Dù Chính phủ liên tục nhấn mạnh yêu cầu giải ngân hết vốn đầu tư công trong năm 2025, song đến hết tháng 9, kết quả thực tế vẫn chưa đạt như kỳ vọng. Theo báo cáo cập nhật từ Bộ Tài chính, tổng số vốn đầu tư công đã giải ngân mới đạt 440.402,3 tỷ đồng, tương đương 50% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn khoảng 14.000 tỷ đồng so với số ước báo cáo trước đó. So với cùng kỳ năm 2024, tiến độ còn giảm nhẹ, khi tỷ lệ giải ngân năm nay chỉ đạt 45,3% kế hoạch, tương ứng 307.837 tỷ đồng.
Điểm sáng là vẫn có 9 bộ, cơ quan trung ương và 17 địa phương đạt hoặc vượt mức bình quân chung cả nước. Trong đó, nổi bật là các đơn vị như Ngân hàng Phát triển, Ngân hàng Chính sách xã hội, Đài Tiếng nói Việt Nam, Bộ Quốc phòng, cùng các địa phương Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Ninh Bình, Lào Cai, Thái Nguyên, Quảng Ninh… Đặc biệt, dù chịu ảnh hưởng bởi mưa bão và quá trình chuyển đổi mô hình chính quyền hai cấp, Hà Tĩnh vẫn giải ngân vượt 110% kế hoạch, còn Thanh Hóa và Ninh Bình lần lượt đạt 92% và 91%.
Tuy nhiên, phần lớn các bộ, ngành và địa phương còn lại vẫn chậm, khiến mục tiêu hoàn thành 100% kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025 trở nên thách thức. Trước tình hình đó, Bộ Tài chính yêu cầu các đơn vị phải khẩn trương rút kinh nghiệm và triển khai bốn nhóm giải pháp trọng tâm để khắc phục tồn tại, đẩy nhanh tiến độ trong quý cuối năm.
Trước hết, Bộ nhấn mạnh việc kiện toàn bộ máy và ổn định nhân sự tại những địa phương đang thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính, chuyển đổi sang mô hình chính quyền hai cấp. Việc phân cấp chủ đầu tư cấp xã cần gắn chặt với năng lực thực hiện và nguồn lực thực tế, đồng thời các bộ, ngành liên quan phải rà soát, tháo gỡ vướng mắc trong phân quyền, thẩm quyền đầu tư.
Về cơ chế, chính sách, Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng Bộ Tài nguyên và Môi trường sớm trình cấp có thẩm quyền ban hành nghị quyết tháo gỡ vướng mắc khi triển khai Luật Đất đai 2024, nhất là đối với các dự án khẩn cấp hoặc phục vụ Hội nghị APEC 2025.
Công tác triển khai, điều hành dự án cũng được yêu cầu siết chặt hơn. Các cơ quan cần phân công rõ trách nhiệm cán bộ phụ trách từng dự án, lập kế hoạch giải ngân chi tiết theo tháng, quý; đồng thời tăng cường giải phóng mặt bằng, tháo gỡ kịp thời các vướng mắc về đất đai, tài nguyên và nguồn cung vật liệu. Bộ Tài chính cũng yêu cầu các đơn vị thường xuyên rà soát, phân loại dự án theo tiến độ giải ngân để kịp thời điều chuyển vốn nội bộ, đảm bảo hiệu quả sử dụng ngân sách.
Một điểm nghẽn khác là công tác nghiệm thu và thanh toán còn dồn vào cuối năm, gây áp lực cho cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Bộ Tài chính yêu cầu lập hồ sơ thanh toán ngay khi khối lượng công việc được nghiệm thu, tránh dồn vốn về quý IV, đồng thời giảm tình trạng “nước rút” giải ngân cuối năm.
Với các dự án trọng điểm quốc gia, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Xây dựng và các địa phương yêu cầu nhà thầu, chủ đầu tư bù lại phần tiến độ bị chậm. Mục tiêu đặt ra là trong năm 2025 phải hoàn thành ít nhất 3.000 km đường cao tốc, 1.000 km đường ven biển, cùng với các công trình quy mô lớn như Cảng hàng không quốc tế Long Thành. Song song, công tác chuẩn bị đầu tư các tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và các tuyến kết nối Việt Nam - Trung Quốc cũng cần được đẩy mạnh.
Cuối cùng, Bộ Tài chính yêu cầu các địa phương tuân thủ nghiêm quy định báo cáo tiến độ giải ngân theo Thông tư 37/2025/TT-BTC, đảm bảo dữ liệu cập nhật đầy đủ và thống nhất với hệ thống của Kho bạc Nhà nước. Việc số liệu giải ngân được phản ánh chính xác, minh bạch sẽ là cơ sở quan trọng để Chính phủ điều hành và tháo gỡ kịp thời các vướng mắc.
Dù nhiều địa phương đã cho thấy tín hiệu tích cực, bức tranh giải ngân đầu tư công 9 tháng vẫn chưa sáng sủa. Nếu không có biện pháp mạnh và đồng bộ hơn trong quý cuối năm, nguy cơ lặp lại tình trạng “nước đến chân mới nhảy” sẽ khiến mục tiêu tăng trưởng và phát triển hạ tầng năm 2025 khó đạt được.
