Nội dung trên được chia sẻ tại Hội nghị "Phát triển sản xuất nhuyễn thể và rong biển" diễn ra ngày 26/12, tại Nam Định.
Việt Nam đã xuất khẩu nhuyễn thể sang nhiều thị trường trên thế giới
Theo báo cáo của Cục Thủy sản, năm 2024, diễn tích nuôi nhuyễn thể là 57.000ha (tăng 5,5% so với năm 2022, chiếm 90% tỷ trọng diện tích nuôi biển), sản lượng 420.000 tấn (chiếm 56% sản lượng nuôi biển); diện tích trồng rong biển 16.500ha, sản lượng 155.000 tấn.
Hiện cả nước có 635 cơ sở sản xuất, ương dưỡng nhuyễn thể. Năm 2024, tổng sản lượng giống nhuyễn thể sản xuất đạt hơn 190 tỷ con. Việt Nam cũng đã thành công trong sản xuất giống nhân tạo một số loài nhuyễn thể quan trọng như: ngao, nghêu, hàu, bào ngư, sò huyết, điệp quạt, trai ngọc, tu hài, ốc nhảy, vẹm xanh.
Ông Nguyễn Văn Hữu, Phó Trưởng phòng Nuôi trồng Thủy sản, Cục Thủy sản (Bộ NN&PTNT), thông tin, Việt Nam đã xuất khẩu nhuyễn thể sang nhiều thị trường trên thế giới. Trong 11 tháng của năm 2024, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này đạt 195,3 triệu USD, tăng 67% so với cùng kỳ năm ngoái. Các đối tượng xuất khẩu chủ yếu là ngao/nghêu, hàu, sò, vẹm.
Với rong biển, theo nhiều nghiên cứu, diện tích có tiềm năng cho trồng rong ở Việt Nam vào khoảng 900.000ha (tương đương với sản lượng 600.000-700.000 tấn khô/năm) nhưng việc trồng rong ở Việt Nam vẫn dừng lại ở quy mô nhỏ; nhiều năm qua, diện tích trồng rong không có đột phá. Diện tích trồng rong giai đoạn 2005-2024 chỉ tăng từ 8.265ha lên 16.500ha. Sản lượng thu hoạch năm 2024 khoảng 155.000 tấn tươi.
Theo thống kê ở Việt Nam đã ghi nhận được 827 loài rong biển thuộc 4 ngành là rong lam 88 loài; rong đỏ 412 loài; rong nâu 147 loài và rong lục 180 loài. Diện tích nuôi nhuyễn thể trong cả nước là 57 nghìn ha; sản lượng nuôi gần 478 nghìn tấn, tăng 8,4% so với năm 2023. Trong đó, diện tích và sản lượng ngao, nghêu chiếm tỷ lệ lớn nhất.
Năng suất nuôi ngao tùy thuộc vào từng vùng sinh thái và có sự khác biệt giữa các địa phương. Cụ thể, năng suất nuôi ngao của Nam Định đạt cao nhất 55 tấn/ha; Thái Bình đạt 40 tấn/ha; các tỉnh từ Ninh Bình đến Quảng Bình đạt 2-8 tấn/ha; đối với khu vực đồng bằng sông Cửu Long đạt từ 7-10 tấn/ha… Các sản phẩm chế biến từ nhuyễn thể khá phong phú, bao gồm: thịt nghêu luộc đông lạnh IQF; nghêu luộc 1 mảnh vỏ; nghêu, ngao nguyên con; cồi điệp đông lạnh; thịt sò đông lạnh; thịt nghêu hộp… được thị trường ưa chuộng.
Trong 11 tháng năm 2024, Việt Nam đã đạt giá trị xuất khẩu nghêu/ngao hơn 195 triệu USD, tăng 67% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó 10 tỉnh, thành có sản lượng xuất khẩu nhiều nhất, gồm: Thanh Hóa, Bến Tre, Nam Định, Bình Thuận, Thái Bình, Hải Phòng… Hiện có 36 công ty có sản phẩm nghêu xuất khẩu.
Tuy nhiên, hiện nay chất lượng giống thấp, bị suy giảm; mật độ nuôi ngày càng gia tăng dẫn tới phá vỡ quy hoạch nuôi và hiện tượng ngao chết hàng loạt. Chất lượng môi trường nuôi suy giảm do ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Thị trường tiêu thụ, giá bán các sản phẩm nhuyễn thể không ổn định. Do ngành trồng rong biển chưa được quy hoạch, thiếu đồng bộ nên sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún, chưa xây dựng được chuỗi liên kết trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm; người trồng rong chủ yếu bán sản phẩm thô.
Công tác nghiên cứu bệnh và môi trường nuôi chưa theo kịp với đòi hỏi thực tế sản xuất, thậm chí một số bệnh chưa có biện pháp điều trị. Công nghệ thu hoạch, bảo quản sản phẩm sau thu hoạch cũ nên hiệu quả thấp, hao hụt và chất lượng sản phẩm chưa bảo đảm khiến việc tiêu thụ gặp khó khăn.
Theo ông Trần Anh Dũng, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nam Định, những năm qua, nghề nuôi ngao tại Nam Định với đối tượng nuôi chính là ngao trắng Bến Tre luôn được quan tâm phát triển và đã trở thành một trong những đối tượng nuôi chủ lực trong phát triển kinh tế biển của tỉnh với 2 vùng nuôi hàng hóa tập trung tại huyện Giao Thủy và Nghĩa Hưng, tổng diện tích nuôi khoảng 2.200ha. Sản lượng nuôi ngao năm 2024 của tỉnh ước đạt 49.500 tấn, chiếm 69% sản lượng nuôi trồng thủy sản mặn lợ.
Về sản xuất rong biển, tại Nam Định, hiện nay cơ bản chỉ là sản phẩm phụ của nuôi trồng thủy sản với sản lượng hằng năm khoảng hơn 4.000 tấn rong tươi (chủ yếu là rong câu chỉ vàng được người nuôi trồng thủy sản thu hoạch từ các kênh mương, ao chứa nước, ao đầm nuôi tôm sú…).
“Hiện nay, nghề sản xuất nhuyễn thể và rong biển của Nam Định còn gặp nhiều khó khăn, rất cần sự quan tâm, đặc biệt của các Bộ, ngành Trung ương để tổ chức lại sản xuất, đầu tư cơ sở hạ tầng, thúc đẩy nghiên cứu cải tạo chất lượng con giống góp phần phát triển bền vững nghề nuôi nhuyễn thể và rong biển theo hướng không ngừng nâng cao giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường tiêu thụ, nhất là đối với thị trường xuất khẩu”, ông Dũng đề xuất.
Đẩy mạnh phát triển nhuyễn thể và rong biển là phù hợp với xu thế xanh hiện nay
Cục trưởng Cục Thủy sản Trần Đình Luân cho hay, hiện nay, nhu cầu tiêu thụ nhuyễn thể và rong biển đang rất lớn, tuy nhiên điều kiện sản xuất vẫn còn hạn chế. Nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, ông cho rằng cần quy hoạch và tổ chức lại ngành hàng một cách bài bản, tránh tình trạng phát triển tự phát.
"Tại Vân Đồn, việc kết hợp nuôi rong biển với hàu đã cải thiện môi trường sống và mang lại sinh kế ổn định cho người dân. Vùng đệm trồng rong không chỉ bảo vệ bãi nghêu mà còn tạo ra sản phẩm có giá trị kinh tế cao. Đề án nuôi biển hiện đã được triển khai, trong đó rong biển là đối tượng ưu tiên nhờ chi phí đầu tư thấp, an toàn và nhu cầu thị trường lớn", ông Luân chia sẻ.
Phát biểu kết luận hội nghị, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, năm 2024, ngành thủy sản đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tổng sản lượng thủy sản đạt khoảng 5,8 triệu tấn; kim ngạch xuất khẩu đạt trên 10 tỷ USD. Riêng sản lượng nhuyễn thể đạt gần 478 nghìn tấn, rong biển đạt 155 nghìn tấn, chiếm gần 80% sản lượng nuôi biển của Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu nhuyễn thể có vỏ 11 tháng năm 2024 đạt 195,268 triệu USD, tăng 67% so với cùng kỳ năm 2023.
Đánh giá về tiềm năng nuôi nhuyễn thể và rong biển, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến khẳng định: "Lĩnh vực này không chỉ đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và sinh kế bền vững cho ngư dân ven biển mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giảm áp lực khai thác thủy sản. Đồng thời, góp phần phục hồi nguồn lợi thủy sản, giảm xung đột trong công tác bảo vệ tài nguyên biển và thực hiện hiệu quả chiến lược phát triển thủy sản quốc gia. Đây cũng là giải pháp hỗ trợ trong chống khai thác IUU".
Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, Chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045, Thủ tướng Chính phủ đặt ra mục tiêu tăng sản lượng nuôi trồng thủy sản, đa dạng hóa các đối tượng tiềm năng của Việt Nam; trong đó, sản phẩm nhuyễn thể và rong biển là một trong những đối tượng nuôi có tiềm năng, còn dư địa để phát triển. Vì vậy, Bộ NN&PTNT sẽ phối hợp với các tỉnh, thành phố tập trung xây dựng, ban hành các quy định, tiêu chuẩn, quy chuẩn, định mức kỹ thuật, quy trình sản xuất cụ thể đối với hoạt động sản xuất, chất lượng sản phẩm làm cơ sở quản lý, tổ chức sản xuất, kinh doanh các loại nhuyễn thể, rong tảo biển.
Tiếp tục thực hiện các cơ chế, chính sách về đầu tư, tín dụng hỗ trợ các tổ chức, cá nhân sản xuất giống, thức ăn nuôi trồng, chế biến thủy sản. Tập trung quy hoạch và hình thành, phát triển các vùng nuôi nhuyễn thể, trồng rong biển tập trung theo hướng chuyên canh và quy mô đủ lớn, bảo đảm chất lượng. Tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị để gắn sản xuất với chế biến, tiêu thụ. Tăng cường hợp tác quốc tế trong công tác chia sẻ kinh nghiệm và chuyển giao khoa học công nghệ trong lĩnh vực sản xuất giống, nuôi trồng, điều trị bệnh, thu hoạch và chế biến.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đề nghị các tỉnh, thành phố rà soát, đánh giá tiềm năng, lợi thế, xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển các vùng sản xuất, cơ sở chế biến. Chủ động bố trí nguồn lực để tổ chức triển khai kiểm soát chất lượng con nuôi nhuyễn thể; xây dựng, triển khai các dự án, mô hình phát triển nhuyễn thể, rong tảo biển phù hợp với thực tiễn tại địa phương; thực hiện tốt công tác quản lý điều kiện sản xuất, chất lượng an toàn thực phẩm theo quy định của pháp luật./.
