Việc “mở cửa” bầu trời đang trở thành động lực quan trọng, tạo ra những vùng sáng tạo và tăng trưởng mới cho nền kinh tế Việt Nam. Xu hướng phát triển kinh tế tầm thấp, dựa trên khai thác không phận thấp chưa được sử dụng hiệu quả, không chỉ mở ra cơ hội kinh doanh mới mà còn thúc đẩy đổi mới công nghệ, tạo ra các mô hình kinh tế tiên tiến.
Đây là một trong những nội dung trọng tâm trong dự thảo Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) đang được Quốc hội thảo luận, tiếp nối định hướng từ Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về việc công nghệ vũ trụ và UAV trở thành ngành công nghệ chiến lược.
Sự bùng nổ của công nghệ hàng không, vũ trụ và UAV đã định hình một nền kinh tế mới - kinh tế tầm thấp. Theo bà Nguyễn Thị Hải Hằng, Giám đốc Học viện Hàng không Việt Nam, kinh tế tầm thấp không chỉ là câu chuyện về phương tiện bay mà còn là sự dịch chuyển chiến lược, nhằm khai thác hiệu quả tầng không khí thấp, mở ra không gian kinh doanh tiềm năng. Đây là cơ hội để Việt Nam tận dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế để trở thành trung tâm kinh tế tầm thấp. Ông Trần Anh Tuấn, CEO công ty Saolatek, nhận định vị trí địa lý thuận lợi, môi trường chính trị ổn định cùng năng lực làm chủ công nghệ lõi như phần mềm, AI và hệ thống UTM, khả năng sản xuất phần cứng, cùng hệ sinh thái các ngành công nghiệp phụ trợ hoàn thiện, chính là những điểm mạnh nổi bật.
Trong lĩnh vực công nghệ tầm thấp, UAV được đánh giá là một trong những ứng dụng rộng rãi và tiềm năng nhất. Các chuyên gia chỉ ra rằng UAV có thể phục vụ nhiều ngành, từ nông nghiệp thông minh, giám sát môi trường, quản lý tài nguyên, logistic, tìm kiếm cứu nạn, đến quốc phòng, giao thông và truyền thông giải trí.
Đặc biệt, UAV còn đóng vai trò quan trọng trong các giải pháp công nghệ xanh, hướng tới phát triển bền vững. PGS TS Hán Trọng Thanh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Công nghệ không gian và dưới nước (ĐH Bách khoa Hà Nội), cho biết UAV hiện được sử dụng phổ biến trong nông nghiệp, giúp giảm công sức, tiết kiệm chi phí và nâng cao năng suất cho các doanh nghiệp canh tác diện tích lớn.
Theo báo cáo của Grand View Research và TS2 Space, thị trường UAV toàn cầu dự kiến vượt 163 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng hơn 14% mỗi năm. Trong đó, UAV phục vụ nông nghiệp dự báo tăng gấp 4 lần vào năm 2029, đạt khoảng 8,03 tỷ USD. Tại Việt Nam, tiềm năng kinh tế tầm thấp được ước tính có thể đạt 10 tỷ USD.
Tuy nhiên, sự phát triển của UAV vẫn gặp nhiều thách thức. Về thể chế, đại biểu Quốc hội Nguyễn Hoàng Bảo Trân nhận định lĩnh vực này chưa có khung pháp lý rõ ràng, khiến các doanh nghiệp và viện nghiên cứu phải vừa làm vừa “dò đường”. Dự thảo Luật cần luật hóa các khái niệm về phương tiện bay không người lái và hệ thống quản lý, phân định rõ phạm vi cấp phép, đăng kiểm và trách nhiệm khai thác, tạo nền tảng cho tiêu chuẩn kỹ thuật.
Ngoài ra, hai khó khăn chính được các chuyên gia nêu là chi phí đầu tư thiết bị UAV vẫn cao, vượt khả năng tài chính của một số nông dân, và thiếu nguồn nhân lực vận hành UAV đảm bảo an toàn. Nhiều dự án UAV từ các cơ sở đào tạo cũng chưa được thương mại hóa do thiếu kết nối và cơ chế hỗ trợ.
Để thúc đẩy kinh tế tầm thấp, ông Trần Anh Tuấn đề xuất xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng, phát triển các trung tâm R&D, đào tạo nhân lực chất lượng cao và tạo hệ sinh thái kết nối toàn diện, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế. Một số chuyên gia kinh tế cũng nhấn mạnh cần triển khai các chính sách thử nghiệm (sandbox), phát triển hạ tầng quản lý, nghiên cứu và thương mại hóa UAV, từ đó tạo nền tảng kết nối nguồn lực, chia sẻ tri thức và thúc đẩy ứng dụng thực tiễn.
