TP.HCM đang đẩy mạnh lộ trình xây dựng các vùng hạn chế khí thải, dự kiến áp dụng trước tại khu vực trung tâm, Cần Giờ và Côn Đảo. Khi hệ thống này vận hành, camera giám sát sẽ tự động nhận diện phương tiện không đạt chuẩn, mức xử phạt có thể lên đến 400.000 đồng đối với ôtô.
Đây là một trong những bước đi tiếp theo của thành phố nhằm giảm ô nhiễm không khí - vấn đề vốn gây thiệt hại kinh tế hơn 3.000 tỷ đồng mỗi năm và xuất phát chủ yếu từ giao thông đường bộ, chiếm tới 88% tổng lượng bụi mịn.
Trong báo cáo gửi Bộ Xây dựng, Sở Xây dựng TP.HCM cho biết việc kiểm soát khí thải được chia thành hai giai đoạn, tuân theo Chỉ thị 20 của Chính phủ. Giai đoạn đầu đã được khởi động với nhóm xe buýt. Thành phố không chỉ đặt mục tiêu chuyển toàn bộ hệ thống xe buýt sang sử dụng điện hoặc nhiên liệu sạch vào năm 2030, mà còn đưa ra chính sách hỗ trợ để các đơn vị vận tải có thể thích ứng với yêu cầu mới.
Giai đoạn tiếp theo, rộng hơn và phức tạp hơn, sẽ tác động tới toàn bộ các phương tiện còn lại. Trên cơ sở đề xuất của đơn vị tư vấn, thành phố đang nghiên cứu xây dựng lộ trình chuyển đổi, từ việc phân loại phương tiện theo tiêu chuẩn khí thải đến chính sách hỗ trợ người dân và doanh nghiệp. Ba khu vực được đề xuất áp dụng trước gồm trung tâm thành phố, Cần Giờ và Côn Đảo - nơi mật độ xe cộ hoặc yêu cầu bảo vệ môi trường đều được đánh giá là cần ưu tiên.
Tuy nhiên, quá trình nghiên cứu vẫn đang được hoàn thiện. Thành phố cần đánh giá thêm nhiều yếu tố để bảo đảm việc triển khai đồng bộ, khả thi và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội. Theo dự kiến, đến quý I/2026, toàn bộ thủ tục sẽ được hoàn tất để trình HĐND TP.HCM xem xét thông qua.
Trong đề xuất của liên danh tư vấn hồi tháng 10, vùng phát thải thấp (LEZ) ở khu trung tâm sẽ được thiết lập với ranh giới được xác định bởi 15 cây cầu và 17 trục đường chính, bao gồm các quận 1, 3, 5, 6, 8, 10, 11, Bình Thạnh, Tân Bình, Tân Phú và Phú Nhuận.
Từ năm 2026, thành phố dự kiến kiểm soát ba nhóm phương tiện: xe tải nặng dùng diesel sẽ bị cấm hoàn toàn; ôtô thương mại dưới chuẩn Euro 4 và xe máy kinh doanh dưới Euro 2 bị hạn chế hoạt động. Đến năm 2027, khi việc kiểm định khí thải đối với xe máy trở thành bắt buộc, quy định sẽ áp dụng cho toàn bộ xe máy dưới chuẩn Euro 2 và ôtô dưới Euro 4.
Không dừng lại ở đó, sau năm 2032, LEZ sẽ được mở rộng ra toàn bộ khu vực vành đai 1, gồm các tuyến Phạm Văn Đồng - Nguyễn Thái Sơn - Bảy Hiền - Hương Lộ 2 - Nguyễn Văn Linh. Đồng thời, thành phố cũng sẽ nâng chuẩn khí thải để phù hợp với giai đoạn phát triển mới và xu hướng giảm phát thải toàn cầu.
Để đảm bảo việc kiểm soát diễn ra minh bạch và chính xác, thành phố dự kiến lắp đặt hệ thống camera nhận diện biển số, kết nối với dữ liệu đăng kiểm nhằm xác định phương tiện không đạt chuẩn. Trong tháng đầu tiên thí điểm, người vi phạm chỉ bị nhắc nhở. Từ tháng thứ hai đến tháng thứ sáu, mức phạt áp dụng bằng 50% quy định của Nghị định 168: 100.000 đồng cho xe máy và 200.000 đồng cho ôtô. Sau giai đoạn này, mức phạt sẽ áp dụng đầy đủ, lần lượt là 200.000 đồng và 400.000 đồng với phương tiện không đạt chuẩn đi vào vùng LEZ.
Song song với biện pháp xử phạt, đề án cũng chú trọng các chính sách hỗ trợ như ưu đãi tài chính để người dân và doanh nghiệp chuyển đổi phương tiện, đồng thời phát triển hạ tầng đi kèm như giao thông công cộng và hệ thống trạm sạc điện. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh TP HCM, sau khi sáp nhập Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, hiện có hơn 14 triệu dân và khoảng 13 triệu phương tiện, chưa tính lượng xe vãng lai, gây áp lực rất lớn lên môi trường và hạ tầng đô thị.
Việc xây dựng vùng kiểm soát khí thải được kỳ vọng không chỉ giúp cải thiện chất lượng không khí mà còn tạo chuyển biến căn cơ trong thói quen di chuyển của người dân, hướng tới một đô thị văn minh, hiện đại và phát thải thấp.
