Thực hiện nghĩa vụ quân sự là nghĩa vụ vẻ vang của công dân phục vụ trong Quân đội nhân dân, là trách nhiệm của mỗi công dân đối với Tổ quốc, không phân biệt dân tộc, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo,... nhằm góp phần xây dựng nền quốc phòng, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc.
Theo Luật Nghĩa vụ quân sự, công dân nam trong độ tuổi nhập ngũ từ đủ 18 tuổi đến hết 25 tuổi đều phải nhập ngũ, thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc, trừ các trường hợp tạm hoãn hoặc miễn gọi. Nếu công dân đi học cao đẳng, đại học đã được tạm hoãn gọi nhập ngũ thì độ tuổi gọi nhập ngũ đến hết 27 tuổi.
Hàng năm, cứ vào dịp vào đầu năm mới, đó cũng là lúc hàng vạn thanh niên trên đất nước ta lại lên đường nhập ngũ. Đây vừa là nghĩa vụ, là vinh dự cũng là trách nhiệm của thanh niên Việt Nam. Được học tập, rèn luyện trong quân đội là điều kiện tốt để thanh niên rèn luyện những phẩm chất, nhân cách cần thiết đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước.
Trong khi hầu hết các gia đình động viên con em mình đang trong độ tuổi nhập ngũ hăng hái đăng ký, khám tuyển nghĩa vụ quân sự và sẵn sàng lên đường nhập ngũ, thì vẫn còn một số người nhận thức chưa đầy đủ về nghĩa vụ quân sự, dùng mọi cách để trốn tránh. Đây là điều đáng buồn, đi ngược lại với tinh thần “đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên”. Theo Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015 thì hành vi trốn tránh, chống đối, cản trở việc thực hiện nghĩa vụ quân sự thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Cụ thể một số mức phạt vi phạm quy định về nhập ngũ được quy định như sau:
Điều 7, Nghị định số 37/2022/NĐ-CP quy định:
Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với hành vi không có mặt đúng thời gian hoặc địa điểm tập trung ghi trong lệnh gọi nhập ngũ mà không có lý do chính đáng.
Phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với hành vi gian dối nhằm trốn tránh thực hiện lệnh gọi nhập ngũ sau khi đã có kết quả khám tuyển sức khỏe nghĩa vụ quân sự đủ điều kiện nhập ngũ theo quy định.
Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 75.000.000 đồng đối với hành vi không chấp hành lệnh nhập ngũ, trừ 2 trường hợp nêu trên.
Ngoài ra, công dân vi phạm quy định về nhập ngũ còn bị xử lý buộc thực hiện nghĩa vụ quân sự.
Điều 332 Bộ luật Hình sự 2015 quy định tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự như sau:
Người nào không chấp hành đúng quy định của pháp luật về đăng ký nghĩa vụ quân sự, không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ, lệnh gọi tập trung huấn luyện, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.
Mới đây, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ban hành các quyết định xử phạt 07 công dân trên địa bàn dù trúng tuyển nghĩa vụ quân sự đợt 1 năm 2024 nhưng không có mặt trong lễ giao nhận quân.
Căn cứ quy định tại Điều 7, Nghị định số 120/2013/NĐ-CP ngày 9/10/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quốc phòng, cơ yếu (được sửa đổi, bổ sung tại khoản 9, Điều 1, Nghị định số 37/2022/NĐ-CP, ngày 6/6/2022 của Chính phủ). UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ra các quyết định xử phạt hành chính 07 cá nhân tổng số tiền hơn 400 triệu đồng, mỗi người 62,5 triệu đồng vì không chấp hành lệnh gọi tham gia nghĩa vụ quân sự.
Đồng thời buộc 07 công dân trên phải chấp hành biện pháp khắc phục hậu quả là thực hiện nghĩa vụ quân sự theo quy định của pháp luật.
