Trong bối cảnh công nghiệp Việt Nam đang từng bước hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, vấn đề công nghệ nhập khẩu vẫn được coi là “nút thắt” lớn cần tháo gỡ. Các chuyên gia nhận định, để vượt qua rào cản này, doanh nghiệp Việt phải chủ động làm chủ công nghệ, tăng cường nội địa hóa và phát triển các mối liên kết hợp tác, từ đó mới có thể nâng cao vị thế trong nền công nghiệp toàn cầu.
Dù Nhà nước đã có định hướng ưu tiên phát triển nhiều ngành then chốt như dệt may, da giày, điện tử, cơ khí chế tạo, sản xuất ô tô, luyện kim và công nghệ cao, nhưng thực tế cho thấy phần lớn ngành công nghiệp trong nước vẫn đang đối diện nhiều khó khăn. Sự phụ thuộc quá lớn vào khu vực FDI là một minh chứng rõ nét.
Theo số liệu từ Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), các doanh nghiệp FDI chỉ chiếm khoảng 20% số lượng doanh nghiệp trong các ngành xuất khẩu chủ lực, song lại nắm tới hơn 80% kim ngạch. Họ thường tập trung ở khâu hạ nguồn để tận dụng lợi thế về chi phí lao động, thuế và các điều kiện môi trường chưa quá khắt khe của Việt Nam. Điều này đặt ra thách thức không nhỏ cho doanh nghiệp nội trong việc khẳng định năng lực và vai trò của mình.
Tại Diễn đàn Cấp cao về Sản xuất Công nghiệp 2025, với chủ đề “Kết nối Chuỗi Giá trị - Nâng tầm Công nghiệp Việt Tự chủ, Hùng cường”, các chuyên gia đã thẳng thắn chỉ ra rằng doanh nghiệp Việt không thể mãi phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu. Nếu muốn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, con đường tất yếu là đầu tư vào công nghệ, tự động hóa và robot nhằm nâng cao năng suất, đồng thời đáp ứng các chuẩn mực quốc tế.
Câu chuyện từ Phương Linh Group là minh chứng rõ ràng cho hướng đi này. Khởi đầu từ một doanh nghiệp nhỏ, nhờ kiên trì đầu tư công nghệ và lựa chọn chiến lược phù hợp ở từng giai đoạn, doanh nghiệp đã trở thành nhà thầu chính thức trong nhiều dự án FDI. Chủ tịch Trần Văn Lê chia sẻ, công nghệ chỉ là bàn đạp, song khi kết hợp cùng nhân lực, tài chính và kinh nghiệm, nó sẽ trở thành yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp bứt phá. Ông cũng nhấn mạnh bài học về sự tỉnh táo khi chọn công nghệ: không chạy theo những dây chuyền hiện đại nhưng chưa phù hợp, mà cần tập trung vào hiệu quả thực tế.
Ở một góc nhìn khác, ông Bùi Trọng Thuật - Giám đốc phát triển kinh doanh TRUMPF Việt Nam cho rằng, tăng tỷ lệ nội địa hóa trong sản phẩm và dịch vụ là điều kiện bắt buộc để doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Điều này đòi hỏi ba trụ cột cùng vận hành: chính sách hỗ trợ từ Nhà nước, sự chủ động đổi mới từ phía doanh nghiệp, và sự đồng hành của viện nghiên cứu, trường đại học cùng các trung tâm công nghệ. Chỉ khi hội tụ được những yếu tố đó, doanh nghiệp Việt mới có thể tiến xa hơn, không dừng lại ở gia công mà hướng tới thiết kế, sản xuất và sáng tạo thương hiệu Việt.
Song song với nỗ lực tự chủ công nghệ, tinh thần hợp tác cũng được nhấn mạnh như một chìa khóa sống còn. Đại diện INTECH Group cho rằng, thay vì cạnh tranh khốc liệt, doanh nghiệp cần coi nhau là đối tác để cùng chia sẻ nguồn lực và tạo giá trị lớn hơn. Tinh thần “biến đối thủ thành đối tác” cũng được bà Trần Thị Thu Trang - Chủ tịch Tập đoàn Hanel PT và Hiệp hội sản xuất công nghiệp Bắc Ninh khẳng định. Bà nhấn mạnh rằng chỉ khi doanh nghiệp đoàn kết, đặt lợi ích chung lên trên, mới có thể tạo dựng hệ sinh thái đủ mạnh để cạnh tranh quốc tế, tương tự mô hình gắn kết tại Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc.
Các hiệp hội doanh nghiệp, như HanoiBA, cũng chú trọng phát triển năng lực lãnh đạo và quản trị cho đội ngũ doanh nhân thông qua những hoạt động kết nối, đào tạo, mentoring và thực địa. Theo Chủ tịch Trần Đăng Nam, sự trưởng thành của từng doanh nhân chính là nền tảng xây dựng sức mạnh tập thể, từ đó nâng cao khả năng hợp tác và cạnh tranh của cả cộng đồng doanh nghiệp.
Tất cả ý kiến đều quy tụ về một điểm chung: trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, không một doanh nghiệp nào có thể đi xa nếu chỉ đi một mình. Việc liên kết giữa doanh nghiệp - hiệp hội - viện trường - cơ quan quản lý không chỉ tạo ra sức mạnh cộng hưởng, mà còn giúp hình thành hệ sinh thái công nghiệp tự chủ, vững vàng hơn. Đây chính là con đường để công nghiệp Việt Nam vượt qua nút thắt công nghệ nhập khẩu, tăng cường nội địa hóa và vươn lên khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế toàn cầu.
