Nhiều nút thắt trong xử lý ô nhiễm của sông Tô Lịch
Vừa qua, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã có ý kiến chỉ đạo việc đầu tư xây dựng công trình bổ cập nước từ sông Hồng vào sông Tô Lịch, nhằm cải thiện môi trường, cảnh quan, văn hóa, bảo vệ sức khỏe nhân dân. Vậy để triển khai phương án này cần các yếu tố gì và làm thế nào để sớm "hồi sinh" dòng sông này cũng như phục hồi môi trường sông về lâu dài?
Trao đổi với báo chí nhân ngày Quốc tế các dòng sông (14/3) xoay quanh vấn đề trên, Phó Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Hồng Hiếu, cho rằng Hà Nội cần có những giải pháp quyết liệt và đồng bộ trong việc thu gom, xử lý nước thải và bổ cập nguồn nước để duy trì dòng chảy cho các dòng sông nội đô.
Ông Nguyễn Hồng Hiếu cho biết, thời gian vừa qua, thành phố Hà Nội đã nghiên cứu rất nhiều giải pháp, trong đó các giải pháp cấp bách tăng cường công tác kiểm soát và xử lý ô nhiễm môi trường nước như: Xây dựng và triển khai các dự án thu gom, xử lý nước thải sinh hoạt; điều chỉnh vận hành cống Thanh Liệt và trạm bơm Yên Sở; xây dựng trạm xử lý nước thải Yên Xá công suất 270.000 m3/ngày đêm…
Tuy nhiên, nút thắt khiến việc giải quyết vấn đề ô nhiễm của sông Tô Lịch chưa được xử lý triệt để hiện nay chính là do dòng chảy các sông qua Hà Nội đã bị cạn kiệt, suy giảm, thậm chí một số dòng sông gần như không còn dòng chảy.
Đặc biệt vào mùa khô, nhu cầu khai thác, sử dụng nước ngày càng gia tăng và hạn hán xảy ra thường xuyên hơn. Hầu hết nước thải sinh hoạt, nước thải đô thị trên địa bàn Hà Nội và lân cận chưa được thu gom, xử lý triệt để trước khi xả ra vào nguồn nước các sông nội đô, đặc biệt là khu vực sông Lừ, sông Sét, sông Nhuệ.
Ngoài ra, đa số các cơ sở sản xuất, các làng nghề chưa đầu tư hệ thống xử lý nước thải; các khu, cụm công nghiệp chưa đầu tư và vận hành hệ thống xử lý nước thải một cách đúng mức và tự giác. Một số cơ sở ô nhiễm nghiêm trọng khu vực nội đô qua gần 20 năm vẫn chưa được di rời gây áp lực rất lớn cho cơ sở hạ tầng thoát nước, xử lý nước thải của thành phố.
Hơn nữa, dù Việt Nam có rất đầy đủ các quy định pháp luật để bảo vệ các dòng sông và trong thời gian qua đã triển khai rất mạnh mẽ nhiều giải pháp, bước đầu đã có một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, tình trạng các dòng sông bị ô nhiễm vẫn đang là vấn đề “nóng” của xã hội hiện nay.
Nhận định về ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà về vấn đề nghiên cứu phương án bổ cập nước cho sông Tô Lịch của thành phố Hà Nội, ông Nguyễn Hồng Hiếu cho rằng đây là việc hết sức cần thiết, cấp bách, cần thiết phải triển khai ngay. Bởi việc “hồi sinh” các dòng sông nói chung và sông Tô Lịch nói riêng, cần phải xử lý tận gốc nguồn gây ô nhiễm cho dòng sông và phục hồi, duy trì dòng chảy thường xuyên liên tục cho sông. Theo TCVN 7957:2023, sông phải có dòng chảy liên tục, vận tốc không dưới 0,3 m/s, lưu lượng dòng chảy sông tham gia pha loãng phải lớn hơn 5 lần so với lưu lượng nước thải.
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, các chuyên gia, để đảm bảo tiêu chuẩn nêu trên thì cần phải bổ sung nước cho sông Tô Lịch với lưu lượng khoảng 15 - 20m3/s và nguồn nước bổ cập đảm bảo không gây ô nhiễm thứ cấp cho sông Tô Lịch.
Cùng với đó, vấn đề cải tạo cảnh quan ven sông cũng cần được quan tâm để có một dòng sông xanh, sạch, đẹp, có giá trị về kinh tế, môi trường, sinh thái, văn hóa, lịch sử gắn liền với dòng sông cũng như biểu tượng thời kỳ phát triển mới của Thủ đô.
Tuy nhiên, để thực hiện được mục tiêu này còn phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện thực tế như bố trí mặt bằng, an toàn và tối ưu trong quá trình thi công, vận hành… Vì vậy, vấn đề này sẽ do Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội nghiên cứu, cân nhắc, lựa chọn phương án phù hợp nhất trong điều kiện hiện nay.
Cần quyết liệt các biện pháp giải quyết ô nhiễm và phục hồi các dòng sông nội đô
Nêu quan điểm về những biện pháp cụ thể để “cứu” các dòng sông ô nhiễm ở Hà Nội, đặc biệt như sông Tô Lịch, cũng như giành lại môi trường trong sạch đẹp cho Thủ đô, ông Nguyễn Hồng Hiếu cho rằng: Việc giải quyết tình trạng ô nhiễm nước trên các lưu vực sông nói chung và sông Tô Lịch nói riêng là một trong những nhiệm vụ quan trọng, cấp bách. Đây cũng là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước và đã được cụ thể hóa trong Luật Tài nguyên nước 2023, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 với các quy định bảo vệ môi trường nước hay kế hoạch quản lý chất lượng môi trường nước mặt.
Đặc biệt ngày 24/1/2025 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 02/CT-TTg về các giải pháp cấp bách tăng cường công tác kiểm soát và xử lý ô nhiễm môi trường nước một số lưu vực sông trong đó có sông Tô Lịch. Như vậy, có thể nói các chính sách về giải quyết ô nhiễm, phục hồi các dòng sông đã tương đối hoàn thiện và đầy đủ.
Trong thời gian qua, Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội đã rất tích cực, quyết liệt, thực hiện nhiều giải pháp để giảm thiểu ô nhiễm các dòng sông nội đô nói chung và Tô Lịch nói riêng. Đây là bước chuyển rất tích cực, nhằm đảm bảo các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nước, cải thiện ô nhiễm, phục hồi nguồn nước theo đúng tinh thần của Luật Tài nguyên nước cũng như Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.
Tuy nhiên, thời gian tới, Hà Nội cần có những giải pháp quyết liệt và đồng bộ việc thu gom, xử lý nước thải và bổ cập để duy trì dòng chảy, phục hồi các dòng sông nội đô nhằm giành lại môi trường trong sạch đẹp cho Thủ đô như: Đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án thu gom triệt để nước thải sinh hoạt đưa về các trạm xử lý nước thải tập trung. Đồng thời, khẩn trương đầu tư, hoàn thiện đưa nhà máy xử lý nước thải đi vào hoạt động như Yên Xá, Kiến Hưng, Sơn Tây, Tây sông Nhuệ…
Khẩn trương triển khai thực hiện các giải pháp bổ cập nước, nạo vét khời thông dòng chảy cho các sông nội đô nhằm phục hồi, duy trì dòng chảy thường xuyên liên tục cho các dòng sông. Thực hiện chỉnh trang đô thị, cải tạo cảnh quan hai bên sông, phát huy hiệu quả kinh tế, văn hóa, môi trường cho các dòng sông.
Về lâu dài, khi sông Tô Lịch, các sông nội đô được tiếp nước mà các sông khác như sông Đáy, sông Nhuệ, Bắc Hưng Hải, Ngũ Huyện Khê vẫn là các con sông chết thì môi trường nước của thành phố Hà Nội vẫn chưa thể xanh, sạch đẹp.
Để giải quyết vấn đề này, ông Nguyễn Hồng Hiếu cho biết thêm: Bộ Tài nguyên và Môi trường trước đây, hiện nay Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai Đề án “Thí điểm phục hồi các nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt và ô nhiễm các sông Bắc Hưng Hải, Nhuệ - Đáy, Ngũ Huyện Khê,” dự kiến sẽ trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt trong năm 2026.
Theo đó, đề án sẽ tập trung nghiên cứu đồng bộ, toàn diện các giải pháp phi công trình và công trình, như: Rà soát, đánh giá toàn diện nguyên nhân, tồn tại, bất cập trong quản lý, khai thác, sử dụng, quy trình vận hành các công trình và hệ thống công trình; đề xuất giải pháp thu gom, xử lý nước thải trong khu vực nhằm kiểm soát hoạt động xả nước thải vào nguồn nước để cải thiện môi trường nước mặt.
Ngoài ra, đề án trên cũng đề xuất các giải pháp điều chỉnh, bổ sung, nâng cấp công trình, hệ thống công trình hiện có và thay đổi quy trình vận hành công trình, hệ thống công trình; đề xuất bổ sung mới các công trình khai thác, điều tiết nước trên các hệ thống sông./.
Trước thực trạng ô nhiễm của sông Tô Lịch hiện nay, TP. Hà Nội đang ưu tiên thực hiện đồng bộ các giải pháp để cải thiện môi trường cho dòng sông Tô Lịch. Mới đây, để cải thiện môi trường cho dòng sông Tô Lịch lãnh đạo TP. Hà Nội giao đã UBND quận Tây Hồ chủ trì, phối hợp với Sở Xây dựng và các sở, ngành thành phố nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành Trung ương về việc bổ cập nước sông Hồng vào sông Tô Lịch, khẩn trương đề xuất phương án sử dụng nguồn nước từ sông Hồng và nguồn nước sau xử lý của nhà máy xử lý nước thải hồ Tây để bổ sung nước cho hồ Tây thông qua hồ trung gian là hồ Sen, đồng thời bảo đảm không ảnh hưởng đến hệ sinh thái hồ Tây.
Thời hạn "hồi sinh" sông Tô Lịch đã được Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh chốt trước ngày 2/9/2025. Do đó, các sở, ngành liên quan đang nỗ lực thực hiện đồng bộ nhiều phương án cải thiện môi trường cho dòng sông, nhằm đạt tiến độ đã đề ra.
Trong đó, phương án bổ cập nước vào sông Tô Lịch được thành phố chia thành 2 giai đoạn, trước mắt và lâu dài, thể hiện sự cẩn trọng, tìm ra phương án tối ưu nhất. Thời gian tới, quận Tây Hồ sẽ chủ trì, phối hợp với Sở Xây dựng Hà Nội nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành về việc bổ cập nước sông Hồng vào sông Tô Lịch. Phương án đề xuất là sử dụng nguồn nước từ sông Hồng và nguồn nước sau xử lý của Nhà máy Xử lý nước thải hồ Tây để bổ cập nước cho hồ Tây, qua hồ trung gian là hồ Sen, bảo đảm không ảnh hưởng đến hệ sinh thái của hồ Tây, sau đó đưa nước hồ Tây vào sông Tô Lịch.
Nước từ hồ Tây sẽ được bổ cập cho sông Tô Lịch qua cửa điều tiết hồ Tây A - Cống Đõ - mương Thụy Khuê. Sở Xây dựng chịu trách nhiệm chủ trì nghiên cứu, đề xuất phương án bổ cập nước từ hồ Tây cho sông Tô Lịch, hoàn thành trong tháng 8/2025.
Theo phương án được Sở Xây dựng đề xuất: Xây dựng tuyến ống đường kính 1,2m, dài khoảng 5,3km, lấy nước từ sông Hồng, qua đê, chạy dọc đường Võ Chí Công và đổ trực tiếp vào sông Tô Lịch tại nút giao Hoàng Quốc Việt. Đồng thời, trên tuyến bố trí đầu chờ đưa nước vào Đầm Bảy (phường Nhật Tân, quận Tây Hồ) chờ xử lý trước khi xả vào hồ Tây. Đây được coi là phương án tối ưu nhất.
Đại diện Sở Xây dựng cho biết, phương án này có thể thực hiện ngay mà không ảnh hưởng đến việc triển khai Đề án quy hoạch quản lý hồ Tây do UBND quận Tây Hồ thực hiện. Đây cũng là phương án có thể thi công nhanh, không phải giải phóng mặt bằng vì đường ống nằm trên hành lang giao thông hiện có.
Nhằm bảo đảm việc thu gom triệt để toàn bộ nguồn nước thải quanh hồ Tây, Sở Kế hoạch và Đầu tư, UBND quận Tây Hồ sẽ đẩy nhanh các thủ tục và triển khai đầu tư dự án hoàn thiện hệ thống thu gom nước thải xung quanh hồ Tây. Đồng thời, Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì, thường xuyên quan trắc, đánh giá chất lượng nguồn nước sau xử lý của Nhà máy Xử lý nước thải hồ Tây để bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định.
Vừa qua, UBND TP Hà Nội đã ban hành quyết định về việc phê duyệt chủ trương đầu tư dự án Xây dựng, hoàn thiện hệ thống thu gom nước thải xung quanh khu vực hồ Tây trên địa bàn quận Tây Hồ.
Theo đó, Dự án nhằm xây dựng hệ thống thu gom và các trạm bơm chuyển tiếp, kết nối vào hệ thống thu gom nước thải hồ Tây giai đoạn 1 và giai đoạn 2 làm cơ sở xây dựng hệ thống thoát nước thải riêng hoàn toàn cho khu vực xung quanh hồ Tây. Cùng với đó, đảm bảo khả năng phát triển, mở rộng kết nối hệ thống thoát nước của khu vực trong tương lai; chấm dứt hoàn toàn việc xả thải ô nhiễm vào hồ Tây góp phần cải thiện, phục hồi môi trường khu vực.
Tổng mức đầu tư dự kiến là hơn 99 tỉ đồng với nguồn vốn từ ngân sách quận Tây Hồ. Thời gian thực hiện dự án từ năm 2025 đến 2027.
