Nội dung trên là một trong những chủ đề được bàn thảo tại tọa đàm “Phục hồi và bảo vệ tài nguyên sinh vật đa dạng và hệ sinh thái rừng bản địa của Việt Nam” do Thường trực Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tổ chức tại Hà Nội.
Đánh giá khách quan lợi ích cũng như tác động của cây keo
Tại cuộc Tọa đàm, các đại biểu, chuyên gia, nhà khoa học đã nghe TSKH Đặng Trung Phước - Chủ tịch Hội Bảo tồn sinh vật đa dạng thế giới, Chủ tịch Hội Canada – Việt Nam trình bày báo cáo đề xuất “Phục hồi và bảo vệ tài nguyên sinh vật đa dạng và hệ sinh thái rừng bản địa của Việt Nam”. Trong đó, nội dung chủ yếu xoay quanh việc trồng keo và trồng tre, những lợi ích về kinh tế, sinh thái trước mắt và lâu dài.
Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đánh giá khách quan lợi ích cũng như tác động của cây keo, cây tre, đặc biệt là đối với tài nguyên đất, nước và đa dạng sinh học; Giải pháp quản lý, quản trị và chuyển đổi bền vững, tăng cường trồng rừng hỗn giao, kết hợp giữa cây keo, tre và các loài bản địa hay là thay thế hoàn toàn cây keo bằng cây tre. Đồng thời, đề xuất các cơ chế, chính sách khả thi để thúc đẩy ngành lâm nghiệp thành một lĩnh vực kinh tế quan trọng, giảm đối đa sự phụ thuộc vào một loại cây nhất định.
Ngoài ra, các đại biểu, chuyên gia, nhà khoa học cũng thảo luận nhiều nội dung quan trọng, đưa ra các ý kiến góp ý xác đáng về vai trò của cây keo và cây tre trong phát triển lâm nghiệp bền vững, đồng thời xem xét những giải pháp phù hợp để hài hòa giữa mục tiêu kinh tế và bảo vệ môi trường.
Các ý kiến tập trung vào thảo luận về việc cần bổ sung các dữ liệu khoa học, số liệu cụ thể để tăng sức thuyết phục trong việc đánh giá mặt lợi, mặt hại của cây keo và cây tre. Đề xuất các bước triển khai chi tiết hơn như cách hỗ trợ người dân chuyển đổi dần sang rừng có tính đa dạng sinh học và hiệu quả kinh tế cao. Đánh giá rõ hơn về tác động kinh tế của đề xuất để đảm bảo tính cân bằng giữa bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế.
Chuyển dần từ mô hình rừng keo đơn loài sang mô hình rừng bản địa kết hợp tre để đảm bảo sự cân bằng giữa kinh tế - môi trường - đa dạng sinh học. Không loại bỏ keo ngay lập tức và việc loại bỏ keo cần có lộ trình dần dần, kết hợp với phát triển kinh tế bền vững.
Việt Nam đã có hơn 40 năm trồng và phát triển cây keo. Cây keo đã đem lại sinh kế và lợi ích về kinh tế có các hộ gia đình Việt Nam. Theo thống kê năm 2024, tổng diện tích rừng trồng keo hiện nay ở Việt Nam là hơn 1 triệu ha (chiếm hơn 30% tổng diện tích rừng trồng toàn quốc). Cây keo nguồn nguyên liệu chính cho các ngành công nghiệp sản xuất giấy và bột giấy, ván nhân tạo, dăm gỗ và sản xuất đồ gỗ phục vụ xuất khẩu.
Theo TSKH Đặng Trung Phước, cây keo là một loài ngoại lai chứ không phải loài bản địa. Do đó, bên cạnh lợi ích về kinh tế, việc trồng và khai thác keo lại đang gây ra nhiều tác động tiêu cực khác như ô nhiễm môi trường, sạt lở đất và ảnh hưởng tới hệ sinh thái rừng bản địa…
Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết: Trong phát triển kinh tế - xã hội, chúng ta cần hướng đến sự phát triển cân bằng giữa kinh tế và bảo vệ môi trường. Trong đó, rừng keo là một phần quan trọng của ngành lâm nghiệp.
Để hướng tới sự phát triển theo hướng bền vững và thân thiện hơn với môi trường, song song với bảo tồn đa dạng sinh học, chúng ta cần có lăng kính khác xem xem toàn diện những tác động mà cây keo mang lại. Do đó, cần tìm giải pháp, định hướng để cân bằng phát triển kinh tế - xã hội và bảo tồn đa dạng sinh học.
Cần có quy hoạch hệ thống trồng rừng bản địa và khai thác rừng bền vững
Vấn đề đặt ra hiện nay là làm sao để giữ được cho người dân sinh kế nhưng vẫn có sự thay đổi hướng tới tăng trưởng bền vững. Tại toạ đàm TS. Đặng Trung Phước đề xuất cần hướng tới thay đổi cây keo nhưng không làm ảnh hưởng tới người dân sống dựa vào cây keo.
Trong đó, ông đề xuất người dân thay vì chỉ chọn trồng keo, chúng ta có thể lựa chọn trồng cây bản địa khác có giá trị kinh tế cao. Theo gợi ý của TSKH Đặng Trung Phước, tre có thể là một lựa chọn phù hợp.
TSKH Đặng Trung Phước chỉ ra tre có tác đụng giảm thiểu tác động từ biến đổi khí hậu, với khả năng hấp thụ CO2 tốt hơn nhiều loại cây rừng khác. Bên cạnh đó, tre là nguồn tài nguyên có khả năng tự tái tạo nhanh chóng, có thể ứng dụng trong phát triển kinh tế xã hội, làm nguồn thức ăn, sinh nhiên liệu, dăm gỗ, bàn ghế…
Còn đối với cây keo, các ý kiến cho rằng, để đảm bảo phát triển bền vững, nên quản lý khu vực trồng cây keo, tuân thủ tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững, áp dụng biện pháp trồng, chăm sóc rừng, bảo vệ đa dạng sinh học để cân bằng kinh tế và môi trường.
Ông Tạ Đình Thi cho rằng, đề xuất trồng tre thay thế cây keo là một gợi ý. Để triển khai, cần có thêm các dữ liệu khoa học, số liệu cụ thể để tăng sức thuyết phục trong việc đánh giá mặt lơi, hại của cây keo và cây tre. Đồng thời, cần đánh giá rõ hơn về tác động kinh tế của đề xuất để đảm báo tinh cân bằng giữa bảo vệ môi trường phát triển kinh tế.
Theo ông Tạ Đình Thi, Việt Nam cần có quy hoạch vùng trồng cây và chỉ trồng keo ở những khu vực không có giá trị bảo tồn đa dạng sinh học và phục hồi đất, có thể kết hợp keo với các cây bản địa và tre để tái tạo hệ sinh thái rừng.
Từ việc cân nhắc phát triển cây keo – cây ngoại lai, cũng như đề xuất thay thế trồng cây tre – cây bản địa, các nhà khoa học tại tọa đàm đã thảo luận về giải pháp nhằm phục hồi và bảo vệ tài nguyên sinh vật đa dạng và hệ sinh thái rừng bản địa của Việt Nam.
TSKH Đặng Trung Phước đề xuất, cần có quy hoạch hệ thống trồng rừng bản địa và khai thác rừng bền vững. Trong đó bao gồm vùng rừng dành cho Tổ quốc và phân định vùng rừng được khai thác và bảo vệ.
Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi, những ý kiến đóng góp quý báu, sâu sắc của các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà quản lý trong lĩnh vực lâm nghiệp, sinh thái, đa dạng sinh học, kinh tế lâm nghiệp…, sẽ giúp cho Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường có những tham mưu quan trọng với Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội có những quyết sách để thúc đẩy mạnh mẽ kinh tế ngành lâm nghiệp và nâng cao đa dạng sinh học ở Việt Nam./.
