Bỏ giấy phép xây dựng không đồng nghĩa với xây dựng tùy tiện

Chủ trương bỏ giấy phép xây dựng tại các khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 được kỳ vọng sẽ tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, giúp đẩy nhanh quá trình thẩm định, giảm bớt thủ tục hành chính trong thực hiện các dự án đầu tư, xây dựng. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là người dân được tự do xây dựng theo ý mình.

Theo ông Trần Ngọc Chính - Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, việc bỏ giấy phép xây dựng chỉ có thể thực hiện tại những nơi đã có quy hoạch chi tiết 1/500 và thiết kế đô thị được phê duyệt đầy đủ. "Quy hoạch chi tiết phải làm rõ các yếu tố như tầng cao, mật độ xây dựng, khoảng lùi, cây xanh, và kết nối hạ tầng giao thông… để làm căn cứ cho người dân xây dựng", ông Chính nhấn mạnh.

Do đó, điều đầu tiên cần làm là rà soát, đánh giá kỹ lưỡng chất lượng các quy hoạch chi tiết ở các cấp độ khác nhau để xác định khu vực nào có thể cho phép người dân xây dựng mà không cần giấy phép. Việc này không chỉ giúp đảm bảo trật tự xây dựng mà còn tránh những hệ lụy từ việc buông lỏng quản lý.

Trước những lo ngại rằng bỏ giấy phép xây dựng có thể gây ra tình trạng xây dựng lộn xộn, ông Chính cho rằng vấn đề mấu chốt nằm ở việc chính quyền địa phương phải tuân thủ nghiêm túc quy hoạch đã được phê duyệt. Đặc biệt, vai trò của cấp xã, phường trở nên rất quan trọng trong công tác quản lý trật tự xây dựng và giám sát đô thị.

“Cán bộ cơ sở phải đủ năng lực chuyên môn và hiểu biết pháp luật để thực hiện việc thanh tra, kiểm tra. Thay vì kiểm tra sau khi công trình hoàn thành, cần có cơ chế tiền kiểm để phát hiện sai phạm từ đầu. Nếu người dân xây dựng sai thì phải được nhắc nhở, xử lý kịp thời”, ông Chính nói.

Hệ thống quy hoạch đô thị hiện nay của Việt Nam được thiết kế theo ba cấp độ: quy hoạch tổng thể, quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết 1/500. Mô hình này giúp đảm bảo quản lý phát triển hạ tầng đô thị một cách đồng bộ, bài bản.

Tuy nhiên, trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã), việc vận hành hệ thống quy hoạch cũng cần được điều chỉnh phù hợp. Nhiều chuyên gia cho rằng, khi cấp huyện không còn, một số chức năng quản lý quy hoạch và giám sát đô thị sẽ được chuyển lên cấp tỉnh, trong khi đó các thủ tục hành chính liên quan đến xây dựng sẽ được phân quyền mạnh hơn cho cấp xã. Điều này sẽ giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ và nâng cao tính linh hoạt trong quản lý thực tế.

Đề xuất giải pháp, nhiều chuyên gia nhấn mạnh vai trò then chốt của hệ thống dữ liệu quy hoạch số hóa như một giải pháp thay thế hiệu quả, vừa đảm bảo quản lý nhà nước, vừa giảm gánh nặng thủ tục hành chính. Theo đó, TS. Trần Xuân Lượng - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đánh giá thị trường Bất động sản Việt Nam nhận định, nếu hệ thống dữ liệu quy hoạch được xây dựng đầy đủ, công khai và dễ truy cập, người dân có thể chủ động tra cứu để biết rõ các giới hạn xây dựng trên thửa đất của mình như chiều cao, mật độ, khoảng lùi hay quy chuẩn kiến trúc mà không cần phải xin xác nhận từ cơ quan chức năng.

Tuy nhiên, TS. Lượng cũng lưu ý rằng, không phải loại hình công trình nào cũng có thể được tự thiết kế và thi công. Với những công trình có yêu cầu kỹ thuật đặc thù như phòng cháy chữa cháy hay kết cấu phức tạp, vẫn cần sự tham gia của các đơn vị có chuyên môn, bao gồm kiến trúc sư, kỹ sư, nhà thầu có chứng chỉ hành nghề để đảm bảo an toàn và tuân thủ quy định.