Doanh nghiêp xuất khẩu trước áp lực biến động chuỗi cung ứng toàn cầu
Các chuyên gia nhận định, những căng thẳng địa chính trị vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, tiếp tục gây ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu. Đặc biệt kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nắm quyền với nhiệm kỳ thứ hai đã và đang tạo ra ảnh hưởng một cách sâu sắc tới kinh tế thế giới.
Dù kim ngạch thương mại hai chiều giữa Mỹ và Việt Nam trong năm 2024 vẫn tăng trưởng 20,4% so với năm 2023 (tổng kim ngạch ước đạt 149,7 tỷ USD), song ông Đỗ Ngọc Hưng - Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Mỹ cho rằng, sự khác biệt về trình độ phát triển cũng như cơ cấu ngoại thương giữa Việt Nam và Mỹ mang tính bổ trợ, không phải là yếu tố cạnh tranh trực tiếp.
Ông Đỗ Ngọc Hưng nhận định: Hàng hoá Việt Nam không cạnh tranh trực tiếp với hàng hoá của Mỹ, trong khi hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam giúp người tiêu dùng Mỹ có thể tiếp cận với hàng hoá chất lượng cao và giá cả hợp lý, góp phần giảm lạm phát trong nước.
Tuy nhiên, trước các chính sách áp thuế với hàng hóa nhập khẩu của Mỹ, các DN xuất khẩu cần giám sát diễn biến thương mại để có sự điều chỉnh kịp thời. Cùng với đó, các DN cần xem xét kỹ lưỡng kế hoạch sản xuất, kinh doanh do các quốc gia bị áp thuế có thể tăng cường các biện pháp bảo hộ thương mại, gây áp lực cạnh tranh lớn hơn cho thị trường Việt Nam.
Nêu thêm bất lợi đối với thương mại Việt Nam, ông Đỗ Ngọc Hưng nhận định, khó khăn lớn nhất hiện nay vẫn là Việt Nam chưa được coi là nền kinh tế thị trường đầy đủ, dẫn đến bất lợi trong các cuộc điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp của Mỹ.
Trước thực tế này, ông Hưng kiến nghị khẩn trương xây dựng một lộ trình cụ thể để Việt Nam bảo vệ lợi ích thương mại trước các biện pháp thuế quan tiềm tàng từ chính quyền Tổng thống DonaldTrump, đồng thời tăng cường hợp tác chiến lược với Mỹ nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững trong quan hệ song phương giữa hai nước.
Năm nay, kinh tế thế giới tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức khi xung đột địa chính trị, chủ nghĩa bảo hộ, cuộc đua về công nghệ giữa các nước lớn,... ngày càng gia tăng. Xung đột giữa các nước lớn sẽ không tránh khỏi tác động đến các nước trên thế giới trong đó có Việt Nam với mức độ và trên nhiều lĩnh vực khác nhau.
Đáng chú ý, Mỹ vừa bổ sung áp thuế 10% với hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc. Trong khi Trung Quốc là đối tác thương mại quan trọng hàng đầu, thị trường xuất khẩu lớn thứ hai và nguồn cung hàng hóa, đặc biệt nguyên liệu sản xuất lớn nhất của Việt Nam. Nhiều chuyên gia cho rằng, mỗi động thái của nền kinh tế và chính sách liên quan của Trung Quốc đều có ảnh hưởng, tác động đến hoạt động thương mại của Việt Nam.
Theo ông Nông Đức Lai - Tham tán thương mại, trưởng chi nhánh Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc cho biết, động thái của Mỹ sẽ tác động đến xuất khẩu, làm giảm đầu tư và tiêu dùng trong nước của Trung Quốc, từ đó kéo theo sụt giảm tăng trưởng GDP từ 0,3 - 0,4 điểm phần trăm, đồng thời có thể tác động làm giảm lạm phát của Trung Quốc 0,2 điểm phần trăm.
Về mặt tích cực, theo ông Lai, các doanh nghiệp Trung Quốc và quốc tế đã tìm cách đa dạng hóa sản xuất để tránh thuế quan từ Mỹ, dẫn đến việc mở rộng đầu tư vào các quốc gia như Việt Nam. Điều này gián tiếp thúc đẩy Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn nhờ chi phí lao động cạnh tranh và vị trí địa lý thuận lợi.
“Việc thu hút đầu tư nước ngoài mở ra cơ hội cho Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất phụ trợ, tạo cơ hội cho doanh nghiệp tham gia vào chuỗi sản xuất, cung ứng, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và công nghiệp nhẹ. Việt Nam cũng có cơ hội thâm nhập sâu hơn vào thị trường Trung Quốc khi nước này hạn chế nhập hàng từ Mỹ và kích cầu tiêu dùng trong nước”, ông Lai nhìn nhận.
Tuy nhiên, ông Lai cũng tỏ ý quan ngại khi hàng hóa Trung Quốc bị hạn chế xuất khẩu sang thị trường Mỹ, buộc doanh nghiệp nước này tìm cách xuất khẩu sang các thị trường khác, trong đó có Việt Nam, gây sức ép cạnh tranh với hàng hóa sản xuất trong nước của Việt Nam. Đồng thời, hàng hóa Việt Nam sẽ phải cạnh tranh với hàng Trung Quốc tại thị trường này do dư thừa vì hạn chế xuất khẩu.
Bên cạnh đó, trước những tác động từ chính sách thương mại của Mỹ, Trung Quốc sẽ tiếp tục thả đồng NDT mất giá so với USD để thúc đẩy xuất khẩu, như vậy, áp lực hàng hóa Trung Quốc đối với Việt Nam sẽ càng lớn hơn.
Xây dựng giải pháp ứng phó linh hoạt và nâng cao năng lực cạnh tranh
Ngoài Mỹ và Trung Quốc, thị trường EU năm 2025 cũng đã bắt đầu nhiệm kỳ mới với nhiều điều chỉnh chính sách quan trọng. Đáng chú ý, Chương trình thỏa thuận xanh châu Âu với rất những yêu cầu cao về môi trường và phát triển bền vững, nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh, tăng cường an ninh và tăng cường khả năng phục hồi kinh tế.
Ông Trần Ngọc Quân, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU cho biết, EU theo đuổi chính sách tăng cường đàm phán FTA, thúc đẩy xuất khẩu, thu hút đầu tư và quản lý chặt hàng nhập khẩu vào EU với chính sách kiểm soát an toàn chất lượng. Hiện EU có 2 cơ quan giám sát và cảnh báo an toàn với hàng nông nghiệp và công nghiệp, chống gian lận thương mại, chống bán phá giá, trợ cấp….
“DN Việt Nam cần đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, tìm kiếm bạn hàng để tận dụng lợi thế, chiếm lĩnh thị trường trước khi rất nhiều FTA sẽ được EU kết thúc đàm phán dự kiến trong năm 2025 và năm sau. Bên cạnh đó, các Hiệp hội cần yêu cầu các DN nâng cao tinh thần trách nhiệm trong hoạt động kinh doanh, hướng dẫn DN sản xuất và xuất khẩu theo quy định, tăng cường quản lý chất lượng và an toàn thực phẩm”, ông Quân khuyến cáo.
Năm 2025, nhiều dự báo thách thức đối với hoạt động thương mại toàn cầu. Các biện pháp phòng vệ thương mại sẽ ngày càng gia tăng, các nền kinh tế lớn điều chỉnh chính sách nhằm bảo hộ ngành sản xuất trong nước. Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng lưu ý, việc nắm bắt tình hình, dự báo chính xác xu hướng thị trường, xây dựng giải pháp ứng phó linh hoạt và nâng cao năng lực cạnh tranh là yêu cầu cấp thiết để doanh nghiệp thích ứng với biến động toàn cầu.
“Các Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài cần tăng cường theo dõi, phân tích và đánh giá chính sách thương mại của các nước sở tại, kịp thời tham mưu các biện pháp phản ứng chính sách phù hợp, đảm bảo quyền lợi của Việt Nam trong hội nhập kinh tế quốc tế. Đồng thời tiếp tục nghiên cứu sâu về nhu cầu, thị hiếu và yêu cầu thị trường, từ đó tham mưu cho Bộ Công Thương về chiến lược phát triển thị trường xuất khẩu, đưa ra khuyến cáo định hướng sản xuất, kinh doanh trong nước”, Thứ trưởng Phan Thị Thắng chỉ đạo.
Thứ trưởng Bộ Công Thương cũng lưu ý các Thương vụ cần chủ động phối hợp với các cơ quan nước sở tại liên quan tới các vấn đề phát sinh, như các vụ kiện hoặc các vụ việc lừa đảo để bảo vệ quyền lợi chính đáng cho doanh nghiệp Việt Nam.
Mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính ban hành Chỉ thị số 06 ngày 10/3/2025. Trong đó nhấn mạnh giải pháp trọng tâm để thúc đẩy mạnh mẽ, thực chất, hiệu quả hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư với các đối tác. Đồng thời, có giải pháp chủ động, hiệu quả cân bằng thương mại với các đối tác thương mại lớn, thúc đẩy ký kết các hiệp định thương mại, hiệp định bảo hộ đầu tư, góp phần tạo lập, củng cố và thúc đẩy quan hệ kinh tế, thương mại, đầu tư ổn định, bền vững, lâu dài giữa Việt Nam và các nước./.
Chia sẻ về một số chính sách của Mỹ có thể tác động đến thương mại của Việt Nam, ông Đỗ Ngọc Hưng - Trưởng Thương vụ Việt Nam tại Mỹ nêu 3 khuyến nghị để doanh nghiệp Việt phòng tránh các rủi ro về thuế, phòng vệ thương mại, gian lận xuất xứ, tăng cường xuất khẩu.
Các doanh nghiệp Việt Nam tiếp tục đa dạng hóa thị trường xuất khẩu sang các nước thông qua các FTA thế hệ mới như thị trường Trung Đông, Châu Phi, ngoài việc khai phá, mở rộng thị trường Mỹ.
Thứ hai, khẩn trương xây dựng lộ trình, cụ thể để Việt Nam bảo vệ các lợi ích thương mại trước các biện pháp thuế tiềm năng từ chính quyền Donald Trump, qua dự báo sau khi áp thuế với Canada, Mexico và sắp tới là các nước EU… các nước có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, trong đó có Việt Nam.
Đồng thời, tăng cường hợp tác chiến lược với Mỹ, nhằm đảm bảo sự bền vững trong quan hệ song phương giữ hai nước từ công nghiệp, thương mại, đầu tư năng lượng, trí tuệ nhân tạo.
Thứ ba, cơ quan nhà nước phối hợp với các ngành hàng làm việc với các nhà nhập khẩu hàng hóa, các nhà xuất khẩu Mỹ tại Việt Nam nhằm xây dựng liên minh ủng hộ việc mở rộng thương mại với Việt Nam qua đó giảm thiểu rủi ro thay đổi những chính sách của chính quyền Donald Trump.
