Xây dựng chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững
Trong nhiều năm qua, nông nghiệp vẫn là nền tảng sinh kế chủ yếu của người dân nông thôn Nam Định. Tuy nhiên, cách làm nông truyền thống với quy mô nhỏ, manh mún, hiệu quả thấp không còn phù hợp. Trước thách thức đó, tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp tái cấu trúc sản xuất, tập trung vào tích tụ ruộng đất, ứng dụng công nghệ cao và xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm.
Tại huyện Xuân Trường, mô hình "cánh đồng lớn" và chuỗi sản xuất – tiêu thụ nông sản đã phát huy hiệu quả rõ rệt. Huyện hiện có hơn 20 vùng sản xuất lúa chất lượng cao với diện tích hàng trăm ha, sản lượng hơn 5.000 tấn lúa mỗi vụ. Các hợp tác xã đứng ra ký kết hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp, đảm bảo đầu ra và giá trị sản phẩm ổn định. Nhờ đó, thu nhập bình quân của người dân Xuân Trường đạt trên 84 triệu đồng mỗi năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn dưới 1%.
Còn tại huyện Trực Ninh, địa phương đã đẩy mạnh tích tụ ruộng đất với diện tích hơn 1.000ha, hình thành 43 vùng sản xuất tập trung. Việc áp dụng cơ giới hóa, giống lúa chất lượng cao, và kỹ thuật canh tác tiên tiến đã nâng năng suất và giá trị nông sản đáng kể. Song song đó, người dân được hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu, mã QR truy xuất nguồn gốc, qua đó gia tăng giá trị thương mại và uy tín sản phẩm.
Đến nay, toàn tỉnh Nam Định có hơn 400 mô hình “cánh đồng lớn” với tổng diện tích trên 20.000ha. Trong số này, 3.000ha đã được tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, giúp nông dân tăng thu nhập 15–20% so với mô hình truyền thống. Tỷ trọng sản phẩm được tiêu thụ qua hợp đồng ngày càng cao, nhiều hộ dân từng bước thoát khỏi sự bấp bênh “được mùa, mất giá”.
Ngoài cây trồng, chăn nuôi cũng được Nam Định chú trọng chuyển dịch theo hướng an toàn sinh học và bền vững. Tỉnh khuyến khích phát triển các trang trại tập trung, khép kín, ứng dụng công nghệ mới như hệ thống máng ăn tự động, xử lý chất thải sinh học… Nhờ đó, tổng sản lượng thịt hơi các loại năm 2024 đạt gần 200 nghìn tấn, tăng gần 5% so với năm 2021.
Đặc biệt, chương trình OCOP đã trở thành đòn bẩy kinh tế mới cho nhiều làng nghề, hợp tác xã và hộ gia đình. Toàn tỉnh hiện có hơn 500 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên, trong đó có sản phẩm đạt 5 sao cấp quốc gia như lụa Cổ Chất hay gạo Toản Xuân. Nhiều sản phẩm đã xuất khẩu sang thị trường khó tính như Nhật Bản, châu Âu, mở ra hướng đi mới cho nông sản địa phương.
Chị Nguyễn Thị Hạnh, chủ cơ sở sản xuất lụa Cổ Chất (xã Phương Định, Trực Ninh), chia sẻ: “Sau khi sản phẩm được công nhận OCOP 5 sao, đơn hàng tăng gấp 3 lần, tôi có thể thuê thêm 10 lao động nữ trong xã. Đây không chỉ là sinh kế, mà còn giúp gìn giữ nghề truyền thống”
Sinh kế không chỉ dựa vào đồng ruộng
Bên cạnh phát triển sản xuất nông nghiệp, Nam Định còn mở rộng sinh kế theo hướng phi nông nghiệp, giúp người dân có thêm nguồn thu nhập ổn định. Các ngành nghề truyền thống như thêu ren, chế biến thực phẩm, làm nón, đan lát… được khôi phục và phát triển mạnh mẽ nhờ chính sách hỗ trợ của tỉnh.
Từ năm 2021 đến nay, tỉnh Nam Định đã thực hiện 112 dự án phát triển ngành nghề nông thôn, 5 dự án hỗ trợ cơ giới hóa và nhiều chương trình tập huấn nâng cao kỹ năng sản xuất cho lao động nông thôn. Đặc biệt, gần 3.400 lao động được đào tạo chuyển đổi nghề, góp phần nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo tại khu vực nông thôn lên 78,5%.
Tại nhiều xã nông thôn mới nâng cao, mô hình sinh kế đã chuyển hướng rõ rệt sang dịch vụ – thương mại – du lịch. Các hộ dân không chỉ tham gia sản xuất mà còn mở rộng kinh doanh dịch vụ ăn uống, homestay, vận tải nhỏ… tạo nên bức tranh sinh kế đa dạng. Một số địa phương như Hải Hậu, Giao Thủy còn phát triển mô hình “làng du lịch cộng đồng”, thu hút khách tham quan và tăng thu nhập cho người dân.
Ông Trần Văn Tính, chủ một mô hình homestay tại xã Giao Xuân (huyện Giao Thủy), cho biết: “Trước đây tôi sống bằng nghề đánh bắt ven bờ, thu nhập chỉ khoảng 30 triệu đồng/năm. Giờ làm du lịch sinh thái, mỗi năm gia đình tôi thu về hơn 150 triệu đồng.”
Không thể không kể đến vai trò to lớn của cộng đồng trong tiến trình xây dựng nông thôn mới. Hàng vạn hộ dân đã tự nguyện hiến đất, góp công, góp của để mở rộng đường giao thông, nâng cấp trường học, trạm y tế. Chỉ tính riêng từ 2021 đến tháng 3/2025, nhân dân toàn tỉnh đã đóng góp gần 40.000 tỷ đồng và hơn 380.000 ngày công lao động cho công cuộc xây dựng nông thôn mới.
Nhờ sự vào cuộc mạnh mẽ từ chính quyền và nhân dân, bộ mặt nông thôn Nam Định thay đổi rõ rệt. Hệ thống giao thông, thủy lợi, y tế, giáo dục được đầu tư đồng bộ; tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm sâu; đời sống vật chất và tinh thần của người dân từng bước nâng lên.
Ngay từ những năm đầu xây dựng Nông thôn mới, Nam Định đặt mục tiêu không chỉ duy trì kết quả xây dựng nông thôn mới mà còn phát triển theo chiều sâu, nâng tầm lên nông thôn mới kiểu mẫu. Tỉnh tập trung vào 3 trụ cột: nâng cao đời sống người dân, hoàn thiện hạ tầng, bảo vệ môi trường và gìn giữ văn hóa nông thôn.
Để làm được điều đó, việc nâng cao chất lượng sinh kế cho người dân vẫn là trung tâm. Tỉnh sẽ tiếp tục đẩy mạnh hỗ trợ sản xuất theo chuỗi, nâng tỷ lệ sản phẩm có thương hiệu, tăng cường liên kết thị trường và chuyển đổi số trong nông nghiệp. Đồng thời, ưu tiên phát triển nguồn nhân lực nông thôn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, và tăng cường hợp tác công - tư trong các dự án phát triển nông nghiệp bền vững.
Nam Định cũng chú trọng đến môi trường, yếu tố sống còn trong phát triển lâu dài. Các mô hình sản xuất hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, năng lượng tái tạo đang được khuyến khích áp dụng. Chính quyền và người dân đồng hành trong gìn giữ cảnh quan làng quê, xây dựng môi trường sống an toàn, sạch đẹp và đáng sống.
Trong hành trình này, người dân vẫn là chủ thể, là trung tâm của mọi chương trình, chính sách. Khi người dân có thu nhập tốt, có kiến thức và có niềm tin, nông thôn mới Nam Định sẽ tiếp tục trở thành hình mẫu tiêu biểu cho cả nước học tập và nhân rộng.
