Nội dung trên là một trong những chủ đề được thảo luận tại Tọa đàm "Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số" do Báo Nhân Dân phối hợp với Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) tổ chức ngày 19/3 tại Hà Nội.
Tọa đàm có sự hiện diện của đại diện lãnh đạo Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Ngoại giao, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Thành phố Hồ Chí Minh, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, đại diện các định chế tài chính quốc tế, các cơ quan ngoại giao tại Việt Nam, cùng nhiều chuyên gia kinh tế, tài chính, đại diện một số hiệp hội doanh nghiệp, đại diện cộng đồng doanh nghiệp start-up công nghệ, doanh nghiệp công nghệ tài chính (fintech)… và đông đảo các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Phân tích vai trò của thị trường vốn trong phát triển DN công nghệ Việt Nam
Trong kỷ nguyên số hóa toàn cầu, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ tạo động lực mà còn là chìa khóa để Việt Nam vươn mình phát triển. Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, ban hành ngày 22/12/2024, đã khẳng định rõ: Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là "đột phá ưu tiên hàng đầu" trong mô hình tăng trưởng mới của đất nước.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, cần một hệ thống tài chính mạnh mẽ, trong đó thị trường vốn đóng vai trò trung tâm - không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính mà còn tạo niềm tin cho nhà đầu tư, giúp phát triển các DN tư nhân nội địa, phát triển trung tâm tài chính quốc tế và góp phần quan trọng vào việc tăng trưởng hai con số theo sự chỉ đạo của lãnh đạo Đảng và Nhà nước.
Ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho biết, kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển cho thấy, sau thời gian đầu ươm tạo, các doanh nghiệp công nghệ lớn trong nước đều giữ vị trí then chốt trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.
Chính vì vậy, cuộc tọa đàm ngày hôm nay sẽ tập trung thảo luận về vai trò của thị trường vốn trong việc hỗ trợ sự phát triển và đổi mới cho các công ty công nghệ tại Việt Nam; thảo luận về các xu hướng hiện tại trong đầu tư mạo hiểm và đầu tư tư nhân vào lĩnh vực công nghệ tại Việt Nam và Đông Nam Á, cũng như kỳ vọng của các nhà đầu tư.
Các quốc gia dẫn đầu về công nghệ như Hoa Kỳ, Trung Quốc hay Singapore đều sở hữu thị trường vốn phát triển, cho phép các start-up công nghệ huy động vốn công chúng thông qua chào bán công khai lần đầu (IPO), từ đó tạo ra những “kỳ lân” – các công ty định giá hơn 1 tỷ USD.
Tại Việt Nam, dù hệ sinh thái khởi nghiệp đã phát triển mạnh mẽ, số lượng “kỳ lân” vẫn còn hạn chế do những vướng mắc trong cơ chế hỗ trợ, đặc biệt là việc khơi thông dòng vốn.
Tính đến cuối năm 2021, Việt Nam có 4 kỳ lân công nghệ được công nhận: VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis – đưa Việt Nam đứng thứ ba ở Đông Nam Á, sau Singapore và Indonesia.
Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) nhận định, hiện nay Việt Nam đã có một số công ty công nghệ có tiềm năng cạnh tranh trên trường quốc tế, song các doanh nghiệp này không thể lớn do gặp rào cản về huy động vốn để phát triển quy mô.
Cụ thể, theo quy định của Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14 năm 2019, để thực hiện IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam, doanh nghiệp cần bảo đảm có lợi nhuận trong 2 năm liên tiếp trước khi đăng ký IPO và không có lỗ lũy kế.
Quy định này là rất khó thực hiện đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ, bởi giai đoạn đầu tư ban đầu thường kèm theo thua lỗ tạm thời do chi phí đầu tư cao cho nghiên cứu và phát triển.
Do đó, IDS đề xuất một giải pháp có thể thực hiện ngay, đó là nghiên cứu các cơ chế, chính sách, quy định pháp luật để start-up công nghệ có thể IPO trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
Cần có chính sách đột phá để các doanh nghiệp công nghệ có thể huy động vốn
Tham gia đóng góp ý kiến tại tọa đàm, các chuyên gia cũng đồng tình về việc cần có chính sách đột phá để các doanh nghiệp công nghệ có thể huy động vốn trong nước, bảo đảm thực hiện nhanh và hiệu quả Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị.
Bà Phạm Thúy Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính Quốc hội, khẳng định: Nghị quyết số 57-NQ/TW đã chỉ rõ rằng thể chế phải đi trước một bước, tạo nền tảng cho đổi mới sáng tạo. Quốc hội sẽ tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật để hỗ trợ DN công nghệ tiếp cận thị trường vốn. Theo các chuyên gia, để DN công nghệ Việt Nam bứt phá, cần có những chính sách đột phá trong thị trường vốn. Các giải pháp như nới lỏng điều kiện IPO, xây dựng sàn giao dịch riêng cho DN công nghệ và thu hút nhân tài sẽ là những bước đi quan trọng giúp Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo trong khu vực.
Theo bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng Giám đốc SSI Asset Management: Việt Nam có triển vọng trở thành điểm đến hàng đầu cho đầu tư nước ngoài vào công nghệ. So với các quốc gia trong khu vực như Indonesia, Singapore, và Thái Lan - Việt Nam có nhiều lợi thế cạnh tranh về khả năng thu hút đầu tư. Tuy nhiên để vượt lên các quốc gia này, cần lưu ý tới sự thay đổi trong khẩu vị đầu tư của các quỹ toàn cầu vào các thị trường mới nổi".
Nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đến thị trường công nghệ Việt Nam, nhưng họ gặp khó khăn khi tìm kiếm DN để đầu tư do rào cản về IPO và chiến lược thoái vốn. Thực tế, điều kiện niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam yêu cầu DN phải có lợi nhuận liên tiếp hai năm, điều này vô hình trung trở thành rào cản lớn đối với các startup công nghệ.
"Nhà đầu tư hiện vẫn còn quan ngại về các yếu tố rủi ro như cơ chế IPO và chiến lược thoái vốn. Họ mong đợi các chính sách để tạo dựng thị trường mang tính ổn định cao hơn, từ đó giúp họ hoạch định chiến lược và xây dựng mô hình kinh doanh vững chắc, dài hạn hơn", bà Nguyễn Ngọc Anh nói.
Ông Il-Dong Kwon, Giám đốc Điều hành Boston Consulting Group Việt Nam đánh giá cao việc Chính phủ đã có những quyết sách trong việc khuyến khích nguồn lực cho đổi mới sáng tạo như Quyết định số 1236/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Ban hành Chiến lược quốc gia về ứng dụng và phát triển công nghệ chuỗi khối (blockchain) đến năm 2025, định hướng đến năm 2030... Đó là những nền tảng về mặt chính sách vững chắc để giúp cho Việt Nam có thể triển khai và hướng đến mục tiêu quan trọng này.
Hơn nữa, Việt Nam có lợi thế lớn với dân số trẻ am hiểu công nghệ, lực lượng kỹ sư tài năng và tốc độ chuyển đổi số nhanh.
"Những lĩnh vực như fintech, trí tuệ nhân tạo, thương mại điện tử hay blockchain đang có tiềm năng rất lớn. Tuy nhiên, việc tiếp cận vốn và cơ chế thoái vốn chưa thực sự thuận lợi", ông Il-Dong Kwon nói.
Tiếp theo là khía cạnh vốn, số lượng thương vụ và mức độ vốn hóa, hoạt động đầu tư. Cần tháo gỡ những rào cản về mặt pháp lý, về mặt thể chế để tạo điều kiện cho thị trường vốn phát triển.
Ông Il-Dong Kwon nhấn mạnh: Việc xây dựng niềm tin bao giờ cũng rất quan trọng, chính vì vậy, những người thao túng thị trường cần phải bị trừng phạt để thể hiện sự nghiêm túc của cơ quan nhà nước trong việc bảo vệ thị trường và xây dựng, duy trì niềm tin.
Về nhân lực, ở Việt Nam có rất nhiều nhân tài với những động lực mạnh mẽ, khát vọng, vấn đề là phải thu hút và giữ chân các nhân tài này.
Có cùng quan điểm, TS Trần Văn, Viện trưởng Viện Chiến lược Phát triển Kinh tế số (IDS) phân tích: Tất cả các hình thức huy động vốn cũng chỉ đáp ứng được một giai đoạn nhất định khi quy mô của DN start-up còn khiêm tốn. Trong quá trình phát triển, các start-up đều hướng đến việc huy động vốn từ công chúng (IPO) và coi đây là thước đo thành công và cột mốc đánh dấu sự trưởng thành của start-up, trở thành một DN hoàn thiện đóng góp đầy đủ cho nền kinh tế-xã hội đất nước.
Vị chuyên gia này cho rằng: Việt Nam có thể học hỏi từ các thị trường quốc tế. Theo đó, các quốc gia như Trung Quốc, Mỹ, Singapore đã thiết lập những cơ chế linh hoạt hơn để hỗ trợ startup công nghệ IPO, giúp họ huy động vốn hiệu quả hơn.
"Cần cho phép DN công nghệ niêm yết mà không bị ràng buộc bởi điều kiện 'không lỗ lũy kế', đặc biệt là trên các sàn như HOSE, HNX hoặc Trung tâm Tài chính quốc tế", TS Trần Văn đề xuất.
Phát biểu bế mạc tọa đàm, ông Lê Quốc Minh nhận định, qua thảo luận, các bên đều thống nhất vai trò của thị trường vốn trong phát triển khoa học-công nghệ cùng với đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là rất quan trọng. Tuy nhiên thị trường vốn Việt Nam hiện nay còn phát triển chưa đều, chưa tương xứng với tiềm năng và cũng chưa đủ sức tài trợ, đồng hành với định hướng phát triển dài hạn của cộng đồng doanh nghiệp công nghệ tại Việt Nam.
Bên cạnh những giải pháp mang tính dài hạn để nâng cao sức mạnh của thị trường vốn, như nâng hạng thị trường chứng khoán, hay xây dựng một sàn chứng khoán riêng cho các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ, chúng ta thấy rằng, việc mở rộng thị trường vốn thông qua IPO, kết hợp với một cơ chế thanh khoản cao, được xem là yếu tố then chốt thúc đẩy sự phát triển của các công ty công nghệ tại Việt Nam.
Một hệ thống niêm yết linh hoạt, bảo đảm tính thanh khoản không chỉ giúp thu hút dòng vốn dài hạn từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước, mà còn tạo động lực cho đổi mới sáng tạo. Điều này góp phần đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu-phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh và gia tăng sức mạnh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường khu vực và quốc tế.
Như chúng ta đã thấy, với các mục tiêu của Nghị quyết 57 đặt ra khá cao và thách thức, để đạt được kết quả đột phá thì tương ứng cũng cần giải pháp đột phá. Đây là thời điểm các cơ quan quản lý nhà nước cần lắng nghe các ý kiến phản ánh từ thực tiễn để đề ra các giải pháp phù hợp với bối cảnh mới, tình hình phát triển mới./.
