Tăng cường mở rộng hợp tác, bảo vệ nguồn tài nguyên và môi trường biển

Nội dung trên được chia sẻ tại Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 16 với chủ đề “Định hướng tư duy, phát huy chuẩn mực” diễn ra ngày 23-24/10, tại thành phố Hạ Long (Quảng Ninh).

Biển Đông sẽ là cầu nối của Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương

Giải quyết tranh chấp hòa bình, không sử dụng hay đe dọa vũ lực trên Biển Đông là vấn đề nhận được sự quan tâm của nhiều đại biểu, học giả tham dự Hội thảo. Trong kỷ nguyên mới, Biển Đông sẽ là cầu nối của Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, một trung tâm năng động đối với tăng trưởng, thịnh vượng toàn cầu.

Biển Đông là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, giao điểm văn hóa nơi các nền văn minh giao thoa, cầu nối giữa các trung tâm quyền lực của thế giới. Vì vậy, giữ vững ổn định, hòa bình trên Biển Đông được nhiều quốc gia quan tâm.

Tại Phiên khai mạc, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt đã có bài phát biểu chính, trong đó đánh giá thế giới đang đứng trước bước ngoặt lớn, quá trình chuyển dịch sang cục diện đa cực, đa trung tâm nhiều bất ngờ, khó đoán định và nếu không được kiểm soát tốt, có thể dẫn đến thảm hoạ; cho biết lòng tin đối với những thiết chế và quy tắc hiện hành đang dần giảm và khi đó các hành vi đơn phương sẽ thắng thế, bỏ qua lợi ích chính đáng của các bên và của cộng đồng quốc tế.

Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt đánh giá xu hướng này đã và đang làm thu hẹp không gian dành cho đối thoại, ngoại giao và hợp tác; đẩy chạy đua vũ trang và các biện pháp răn đe lên tuyến đầu trong chiến lược của nhiều quốc gia. Thứ trưởng cho biết cạnh tranh giữa các nước lớn ngày nay không chỉ đơn thuần nhằm tranh giành lãnh thổ, vùng biển giành giật tài nguyên, nhằm kiểm soát thương mại, công nghệ và năng lực quân sự mà quan trọng hơn cả là để chi phối quan điểm và tầm nhìn sẽ định hình hệ thống quốc tế trong tương lai. Do đó, Thứ trưởng đánh giá cao chủ đề “Định hướng tư duy, Phát huy chuẩn mực” thể hiện tính thời sự và cấp thiết hiện nay.

Thứ trưởng cũng cho biết việc Việt Nam đề cử ứng cử viên đầu tiên vào vị trí Thẩm phán ITLOS giai đoạn 2026-2035 tái khẳng định khẳng định Việt Nam sẵn sàng cống hiến vào hoạt động của ITLOS; đồng thời thể hiện cam kết mạnh mẽ, kiên định đối với UNCLOS nói riêng và tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế nói chung.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt cho rằng Hội thảo được tổ chức vào dịp kỷ niệm 30 năm Ngày Hiến chương Liên hợp quốc và Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển có hiệu lực. Cột mốc quan trọng góp phần tái khẳng định tầm quan trọng của Công ước - một khuôn khổ pháp lý toàn diện, mọi hoạt động trên biển và đại dương phải tuân thủ. Đây là cơ sở cho hành động và hợp tác quốc gia, khu vực, toàn cầu trên không gian biển. Tính toàn vẹn của Công ước cần được duy trì.

Ông Sidharto Reza Suryodipuro, Tổng Vụ trưởng Hợp tác ASEAN, Bộ Ngoại giao Indonesia, Trưởng SOM ASEAN Indonesia, cho biết Biển Đông là ưu tiên hàng đầu của Indonesia; đồng thời nhấn mạnh vai trò trung tâm, quan trọng của ASEAN sẽ đảm bảo Biển Đông là vùng biển hòa bình, ổn định, thịnh vượng.

Mong muốn tăng cường hợp tác với các đối tác, mở rộng hợp tác biển

Nghị sỹ Tim Watts, đồng Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Australia khẳng định Australia ủng hộ một khu vực hòa bình, ổn định và thịnh vượng, tuân thủ luật pháp quốc tế, đảm bảo các tuyến hàng hải tự do, không bị ngăn trở. Đồng thời mong muốn tăng cường hợp tác với các đối tác, mở rộng hợp tác biển, bảo vệ nguồn tài nguyên và môi trường biển trong khu vực.

Bà Catherine West, Quốc vụ khanh phụ trách khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, Bộ Ngoại giao Vương quốc Anh, chia sẻ lập trường của Anh là duy trì khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do, rộng mở và an toàn, mong muốn hợp tác với các đối tác trong lĩnh vực biển.

Đánh giá về ASEAN, nhiều ý kiến cho rằng dù ASEAN gặp nhiều thách thức song cần mạnh mẽ khẳng định vai trò, đóng góp cho hòa bình, ổn định, giúp các bên cùng tồn tại hòa bình.

Nhiều ý kiến kêu gọi ASEAN phát huy hơn nữa tinh thần Hiệp ước Thân thiện và hợp tác để kiểm soát xung đột khu vực... ASEAN cần duy trì tính “trung tâm” và đoàn kết, đồng thời phát huy ngoại giao đa phương và dựa trên luật pháp quốc tế, thông qua việc đổi mới cách tiếp cận, điều chỉnh chính sách phù hợp, cải thiện cơ chế, tăng cường, đa dạng hóa các đối tác quốc tế.

Theo Tiến sỹ Hoo Chiew Ping, Nghiên cứu viên cấp cao, Nhóm Quan hệ quốc tế Đông Á (EAIR), Malaysia, về phương thức nhằm đảm bảo ổn định ở Biển Đông, các quốc gia cần cố gắng giảm căng thẳng ở vùng biển nhiều tranh chấp. Tình hình "vùng xám" có thể chưa nghiêm trọng nhưng có thể dẫn đến chiến tranh nóng bất cứ lúc nào. Vì vậy, các quốc gia cần giữ vững đối thoại để giảm thiểu hiểu nhầm.

Thẩm phán Horinouchi Hidehisa, Tòa án Luật biển Quốc tế (ITLOS) cho rằng UNCLOS đóng vai trò quan trọng trong vấn đề Biển Đông, trong đó có Phán quyết chung thẩm năm 2016 của Tòa trọng tài theo Phụ lục VII của UNCLOS, có tính chất ràng buộc với các bên liên quan.

Thẩm phán chia sẻ đàm phán, sử dụng biện pháp hòa bình và gia tăng nhận thức về vấn đề vẫn là giải pháp chủ đạo nhằm tạo sự ổn định lâu dài trên Biển Đông.

Các học giả thảo luận về thách thức chung với an toàn, tự do hàng hải quốc tế, nhấn mạnh Biển Đỏ và Biển Đông có nhiều điểm tương đồng. Nhiều bài học, kinh nghiệm đã được chia sẻ gồm cả việc phát huy vai trò của các tổ chức quốc tế như IMO (Tổ chức hàng hải quốc tế).

Nhiều đại biểu, học giả quốc tế cũng cho rằng cần lên án các hành động gây hấn trên Biển Đông; đoàn kết lại để phòng, chống các hành vi gây hấn. Đồng thời kêu gọi các bên không để chủ thể nhà nước nào đi ngược với Hiến chương Liên hợp quốc và Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển, xâm phạm chủ quyền của các quốc gia khác./.