Hiện, trên khắp các vườn vải của người dân ở tỉnh Bắc Giang đang ngập tràn những sắc trắng tinh khôi của hoa vải. Nhìn xa hút tầm mắt là những đồi vải thiều lá xanh, hoa trắng, cây lớn cây nhỏ lúp xúp bạt ngàn. Tại các khu vườn, vải chen sát vải, những cành hoa đua nhau đón nắng, đón gió, rà sát ra cả mặt đường. Thế nhưng, dưới những tán vải, niềm vui được mùa không làm nguôi ngoai đi nỗi lo của người nông dân khi giá nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là giá phân bón hóa học đang không ngừng leo thang.
Dù còn 2 tháng nữa mới đến chính vụ thu hoạch vải thiều nhưng đứng trước những thách thức và biến động không ngừng của thị trường trong và ngoài nước, người dân trồng vải ở Bắc Giang đang như “ngồi trên đống lửa” trước bài toán đầu ra cho trái vải.
Bắc Giang là vựa vải thiều lớn nhất cả nước, được mệnh danh là “thủ phủ vải thiều” với sản lượng vải chiếm tới 50% tổng sản lượng vải thiều trên toàn quốc. Đến thời điểm hiện tại, diện tích vải thiều chính vụ của Bắc Giang đã bắt đầu trổ hoa, trong khi diện tích vải chín sớm đã bắt đầu ra quả.
Năm 2022, tỉnh Bắc Giang tăng diện tích trông vải thiều lên 28.300 ha, sản lượng vải thiều dự kiến khoảng 160.000 tấn, trong đó diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP là 15.400 ha, GlobalGAP là 82 ha. Mục tiêu của Bắc Giang trong năm nay là sẽ tăng sản lượng xuất khẩu vải thiểu sang thị trường nước ngoài.
Trước đó, trong năm 2021, dù chịu nhiều ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, song tổng sản lượng vải thiều Bắc Giang đã tiêu thụ đạt 215.852 tấn, tăng hơn 50.850 tấn so năm 2020. Giá bán luôn được duy trì ổn định, bình quân cả vụ đạt 19.800 đồng/kg. Tổng doanh thu từ vải thiều và các dịch vụ phụ trợ ước đạt 6.821 tỷ đồng.
Để quả vải có thể bước chân vào thị trường lớn, tỉnh Bắc Giang tiếp tục hỗ trợ, khuyến khích, thúc đẩy xuất khẩu vào các thị trường đã hợp tác những năm qua như: Hoa Kỳ, EU, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Malaysia, Thái Lan... Đồng thời tìm kiếm, mở rộng các thị trường tiêu thụ mới, tiềm năng. Trong đó, Hoa Kỳ là thị trường được đánh giá nhiều triển vọng tích cực cần có giải pháp để đẩy mạnh xuất khẩu.
Thực tế, quả vải đã vào thị trường Hoa Kỳ từ năm 2014. Tuy nhiên, đến thời điểm này số lượng rất khiêm tốn. Do đây là thị trường khó tính, đòi hỏi chất lượng cao, với các yêu cầu về kiểm dịch, an toàn thực phẩm nghiêm ngặt.
Bà Jolie Nguyen, đại diện nhà nhập khẩu từ Hoa Kỳ chia sẻ, năm 2021, Hoa Kỳ nhập 15,1 tỷ USD trái cây tươi; trong đó nhu cầu tiêu dùng trái cây nhiệt đới từ Việt Nam ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, thị trường này có tiêu chuẩn cao, yêu cầu doanh nghiệp phải làm ăn lâu dài, bài bản, đặt cam kết chất lượng lên hàng đầu. Việc xuất trái cây Việt Nam sang Hoa Kỳ chịu sự kiểm soát chặt chẽ của nhiều quy định và đạo luật khác nhau như: Chương trình bảo vệ thực vật và kiểm dịch (PPQ); Đạo luật bảo vệ thực vật (PPA); Đạo luật hiện đại hóa an toàn thực phẩm (FSMA); Đạo luật bảo vệ chất lượng thực phẩm (FQPA)…
Trong khi đó, theo lãnh đạo tỉnh Bắc Giang, hiện nay, tại các tỉnh, thành phố khu vực phía bắc chưa có Trung tâm chiếu xạ được phía Hoa Kỳ chấp thuận, vải thiều phải đưa vào TP Hồ Chí Minh đóng gói, chiếu xạ và xuất khẩu, như vậy phát sinh nhiều chi phí về vận chuyển và chiếu xạ.
Ngoài ra, Bắc Giang cũng gặp khó do vận chuyển bằng đường hàng không chi phí cao, còn vận chuyển bằng đường biển mất nhiều thời gian (từ 22-28 ngày) gây áp lực cho công nghệ bảo quản quả vải.
Thấu hiểu cho những khó khăn vất vả của người nông dân trồng vải, ông Nguyễn Thế Thi, Phó Chủ tịch UBND huyện Lục Ngạn (tỉnh Bắc Giang) cho biết: Trước tình hình giá cả phân bón không ngừng nhảy múa như hiện nay, để thích ứng với điều kiện phân bón tăng giá, không ít những hộ gia đình trồng vải ở Lục Ngạn đã canh tác cây vải thiều theo hướng hữu cơ hóa sử dụng các loại phân vi sinh, các loại phân bón hữu cơ để dần thay thế cho các loại phân hóa học. Chủ trương của huyện là vận động nông dân ứng dụng các mô hình sản xuất cải tiến, sử dụng các chế phẩm sinh học, tận dụng phụ phẩm nông nghiệp để sản xuất phân hữu cơ vi sinh phục vụ trồng trọt nhằm giảm chi phí đầu vào đang được quan tâm và đẩy mạnh.
"Huyện cũng chủ trương xây dựng kế hoạch tiêu thụ vải thiều trong bối cảnh mới, hướng đến thị trường nội địa là chủ yếu, lấy các khu công nghiệp làm thị trường tiêu thụ trọng điểm. Ngoài ra huyện cũng hướng đến đưa trái vải thiều đến các thị trường tiềm năng khác như Đông Nam Á và các nước Trung Đông.
Đồng thời, chủ trương của huyện là không ngừng củng cố, duy trì mã vùng trồng, nâng cao chất lượng sản phẩm trái vải thiều để xuất sang các thị trường khó tính như Nhật và châu Âu. Đa dạng hơn các hình thức chế biến từ trái vải thiều như sấy, ép và đóng lon, xây dựng thêm các lò sấy vải để hỗ trợ thu mua vải cho người dân. Kiểm tra kỹ càng khâu chế biến và đóng gói sản phẩm trước khi xuất đi để đáp ứng yêu cầu của thị trường", ông Nguyễn Thế Thi cho biết.
Trước mắt, để quả vải chinh phục được thị trường khó tính, người dân Lục Ngạn đang nỗ lực nâng cao chất lượng quả vải nhờ quy trình trồng, chăm sóc theo đúng tiêu chuẩn. Ông Vũ Nguyên Bình chia sẻ, hiện nay, HTX đã bắt đầu chuyển đổi hình thức trồng vải theo hướng hữu cơ với mục tiêu nâng diện tích lên khoảng 10ha trong thời gian tới. Khi đã có được quả vải chất lượng, mục tiêu vào các thị trường lớn sẽ rộng mở hơn.
Bên cạnh đó, các khó khăn về chiếu xạ đã và đang được phía địa phương và các bộ, ban, ngành nỗ lực tháo gỡ nhằm hướng tới một mùa vải ngọt tại Bắc Giang.
