các di tích đình làng, 3 đền, 3 chùa tạo nên một quần thể văn hóa tâm linh huyền bí. Bên cạnh đó các lễ hội truyền thống được tổ chức hàng năm, trong đó có lễ hội Vật cầu nước được coi là một lễ hội đặc sắc có thể nói "độc nhất vô nhị" ở Việt Nam.
Theo kế hoạch, năm 2022 lễ hội Vật cầu nước được tổ chức vào ngày 12, 13, 14/5 (Dương lịch). Đây là dịp để người làng Vân đi lằm ăn xa ở mọi miền tổ quốc về hội họp cùng gia đình, họ hàng ở làng. Ngoài ra, trong các kỳ tổ chức lễ hội đã thu hút được nhiều khách thập phương đến dự lễ hội và thưởng thức rượu cổ truyền và các món ăn đặc sản của người làng Vân.
Lễ hội Vật cầu nước của người dân làng Vân là lễ hội có từ lâu đời được gắn với đời sống văn hóa, tín ngưỡng dân gian địa phương từ bao đời nay. Theo các cụ trong làng kể lại Hội đánh cầu là để ôn lại tích xưa nhà Thánh hội quân đánh giặc, là dịp để tạ ơn Thánh đã ban cho dân làng mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, đời sống ấm no. Không những vậy, đó cũng là môn thể thao để rèn luyện sức khoẻ và tạo mối đoàn kết một lòng của người dân làng Vân tại địa phương và những người đi làm ăn xa có dịp trở về với lòng tự hào quê hương.
Lễ hội được tổ chức tại sân trước đền Chính thuộc xóm 4, làng Vân, thôn Yên Viên, xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, ngay bên cạnh UBND xã Vân Hà.
Luật chơi của hội Vật cầu nước như sau: Ban Khánh tiết làng sẽ chọn 16 thanh niên khỏe mạnh tham gia hội vật, những người này được gọi là quân cầu được chia làm hai giáp (mỗi giáp tám người), gọi là giáp trên và giáp dưới. Hội vật cầu nước được tổ chức trên sân bùn trơn trượt có diện tích khoảng 200m2, ở hai đầu sân có hai hố gôn để đẩy cầu xuống, mỗi lần đẩy được cầu xuống hố là kết thúc một hiệp. Quả cầu được làm bằng gỗ mít có trọng lượng khoảng 20kg. Thời gian chơi và tỷ số trong 3 ngày tổ chức lễ hội như sau: Ngày thứ nhất đánh hai cầu (tỷ số hòa), ngày thứ 2 đánh ba cầu (tỷ số 2-1) và ngày thứ 3 đánh bốn cầu (tỷ số hòa).
Sau đây là một số hình ảnh lễ hội Vật cầu nước được tổ chức năm 2018:
Nguồn ảnh: Facebook Làng Vân
Nguồn ảnh: Facebook Làng Vân
Nguồn ảnh: Facebook Làng Vân
Nguồn ảnh: Facebook Làng Vân
Nguồn ảnh: Facebook Làng Vân
Nguồn ảnh: Facebook Làng Vân
Với những giá trị đặc sắc, “có một không hai”, Lễ hội Vật cầu nước làng Vân đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia theo Quyết định số 63/QĐ-BVHTTDL ngày 12 tháng 01 năm 2022.
