Ngành cà phê Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức
Kim ngạch xuất khẩu cà phê Việt Nam năm 2024 lần đầu tiên vượt mốc 5 tỷ USD, khẳng định vị thế nhà sản xuất cà phê Robusta lớn nhất thế giới và nhà xuất khẩu cà phê lớn thứ hai toàn cầu. Trong đó, Đắk Lắk "Thủ phủ cà phê của Việt Nam" đóng góp khoảng 18% kim ngạch xuất khẩu, thương hiệu và Chỉ dẫn địa lý "Cà phê Buôn Ma Thuột" có mặt ở hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Trước tiềm năng phát triển mạnh mẽ, ngành cà phê Việt Nam đang đặt mục tiêu đạt doanh thu 20 tỷ USD/năm trong tương lai. Tuy nhiên, ngành cà phê Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức như tỉ lệ chế biến sâu thấp, sản phẩm chưa đa dạng, áp lực cạnh tranh và tiêu chuẩn thị trường quốc tế ngày càng cao…
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện nay, diện tích trồng cà phê của cả nước đạt khoảng 710.000 ha, trong đó tỉnh Đắk Lắk đóng góp gần 18% tổng kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, ngành cà phê vẫn chủ yếu xuất khẩu thô, trong khi tỉ lệ chế biến sâu còn thấp, dẫn đến giá trị gia tăng chưa cao.
Theo các chuyên gia và các nhà sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu cà phê tại Hội nghị Giao thương quốc tế-kết nối, nâng tầm cà phê Việt, tổ chức trong khuôn khổ Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9, cần tập trung vào những giải pháp sau:
Thứ nhất, ngành cà phê cần đẩy mạnh chế biến sâu để gia tăng giá trị sản phẩm. Hiện nay, hơn 90% cà phê xuất khẩu của Việt Nam vẫn ở dạng thô. Để nâng cao giá trị gia tăng, các doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại, phát triển các sản phẩm như cà phê hòa tan, viên nén, cà phê đặc sản. Mục tiêu đến năm 2030 là nâng tỉ lệ chế biến sâu lên 30-40%, thay vì chỉ dưới 10% như hiện tại.
Thứ hai, việc xây dựng thương hiệu cà phê Việt Nam cần được chú trọng hơn. Với thương hiệu và chỉ dẫn địa lý "Cà phê Buôn Ma Thuột" đã được bảo hộ tại hơn 100 quốc gia, ngành cà phê Việt Nam có thể mở rộng xuất khẩu vào các thị trường cao cấp như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, nơi tiêu chuẩn chất lượng rất cao nhưng cũng mang lại giá trị lớn.
Thứ ba, sản xuất cà phê theo hướng bền vững và tuần hoàn là xu hướng tất yếu. Các mô hình trồng cà phê thân thiện với môi trường, ứng dụng công nghệ cao, giảm sử dụng hóa chất nông nghiệp đang được khuyến khích. Điều này không chỉ giúp tăng sản lượng mà còn đáp ứng các tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội, quản trị), giúp cà phê Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào hệ thống phân phối toàn cầu.
Nông dân phải được hưởng lợi xứng đáng từ sự phát triển của ngành cà phê Việt Nam
Tham dự Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9, trong lời phát biểu chỉ đạo, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã nhấn mạnh: "Để đạt mục tiêu 20 tỷ USD, ngành cà phê Việt Nam phải phát triển theo hướng thông minh, tuần hoàn và bền vững. Đây không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là trách nhiệm đối với môi trường và xã hội".
Tuy nhiên, theo Phó Thủ tướng, ngành cà phê Việt Nam hiện vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn như: chất lượng chưa đồng đều; tỉ lệ chế biến sâu còn thấp; sản phẩm chưa đa dạng, phù hợp với thị hiếu; áp lực cạnh tranh và tiêu chuẩn thị trường ngày càng cao, điển hình là quy định chống phá rừng của EU; suy giảm năng suất do biến đổi khí hậu...
Để nâng tầm chất lượng, thương hiệu và giá trị của cà phê Việt Nam, nâng cao đời sống người nông dân, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng với các địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp sản xuất, chế biến, kinh doanh cà phê tiếp tục phối hợp rà soát quy hoạch, xây dựng vùng trồng cà phê chất lượng cao, phát thải thấp; ứng dụng khoa học công nghệ cao vào sản xuất chế biến.
Cùng với đó, xây dựng chuỗi giá trị bền vững trên cơ sở liên kết giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu, giúp ổn định giá cả và tăng thu nhập cho người trồng cà phê. Nông dân, những người trực tiếp làm ra hạt cà phê phải được hưởng lợi xứng đáng từ sự phát triển của ngành cà phê Việt Nam.
Bà Vanusia Nogueira, Tổng Giám đốc Tổ chức Cà phê thế giới (ICO) nhận định: Hiện nay, giá cà phê Robusta liên tục tăng cao cho thấy nhu cầu ngày càng lớn trên toàn cầu. Việt Nam đang là cường quốc sản xuất, xuất khẩu cà phê Robusta lớn thế giới cần nâng cấp toàn diện, không chỉ trong sản xuất mà còn chú trọng ứng dụng công nghệ trong sản xuất, chế biến và tuân thủ các tiêu chuẩn phát triển bền vững để đáp ứng nhu cầu thị trường…”.
Yếu tố chuyển đổi bền vững trong ngành cà phê được được bà Vanusia Noguiera nhấn mạnh với ví dụ về Úc, “nơi có vùng trồng cà phê được chuyển đổi sang mô hình phát triển du lịch, và đã phát triển những bất động sản du lịch từ cà phê, có giá trị gia tăng cao”.
Với sự ủng hộ của các cơ quan nhà nước, tinh thần quyết tâm của chính quyền địa phương và sự chung tay đồng hành của cộng đồng các chuyên gia, người trồng, sản xuất cà phê, cũng như sự nỗ lực của những doanh nghiệp đã và đang đưa Việt Nam chuyển mình từ một cường quốc xuất khẩu cà phê Robusta hàng đầu thế giới về sản lượng, chất lượng, từng bước vươn lên vị trí trung tâm góp phần hiện thực hóa tầm nhìn 20 tỷ USD/năm cho ngành cà phê Việt Nam./.
