Diễn đàn “Kinh nghiệm phục hồi sau thiên tai” do Báo Nông nghiệp Việt Nam phối hợp với Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, Sở NN&PTNT Yên Bái tổ chức vào ngày 23/12 với mục tiêu xây dựng các cộng đồng xã hội an toàn hơn trước thiên tai.
Mục tiêu xây dựng các cộng đồng xã hội an toàn hơn trước thiên tai
Tại Diễn đàn, nhiều kinh nghiệm, giải pháp thiết thực trước mắt và lâu dài trong ứng phó, khắc phục hậu quả sau thiên tai đã được các chuyên gia, nhà quản lý chia sẻ. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để các cơ quan quản lý, nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp và cộng đồng cùng chung tay xây dựng các mô hình phòng, chống thiên tai hiệu quả, góp phần giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ sinh kế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.
Sau hơn 3 tháng kể từ khi cơn bão Yagi đổ bộ vào đất liền, những dấu hiệu hồi sinh đã xuất hiện trên khắp các địa phương khu vực miền Bắc. Cơn bão chính là phép thử lớn để kiểm chứng năng lực của hệ thống phòng, chống thiên tai để từ đó mỗi địa phương đều rút ra kinh nghiệm ứng phó tốt hơn trong tương lai.
Theo Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ NN&PTNT), bão số 3 (Yagi) và hoàn lưu mưa sau bão là đợt thiên tai nghiêm trọng, khốc liệt nhất trong nhiều năm qua ở Bắc bộ. Ước tính tổng thiệt hại về kinh tế trên 83.746 tỷ đồng, trong đó thiệt hại về nông nghiệp ước tính 38.086 tỷ đồng, chiếm 45% tổng thiệt hại về kinh tế.
Ông Nguyễn Văn Tiến, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai cho biết bão số 3 (Yagi) và mưa lũ sau bão là đợt thiên tai nghiêm trọng, khốc liệt nhất trong nhiều năm qua ở Bắc bộ; xảy ra gần như đồng thời các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm (bão rất mạnh, lũ lớn, đặc biệt lớn; lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt xảy ra trên diện rộng); tác động, ảnh hưởng nặng nề đến hầu hết các hoạt động kinh tế xã hội, thiết chế hạ tầng từ vùng biển đến đồng bằng, trung du và miền núi.
“Bão số 3 đã gây thiệt hại nặng nề cho các tỉnh phía Bắc, nhất là hoạt động sản xuất nông nghiệp. Ước tính tổng thiệt hại về kinh tế trên 83.746 tỷ đồng, trong đó thiệt hại về nông nghiệp là khoảng 38.086 tỷ đồng chiếm 45% tổng thiệt hại về kinh tế,” ông Tiến cho hay.
Về công tác khắc phục hậu quả bão số 3 và mưa lũ sau bão, ông Nguyễn Văn Hải, Trưởng phòng Ứng phó và Khắc phục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai nhấn mạnh, từ Chính phủ đến Bộ NN&PTNT đã có những chỉ đạo quyết liệt nhằm nhanh chóng khắc phục hậu quả bão lũ.
Theo đó, Bộ NN&PTNT đang xây dựng dự thảo sửa đổi, bổ sung thay thế Nghị định 02 về cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp để khôi phục sản xuất vùng bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh theo mong muốn của địa phương và tình hình thực tế về nâng mức hỗ trợ.
“Có thể thấy sự vào cuộc mạnh mẽ của các cơ quan, đặc biệt Bộ NN&PTNT về chỉ đạo phục hồi sản xuất nông nghiệp. Trong đó, lực lượng khuyến nông các địa phương tích cực phối hợp để hỗ trợ bà con với phương châm “nước rút đến đâu, phục hồi đến đó”, bên cạnh huy động về kinh phí, còn hỗ trợ giống, hóa chất… kịp thời để xử lý nhanh tình hình.
Bộ NN&PTNT đã phối hợp với Bộ Ngoại giao kịp thời huy động và tiếp nhận nguồn lực quốc tế, với những chuyến bay xuyên đêm đến các địa phương chịu thiên tai để phân bổ viện trợ. Sau cơn bão số 3, chúng ta đã khắc phục được khoảng trống thời gian khi phân bổ và tiếp nhận các hàng thiết yếu đến người dân”, ông Hải cho biết.
Bài học sau bão số 3 cho thấy, khi có thông tin về dự báo bão mạnh, cần có sự rà soát đối với các tỉnh, trong đó có các tỉnh miền núi, biên giới, nơi có tình huống về chia cắt giao thông, gây khó khăn cho liên lạc, khắc phục hậu quả thiên tai.
Huy động nguồn lực từ Trung ương đến địa phương, cộng đồng trong và ngoài nước vào cuộc, trong đó có phục hồi về nông nghiệp. Phục hồi sản xuất cần gắn với sinh kế và phát triển cộng đồng. Ngoài ra, cần có giải pháp bảo đảm an toàn cho nông nghiệp công nghệ cao và các sản phẩm giá trị lớn trước thiên tai trong thời gian tới.
"Trong thời gian tới, tôi cho rằng phải kiện toàn bộ máy nhằm bảo đảm công tác phòng, chống thiên tai được vận hành thông suốt, hiệu lực, hiệu quả, kịp thời hơn và kế thừa, phát huy những điểm mạnh của tổ chức hiện có trong công tác tham mưu, chỉ đạo, điều hành.
Bên cạnh đó, tiến hành rà soát, tổng hợp các dự án bố trí ổn định dân cư cấp bách do các địa phương đề xuất, cơ cấu lại cây trồng, vật nuôi ở các vùng, địa phương theo hướng thuận thiên, hiệu quả, bền vững hơn, an toàn trước thiên tai. Đồng thời, xây dựng phương án phòng, chống thiên tai được thực hiện theo phương châm bốn tại chỗ…", ông Hải kiến nghị.
Tăng cường năng lực tập trung vào công tác dự phòng để chủ động ứng phó với thiên tai
Chia sẻ kinh nghiệm của địa phương, ông Nguyễn Xuân Sang, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Yên Bái cho biết Yên Bái là địa phương có hoàn lưu sau bão nghiêm trọng, dẫn đến mưa lớn và sạt lở đất, khiến 27.000 ngôi nhà thiệt hại, 3.000 vị trí có nguy cơ sạt lở và ảnh hưởng trực tiếp đến hơn 5.000 hộ dân. Sau bão, tỉnh sắp xếp ổn định cuộc sống người dân bị ảnh hưởng trực tiếp, ưu tiên với hình thức xen ghép và tại chỗ.
Tại địa điểm sạt lở, với những khu vực tương đối an toàn, tỉnh Yên Bái đã khuyến cáo người dân gia cố mái. Còn đối với những hộ không thể sắp xếp tại chỗ, tỉnh Yên Bái đã đề xuất xây dựng 12 khi tái định cư, để bố trí cho gần 800 hộ dân, với mức kinh phí trên 300 tỷ đồng, dự kiến triển khai ngay trong năm 2025.
“Việc tái thiết nhà cửa, sản xuất cho người dân cần nguồn lực vô cùng lớn, trong đó các chính sách hỗ trợ quy định, Nhà nước và xã hội hóa chỉ đóng một phần, ngoài ra cần đến sự tự lực, tự cường của chính người dân”, ông Sang nhấn mạnh.
Ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai nhấn mạnh phương châm chỉ đạo phòng, chống thiên tai là “Phòng là chính, dân là chính, cơ sở là chính”. Trên cơ sở đó, các địa phương cần tăng cường năng lực trung hạn và dài hạn, đặc biệt tập trung vào công tác dự phòng để chủ động ứng phó với thiên tai; bên cạnh đó học hỏi kinh nghiệm quốc tế giúp nâng cao hiệu quả trong công tác dự phòng, từ đó dành nguồn lực hợp lý để triển khai cho những năm tiếp theo.
Theo Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai, công tác dự phòng cần được triển khai qua theo các nhóm giải pháp: Rà soát và đánh giá các vùng có nguy cơ thiên tai, xác định các biện pháp ứng phó cụ thể cho từng khu vực; nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm để đảm bảo thông tin kịp thời cho cộng đồng; tăng cường năng lực ứng phó ở cấp cơ sở, tạo điều kiện cho các địa phương chủ động xử lý tình huống và nghiên cứu, chuyển giao công nghệ sản xuất nông nghiệp có khả năng chống chịu với thiên tai.
“Các địa phương cần rà soát lại năng lực phòng chống bão và thiên tai, xây dựng, thực hiện các chính sách hỗ trợ nâng cấp cơ sở hạ tầng, cải thiện năng lực hệ thống chính trị. Bên cạnh hỗ trợ từng hộ gia đình cũng cần có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp nhanh chóng phục hồi và nâng cao khả năng chống chịu với thiên tai trong tương lai”, ông Phát đề xuất.
Tại diễn đàn, ông Nguyễn Văn Vương - Trưởng phòng Cây lương thực, cây thực phẩm (Cục Trồng trọt) cho biết, năm 2025 tiếp tục được dự báo có những biến động thời tiết bất thường, ảnh hưởng đến sản xuất trồng trọt. Thêm vào đó, các thị trường nhập khẩu vẫn đang tăng cường các hàng rào kỹ thuật đối với hàng nhập khẩu. Theo ông Vương, trong năm 2025, các tỉnh phía Bắc cần chủ động xây dựng kế hoạch sản xuất nông nghiệp dựa trên tình hình thời tiết khí hậu, cơ cấu mùa vụ, vật tư nông nghiệp và nguồn nước.
“Các tỉnh cần tập trung vào khôi phục sản xuất lúa và nâng cao sản lượng. Dự kiến, diện tích sản xuất lúa năm 2025 đạt khoảng 2.205 nghìn ha, giảm 23 nghìn ha so với năm 2024. Năng suất lúa dự kiến đạt 58,8 tạ/ha, tăng 1,5 tạ/ha, với sản lượng đạt 12,96 triệu tấn, tăng 194 nghìn tấn so với năm 2024. Bên cạnh đó, các địa phương cần chuẩn bị nguồn giống dự phòng và vật tư nông nghiệp để kịp thời ứng phó với thiên tai, đảm bảo duy trì sản xuất trồng trọt ổn định cho bà con nông dân”, ông Vương nói./.
