Rác thải y tế – Thách thức xanh hóa
Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đã đưa nhân loại đến với những kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của khoa học công nghệ. Song song với đó cũng đặt ra nhiều thách thức khi tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng tăng cao. Đặc biệt là rác thải nguy hại, trong đó có rác thải y tế.
Rác thải y tế không chỉ đơn thuần là rác thải thông thường, mà còn chứa đựng những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe con người và môi trường. Chúng bao gồm các vật liệu y tế đã qua sử dụng như kim tiêm, bông băng, gạc, thuốc thải, các mẫu bệnh phẩm, và thậm chí cả các chất hóa học nguy hiểm. Nếu không được xử lý đúng cách, rác thải y tế có thể gây ra những hậu quả khôn lường.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo rằng rác thải y tế không được xử lý đúng cách là một nguồn lây nhiễm nguy hiểm, có thể phát tán các bệnh truyền nhiễm như HIV, viêm gan B, C và các bệnh khác. Việc quản lý rác thải y tế yếu kém không chỉ đe dọa sức khỏe của nhân viên y tế và bệnh nhân, mà còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho cộng đồng và môi trường.
Tại Thanh Hóa, hiện có 13 bệnh viện tuyến tỉnh và khu vực, 25 bệnh viện tuyến huyện, 4 trung tâm y tế tuyến tỉnh, 27 trung tâm y tế tuyến huyện, 559 trạm y tế xã. Đối với cơ sở hành nghề khám bệnh, chữa bệnh tư nhân hiện có 1.785 cơ sở. Chỉ tính riêng năm 2024, tổng khối lượng chất thải y tế nguy hại phát sinh là 617.023kg, trong đó tổng khối chất thải lây nhiễm là 608.359 kg, khối lượng chất thải y tế nguy hại không lây nhiễm phát sinh 8.664 kg.
Nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực, ngành Y tế Thanh Hóa đã triển khai nhiều biện pháp. Cụ thể, thực hiện Chỉ thị số 08/CT-BYT ngày 27/7/2019 của Bộ Y tế về giảm thiểu chất thải nhựa tại cơ sở y tế và Công văn số 158/KH-BYT ngày 06/2/2020 về xây dựng cơ sở y tế Xanh-Sạch-Đẹp. Theo đó, các đơn vị đã ký cam kết giảm thiểu chất thải nhựa như sử dụng cốc, bình nước thủy tinh thay thế sản phẩm nhựa dùng một lần trong các hội nghị, cuộc họp và giao ban…
Đối với chất thải y tế rắn nguy hại, ngành Y tế đã đầu tư và duy trì hoạt động của 9 cụm xử lý chất thải rắn y tế tập trung, áp dụng công nghệ thân thiện với môi trường. Các chất thải y tế nguy hại không xử lý theo mô hình cụm được vận chuyển và xử lý bởi các đơn vị, doanh nghiệp đủ điều kiện.
Với 1.785 cơ sở y tế công lập và tư nhân hoạt động, khối lượng rác thải thải ra môi trường là rất lớn, tạo ra thách thức đáng kể cho công tác bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Để giải quyết vấn đề này, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Quyết định số 36/2024/QĐ-UBND về Quy định thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải y tế nguy hại, thể hiện quyết tâm kiểm soát và xử lý rác thải y tế hiệu quả và bền vững.
Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức về vấn đề rác thải y tế cũng được đặc biệt chú trọng tại nhiều đơn vị y tế trên địa bàn tỉnh. Các cơ sở y tế đã triển khai đa dạng và phong phú các hình thức tuyên truyền, từ tổ chức tập huấn, hội thảo, nói chuyện chuyên đề cho cán bộ y tế và nhân viên, đến phát tờ rơi, poster, treo băng rôn, khẩu hiệu tại các khu vực công cộng, cũng như sử dụng hệ thống truyền thanh cơ sở để lan tỏa thông điệp đến cộng đồng
Tuy nhiên, chi phí xử lý rác thải y tế tương đối cao, gây ra những khó khăn không nhỏ cho một số cơ sở y tế trong việc tuân thủ nghiêm ngặt quy trình xử lý. Thực tế cho thấy, tình trạng rác thải y tế chưa được phân loại đúng cách, vô tình lẫn vào rác thải sinh hoạt, vẫn còn xảy ra, gây tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Đơn cử, năm 2023, Công ty Cổ phần Dược vật tư y tế Thanh Hóa (địa chỉ trụ sở chính: số 232 Trần Phú, phường Lam Sơn, TP Thanh Hóa) đã bị Bộ Tài nguyên và Môi trường xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền 565.310.000 đồng do hành vi xả nước thải vượt quy chuẩn. Đây là một minh chứng rõ ràng cho thấy những thách thức trong việc quản lý chất thải y tế, không chỉ là rác thải rắn mà còn cả nước thải.
Quyết tâm “xanh hóa” ngành y
Tại Thanh Hóa, thực hiện mục tiêu xanh hóa ngành y không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu, mà đã trở thành hành động cụ thể và cam kết mạnh mẽ. Theo đó, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 36/2024/QĐ-UBND về thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải y tế nguy hại. Quyết định này là cột mốc quan trọng, đánh dấu sự chuyển mình trong công tác quản lý chất thải y tế, nhằm xây dựng một môi trường an toàn, bền vững.
Để hiện thực hóa quyết tâm đó, Thanh Hóa đã đầu tư và duy trì hoạt động 9 cụm xử lý chất thải rắn y tế tập trung tại các bệnh viện công lập, áp dụng công nghệ thân thiện với môi trường. Nhờ hệ thống này, 100% chất thải y tế nguy hại trên địa bàn tỉnh được thu gom và xử lý theo đúng quy định. Đối với một số loại chất thải không xử lý theo mô hình cụm, các đơn vị y tế đã ký hợp đồng với các doanh nghiệp có đủ điều kiện để đảm bảo thu gom, vận chuyển và xử lý an toàn.
Bên cạnh đó, ngành y tế Thanh Hóa đặc biệt chú trọng đến việc nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của cả cán bộ y tế lẫn cộng đồng. Sở Y tế tỉnh đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, lồng ghép tiêu chí “Xanh - Sạch - Đẹp” vào các chương trình đánh giá thi đua, đồng thời triển khai đồng bộ các biện pháp như phân loại rác thải tại nguồn, đầu tư trang thiết bị xử lý rác thải hiện đại, và tăng cường các hoạt động tuyên truyền.
Tuy nhiên, bên cạnh những nỗ lực chung đó, vẫn còn một số cơ sở y tế gặp khó khăn trong quá trình “xanh hóa”, chưa thể triển khai đồng bộ và triệt để các giải pháp bảo vệ môi trường. Một số đơn vị vẫn đang trong quá trình từng bước hoàn thiện hệ thống xử lý chất thải, cũng như nâng cao hiệu quả phân loại rác thải tại nguồn. Đơn cử như Bệnh viện Nội tiết tỉnh Thanh Hóa, khi trao đổi về việc thực hiện phân loại rác thải, lãnh đạo bệnh viện cho biết đơn vị đang làm chủ trương xây dựng mới, nên còn nhiều vướng mắc trong quá trình thực hiện.
'Hành động vì môi trường' không chỉ dừng lại trong ngành y tế mà còn lan tỏa đến toàn thể cộng đồng. Việc nâng cao nhận thức về tác hại của rác thải y tế và áp dụng các biện pháp xử lý hiệu quả đã tạo ra sự chuyển biến tích cực. Các cơ sở y tế chủ động đầu tư vào hệ thống phân loại, thu gom và xử lý rác thải, đồng thời đẩy mạnh giáo dục về bảo vệ môi trường. Cộng đồng cũng được khuyến khích tham gia các hoạt động như phân loại rác tại nguồn, sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường và trồng cây xanh, góp phần xây dựng không gian sống xanh, sạch, đẹp./.
(Đón đọc bài 2: Những bất cập trong quản lý và phân loại rác thải tại nguồn)
