Từ ngày 1/7/2026, Hà Nội sẽ bước vào giai đoạn đầu của kế hoạch xây dựng vùng phát thải thấp, trong đó việc hạn chế xe máy chạy xăng theo từng khung giờ tại khu vực vành đai 1 là điểm nhấn quan trọng. Đây được coi là cú chuyển mình lớn của đô thị đặc biệt trong nỗ lực giảm ô nhiễm không khí, vấn đề đã kéo dài nhiều năm và ngày càng trở nên cấp bách.
Trong phiên họp chiều 26/11, toàn bộ đại biểu HĐND thành phố có mặt đã thống nhất thông qua Nghị quyết về thiết lập vùng phát thải thấp theo Luật Thủ đô 2024. Văn bản này tạo khuôn khổ pháp lý cho việc hạn chế các phương tiện gây ô nhiễm, đồng thời ưu tiên những loại xe sử dụng năng lượng sạch.
Theo quy định, mô tô và xe gắn máy chạy xăng sẽ bị cấm lưu thông theo từng thời điểm hoặc tại một số khu vực; ngay cả xe hành nghề trên nền tảng ứng dụng cũng không được phép hoạt động. Với ôtô, những mẫu không đạt tiêu chuẩn khí thải mức 4 sẽ bị hạn chế và tiến tới cấm vào khu vực tùy theo lộ trình và tuyến đường.
Song song với đó, thành phố đặt ra lộ trình chuyển đổi xanh đối với phương tiện kinh doanh vận tải sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Xe máy phải hoàn tất chuyển đổi trước năm 2030, trong khi taxi từ 1/7/2026 chỉ được đầu tư hoặc thay thế bằng phương tiện chạy điện hay dùng năng lượng xanh. Sau năm 2035, UBND thành phố sẽ chủ động quy định phạm vi và khung thời gian hạn chế lưu thông các loại phương tiện đường bộ dựa trên điều kiện thực tế.
Vùng phát thải thấp không chỉ dừng lại ở lệnh cấm xe máy xăng. Nhiều biện pháp bổ sung được triển khai như ngừng đầu tư hoặc đăng ký mới phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch khi thay thế xe cũ, đặc biệt với phương tiện thuộc tổ chức. Xe tải trên 3,5 tấn chạy xăng hoặc dầu cũng không được phép đi vào khu vực này.
Theo lộ trình, từ tháng 7/2026, Hà Nội sẽ thí điểm tại một số phường thuộc vành đai 1 như Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm, Cửa Nam, Ô Chợ Dừa, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Giảng Võ, Ba Đình, Ngọc Hà và Tây Hồ. Đến 1/1/2028, phạm vi mở rộng ra toàn bộ vành đai 1 và một phần vành đai 2 với các phường Kim Liên, Láng, Đống Đa, Bạch Mai và Vĩnh Tuy. Từ 2030, vùng phát thải thấp sẽ bao phủ khu vực trong vành đai 3, tổng cộng 36 phường, xã.
Sở Nông nghiệp và Môi trường được giao lập đề án vùng phát thải thấp trong phạm vi từ vành đai 3 trở vào, còn các khu vực ngoài sẽ do UBND cấp xã xây dựng và trình HĐND thành phố phê duyệt. Trên thực tế, một nghị quyết tương tự đã được thông qua từ cuối năm 2024 để thí điểm ở hai quận Hoàn Kiếm và Ba Đình giai đoạn 2025-2030, song chưa có khu vực nào được áp dụng chính thức.
Trong khi đó, nghị quyết về hỗ trợ người dân chuyển đổi sang phương tiện xanh, vốn được kỳ vọng là bước đệm quan trọng lại tạm rút khỏi chương trình họp lần này. Theo UBND thành phố, việc áp dụng hạn chế theo khung giờ thay vì cấm toàn thời gian được đưa ra sau khi tham vấn các sở, ngành và ý kiến từ cơ sở, cho thấy cần giãn lộ trình để phù hợp với hạ tầng, điều kiện an sinh và thói quen đi lại.
Các con số về môi trường cho thấy lý do Hà Nội phải hành động: báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia 2016 - 2020 ghi nhận nồng độ bụi PM2.5 tại thủ đô cao gần gấp đôi quy chuẩn; bụi PM10 vượt 1,3 - 1,6 lần. Giao thông là nguồn phát thải lớn nhất, đóng góp 58 - 74% tùy thời điểm, trong đó xe máy chiếm tỷ trọng hàng đầu. Hiện toàn thành phố có hơn 8 triệu phương tiện cùng khoảng 1,2 triệu xe ngoại tỉnh lưu thông mỗi ngày.
Dựa trên dữ liệu quan trắc không khí, tình trạng ùn tắc và mức độ cần ưu tiên bảo vệ môi trường, Hà Nội xác định vùng phát thải thấp là giải pháp trọng tâm hướng tới mục tiêu giảm ô nhiễm và cải thiện chất lượng sống cho người dân trong những năm tới.
