Việt Nam đang sở hữu một kho dữ liệu khổng lồ, trải rộng trên mọi lĩnh vực, nhưng phần lớn vẫn đang bị phân mảnh, rời rạc, “ngủ yên” trong các hệ thống riêng lẻ. Nguồn tài nguyên dữ liệu quý giá này chưa được khai thác hiệu quả, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải xây dựng một cơ chế quản lý, kết nối và thương mại hóa dữ liệu một cách an toàn và bền vững.
Chiều 1/11, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp với Bộ Công an cùng các bộ, ngành liên quan để bàn về xây dựng hành lang pháp lý và thể chế phát triển sàn giao dịch dữ liệu Việt Nam. Đây được xem là bước khởi đầu quan trọng trong chiến lược hình thành thị trường dữ liệu, góp phần thúc đẩy nền kinh tế số quốc gia.
Theo thống kê của Statista (Đức), nền kinh tế dữ liệu toàn cầu đang mở rộng nhanh chóng, với tổng giá trị ước đạt 344 tỷ USD trong năm 2024 và có thể tăng lên 655 tỷ USD vào năm 2029. Tại châu Âu, giá trị kinh tế dữ liệu được dự báo đạt 640 tỷ Euro vào năm 2025, tương đương 4,8% GDP, trong khi Trung Quốc cũng đang hình thành hệ sinh thái dữ liệu khổng lồ với giá trị giao dịch ước đạt hơn 200 tỷ nhân dân tệ.
Trong khu vực, Singapore được xem là hình mẫu khi kinh tế số đã đóng góp tới 17,7% GDP vào năm 2023. Còn tại Việt Nam, thị trường dữ liệu được ước tính đạt 1,57 tỷ USD trong năm 2024 và có thể chạm mốc 3,53 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng trung bình hơn 14% mỗi năm.
Những con số trên cho thấy dữ liệu không chỉ là nguồn tài nguyên mới mà còn là “tư liệu sản xuất” quan trọng, sánh ngang với đất đai, lao động, vốn và công nghệ. Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định: chỉ khi Việt Nam có cơ sở dữ liệu mạnh, thống nhất và được quản lý hiệu quả thì mới có thể phát triển trí tuệ nhân tạo và nền kinh tế số mang bản sắc riêng.
Việc hình thành sàn giao dịch dữ liệu được xem là nhiệm vụ tất yếu, khách quan trong giai đoạn hiện nay. Khi vận hành, sàn sẽ mở ra một thị trường mới, nơi dữ liệu được trao đổi, định giá và tạo ra giá trị gia tăng. Đây cũng là cơ sở để phát triển hệ sinh thái dịch vụ dữ liệu, khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, hình thành các mô hình kinh doanh dựa trên dữ liệu, đồng thời tăng tính minh bạch, kết nối và hiệu quả trong quản trị nhà nước.
Thủ tướng nhấn mạnh, sàn giao dịch dữ liệu không đơn thuần là “chợ dữ liệu” để mua bán thông tin mà phải là nền tảng tạo giá trị mới, nơi dữ liệu được chuẩn hóa, phân tích và ứng dụng cho nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển trí tuệ nhân tạo. Việc phát triển sàn phải dựa trên bốn trụ cột: thể chế tiên phong, hạ tầng làm nền tảng, công nghệ làm đột phá và nhân lực là then chốt.
An ninh và an toàn dữ liệu được coi là nguyên tắc bất biến trong toàn bộ quá trình. Thủ tướng yêu cầu đảm bảo dữ liệu được bảo mật tuyệt đối, hoạt động của sàn phải công khai, minh bạch, liên tục và tuân thủ pháp luật Việt Nam, đồng thời hài hòa với thông lệ quốc tế.
Bên cạnh đó, Chính phủ sẽ khuyến khích cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho những vấn đề mới, nhằm tạo không gian pháp lý linh hoạt nhưng vẫn đảm bảo quyền lợi hợp pháp của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Các chính sách phát triển phải bảo đảm nguyên tắc “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”, cân bằng giữa sáng tạo và quản lý.
Để hiện thực hóa mục tiêu, Thủ tướng giao Bộ Công an chủ trì rà soát, bổ sung và hoàn thiện khung pháp lý, tạo hành lang thể chế thông thoáng, công khai để sàn giao dịch dữ liệu có thể vận hành ngay trong tháng 11/2025. Song song đó, các cơ chế đặc thù về hợp tác công - tư trong đầu tư, quản lý, khai thác dữ liệu cũng sẽ được nghiên cứu, hoàn thiện trong năm 2025.
Thủ tướng đặc biệt nhấn mạnh tinh thần hành động “28 chữ”: Dữ liệu lên sàn, Nhà nước kiến tạo, doanh nghiệp tiên phong, công tư đồng hành, thị trường dẫn dắt, đất nước giàu mạnh, nhân dân hạnh phúc. Đây vừa là phương châm, vừa là cam kết cho quyết tâm biến dữ liệu thành tài sản chiến lược, góp phần thúc đẩy nền kinh tế số và nâng cao vị thế Việt Nam trong mạng lưới dữ liệu toàn cầu.
