Sầu riêng đang nổi lên như một trong những ngành hàng chủ lực của nông sản Việt Nam, đặc biệt tại Đắk Lắk - “thủ phủ” loại quả này. Tỉnh hiện có hơn 39.500 ha trồng sầu riêng, chiếm hơn một nửa diện tích cây ăn quả, với sản lượng năm 2025 dự kiến vượt 390.000 tấn. Phần lớn trong số đó hướng đến xuất khẩu sang Trung Quốc - thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới.
Tuy nhiên, đằng sau tiềm năng khổng lồ ấy lại là không ít thách thức. Tình trạng mua bán thiếu minh bạch, “hàng một nơi, mã vùng trồng một nơi” khiến uy tín sản phẩm bị ảnh hưởng. Giá thu mua giữa sầu riêng có và không có mã vùng trồng vẫn bị “cào bằng”, làm mất đi lợi thế cạnh tranh của nông dân và doanh nghiệp. Trong khi cà phê đã có những tập đoàn lớn định hình thương hiệu toàn cầu, sầu riêng - vốn có giá trị cao và được Trung Quốc ưa chuộng vẫn thiếu một “đầu tàu” đủ mạnh để dẫn dắt ngành hàng.
Chất lượng sản phẩm cũng là điểm yếu. Ông Nông Ngọc Trung, Chủ tịch HĐQT Công ty Cánh Đồng Vàng, chỉ ra rằng độ ẩm của sầu riêng Việt Nam thường dao động từ 72 - 75%, cao hơn chuẩn 68% của Thái Lan. Điều này làm giảm độ ngọt, rút ngắn thời gian bảo quản và khiến trái dễ bị trả về. “Ở các chợ đầu mối Trung Quốc, chỉ khi hàng Thái Lan bán hết, thương lái mới tìm đến sầu riêng Việt Nam”, ông Trung thẳng thắn chia sẻ, nhấn mạnh rằng việc thiếu quy chuẩn đồng bộ đang đẩy chúng ta vào thế yếu.
Theo nhiều chuyên gia, địa phương không thể chỉ trông chờ vào chính sách Trung ương. Đắk Lắk cần sớm ban hành bộ tiêu chuẩn chất lượng riêng, thiết lập chuỗi liên kết bền vững từ nhà vườn đến xuất khẩu. Bên cạnh đó, việc xây dựng phòng kiểm nghiệm chất lượng (LAB) tại chỗ là yêu cầu cấp thiết để kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và các tiêu chí kỹ thuật, thay vì phụ thuộc vào việc gửi mẫu đi xa, tốn thời gian và chi phí.
Một tín hiệu tích cực là tỉnh đã thành lập Trung tâm giao dịch trái cây ASIAN, kết nối trực tiếp với doanh nghiệp Trung Quốc. Đây không chỉ là kênh mở rộng thị trường mà còn góp phần chuẩn hóa quy trình thu mua, đóng gói và kiểm soát chất lượng ngay tại “cửa ngõ” địa phương.
Theo Giám đốc Sở Công thương Đắk Lắk Nguyễn Thị Thu An, với quy mô và sản lượng lớn, sầu riêng có thể sánh ngang với cà phê trong chiến lược phát triển nông nghiệp của tỉnh. Nếu tận dụng tốt cơ hội, sản phẩm này không chỉ củng cố vị thế ở thị trường Trung Quốc mà còn mở ra hướng đi mới tại nhiều quốc gia khác.
Sầu riêng vì thế không còn là câu chuyện mùa vụ, mà là bài kiểm tra năng lực tổ chức sản xuất, kiểm soát chất lượng và xây dựng thương hiệu của nông sản Việt. Chỉ khi có sự dẫn dắt chiến lược, cùng chuỗi liên kết minh bạch và đồng bộ, sầu riêng Việt Nam mới có thể chủ động bước ra thị trường, cạnh tranh sòng phẳng, thậm chí vượt qua cả đối thủ truyền thống là Thái Lan.
