Hy vọng sẽ được EC xem xét gỡ bỏ "thẻ vàng"
Thông tin từ Cục thủy sản (Bộ NN&PTNT) cho biết, đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC) sẽ đến Việt Nam trong tháng 10 để kiểm tra công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Theo kết quả kiểm tra gần đây, các tỉnh, thành ven biển đã có sự chuyển biến tích cực trong việc kiểm soát tàu thuyền, mang lại hy vọng sẽ được EC xem xét gỡ bỏ "thẻ vàng" trong thời gian tới.
Hiện nay, đoàn kiểm tra của châu Âu cũng đang có mặt tại Việt Nam để tiến hành thanh tra thực địa từ ngày 24/9 - 17/10, nhằm kiểm tra việc tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, đặc biệt là dư lượng hóa chất và kháng sinh trong sản phẩm thủy sản nuôi trồng xuất khẩu sang EU.
Chuyến thanh tra lần này sẽ diễn ra theo hình thức "hybrid", kết hợp giữa đánh giá từ xa và kiểm tra thực địa. Các chuyên gia từ DG-SANTE sẽ tập trung vào việc kiểm tra hệ thống kiểm soát dư lượng của Việt Nam đối với các sản phẩm thủy sản xuất khẩu, bao gồm cả các sản phẩm mật ong. Điều này không chỉ nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng châu Âu mà còn để đánh giá xem liệu Việt Nam có duy trì và cải thiện được các tiêu chuẩn cần thiết hay không.
Ngày 2/10, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, xuất khẩu (XK) thủy sản 9 tháng đầu năm đã đạt 7,16 tỉ USD, tăng 8,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Riêng trong tháng 9, XK đạt 866 triệu USD, tăng 6,4% so với tháng 9/2023. Sau 4 năm bị xáo trộn bởi dịch Covid-19, chiến tranh, lạm phát, diễn biến của các thị trường đang dần ổn định, XK thủy sản Việt Nam năm 2024 đã quay trở lại quỹ đạo thông thường là tăng tốc trong nửa cuối năm, đạt đỉnh vào quý 3/2024.
Theo VASEP, tốc độ tăng trưởng của ngành thủy sản từ đầu năm đến nay đã mang lại tín hiệu tích cực, củng cố niềm tin XK cả năm 2024 sẽ đạt được kết quả tốt hơn so với năm 2023. Dự kiến kim ngạch XK thủy sản sẽ đạt 9,5 tỉ USD, tăng 7%. Trong đó, XK tôm ước đạt gần 4 tỉ USD, cá tra đạt khoảng 2 tỉ USD, cá ngừ xấp xỉ 1 tỉ USD, mực, bạch tuộc khoảng 640 triệu USD, còn lại là các mặt hàng cá biển và hải sản khác.
Đánh giá về những ảnh hưởng của “thẻ vàng” EC đến thuỷ sản Việt Nam, ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, kể từ khi EC cảnh báo "thẻ vàng" đối với sản phẩm thủy sản khai thác của Việt Nam vào tháng 10/2017, giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vào thị trường EU sụt giảm bình quân từ 6-10%/năm (tùy từng năm).
Thị trường nhập khẩu thủy sản lớn thứ 2 của Việt Nam là EU (chiếm từ 17-20% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản) đã tụt xuống vị trí thứ 5 (sau Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc và ASEAN). Cùng với đó, "thẻ vàng" của EC cũng ảnh hưởng lớn đến uy tín, vị thế và quan hệ ngoại giao của Việt Nam trên trường quốc tế, gây tổn thất về mặt kinh tế - xã hội đối với cộng đồng ngư dân ven biển và các doanh nghiệp.
Gỡ thẻ vàng thủy là nhiệm vụ đặc biệt cần sự chung tay, phối hợp
Theo Cục Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), sau gần 7 năm thực hiện nhiệm vụ gỡ "thẻ vàng" của EC, đến nay đã thống kê cơ bản, nắm bắt được tổng số đội tàu cá. Cả nước hiện có hơn 86.800 tàu, số lượng tàu cá từ 15m trở lên lắp đặt thiết bị giám sát hành trình đạt tỷ lệ 98,25%. Công tác xác minh, xử lý các hành vi khai thác IUU có sự chuyển biến tích cực, nhiều vụ việc vi phạm đã được xử phạt theo quy định.
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi đó, ngành kiểm ngư cũng đang gặp không ít khó khăn bởi Việt Nam là quốc gia có nhiều vùng biển giáp ranh, chồng lấn với các nước trong khu vực, đang tiến hành đàm phán, phân định nên cũng khó khăn trong việc tuyên truyền, hướng dẫn ngư dân phạm vi khai thác trên biển.
Ông Nguyễn Quang Hùng, Cục trưởng Kiểm ngư cho rằng, vẫn còn một số nhiệm vụ chuyển biến còn rất chậm, chưa đáp ứng yêu cầu theo khuyến nghị của EC. Trong đó, việc kiểm soát, quản lý hoạt động tàu cá ra vào cảng, xuất nhập bến và thực thi pháp luật, xử lý vi phạm khai thác IUU chưa thật sự hiệu quả, chưa bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, sự phối hợp giữa các lực lượng thực thi pháp luật các địa phương và giữa các địa phương chưa chặt chẽ, hiệu quả…
Vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: chưa hoàn thành được việc đăng ký, cấp giấy phép khai thác thủy sản, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình tàu cá (VMS) và xử lý dứt điểm tàu cá “3 không”. Việc lắp đặt VMS đã đạt gần 100%, tuy nhiên tình trạng tàu cá ngắt kết nối VMS, vượt ranh giới trên biển xảy ra phổ biến. Đặc biệt, tình trạng tàu cá, ngư dân vi phạm khai thác ở vùng biển nước ngoài tiếp tục diễn biến phức tạp và có dấu hiệu gia tăng.
Tại cuộc họp đánh giá công tác gỡ thẻ vàng IUU được tổ chức gần đây, ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản (Bộ NN&PTNT), thông tin: Hiện các tàu cá đã lắp thiết bị VMS đạt tỷ lệ 98,43%; đối với các tàu chưa lắp, các địa phương cơ bản đã quản lý. Từ đầu năm đến ngày 31/7, tàu mất kết nối VMS còn diễn ra ở các địa phương như: Quảng Ngãi, Bà Rịa-Vũng Tàu, Kiên Giang, Thanh Hóa, Nghệ An, Bình Thuận… Tuy nhiên, việc xử lý vi phạm còn chậm, chủ yếu là cảnh cáo và nhắc nhở, việc xử phạt còn hạn chế. Nhiều địa phương sau khi xử phạt, việc cập nhật lên hệ thống còn chậm…
Để đáp ứng năng lực quản lý và công tác chống khai thác IUU có hiệu quả và sớm tháo gỡ thẻ vàng, Cục Thủy sản kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các địa phương cùng vào cuộc quyết liệt để xử lý nghiêm các trường hợp tàu cá vi phạm; cơ sở pháp lý cơ bản đã đầy đủ thì đề nghị đưa ra xét xử, truy tố những trường hợp vi phạm. Bên cạnh đó, cần bố trí vốn, nguồn lực để nâng cấp hệ thống VMS và tích hợp các cơ sở dữ liệu quốc gia nghề cá thành một hệ thống quản lý chung đồng bộ, đầy đủ các tính năng phục vụ công tác giám sát tàu cá; tập trung giám sát hành trình đối với tàu cá, nhất là tại các địa phương có đội tàu cá lớn như Kiên Giang, Bình Định, Quảng Ngãi, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bình Thuận.
Nhận định về nỗ lực của Việt Nam trong thực hiện gỡ thẻ vàng IUU thủy sản, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cho rằng: Đoàn EC sắp sang VN để kiểm tra đánh giá việc thực thi pháp luật, chống khai thác hải sản bất hợp pháp và không theo quy định, nên đây là nhiệm vụ đặc biệt cần sự chung tay, phối hợp của bộ, ngành, đơn vị, các địa phương và ngư dân cả nước. Về tàu cá "3 không", nếu có một đơn vị, một địa phương nào không làm quyết liệt thì những địa phương khác làm quyết liệt cũng trở thành bằng không. Do đó có chủ trương quán triệt thì tất cả các địa phương cần phải quyết tâm, cương quyết như nhau, không để xảy ra tình trạng tỉnh này không cho tàu vào cảng thì sẽ sang tỉnh khác hoạt động./.
