Thời gian vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt và cho phép Bộ Công Thương được triển khai các mô hình thí điểm chợ an toàn thực phẩm trên phạm vi toàn quốc. Giai đoạn 2011 – 2015, Bộ Công Thương đã triển khai được 32 mô hình thí điểm chợ an toàn thực phẩm trên phạm vi toàn quốc.
Trong giai đoạn năm 2016 – 2020, Chương trình mục tiêu Y tế dân số cũng đã có nội dung tiếp tục xây dựng mô hình thí điểm chợ an toàn thực phẩm ở các địa phương. Rất nhiều địa phương đã xây dựng được những mô hình thí điểm, nhân rộng bằng những nguồn vốn từ tài trợ quốc tế, từ ngân sách địa phương hoặc từ nguồn vốn xã hội hóa huy động từ tiểu thương, từ phía hợp tác xã hay là doanh nghiệp. Nhờ đó, trên phạm vi toàn quốc, cả nước hiện nay đã có hàng trăm mô hình chợ an toàn thực phẩm thí điểm được xây dựng thành công.
Chia sẻ về vấn đề này, tại Toạ đàm trực tuyến Giải pháp nhân rộng mô hình chợ an toàn thực phẩm, bà Lê Việt Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, vẫn còn cũng rất nhiều khó khăn trong việc xây dựng mô hình chợ an toàn thực phẩm ở Việt Nam. Vì hiện nay, Việt Nam đang có 8.549 chợ truyền thống (số liêu cập nhật đến cuối tháng 12/2021), trong số đó có đến 80% chợ ở khu vực nông thôn, 86% là chợ hạng 3, tức là chợ dân sinh quy mô nhỏ, điều kiện hạ tầng cơ sở vật chất còn rất kém và rất khó để thu hút nguồn vốn đầu tư. Bên cạnh đó, mãi lực ở chợ vẫn còn chưa hấp dẫn nhà đầu tư, đặc biệt là các chợ ở khu vực nông thôn, khi người dân đến mua sắm còn chưa đông.
Mặt khác, nguồn hàng từ các chợ, đặc biệt là các chợ dân sinh trên phạm vi toàn quốc phần lớn do tiểu thương lấy từ chợ đầu mối hoặc là từ những vùng sản xuất tự cung, tự cấp của các địa phương, công tác truy xuất nguồn gốc hàng hóa đối với khu vực này còn gặp rất nhiều khó khăn.
Khó khăn tiếp theo là có đến 2.000.000 tiểu thương cần phải được tập huấn về an toàn thực phẩm nhưng rất nhiều tiểu thương khác đôi khi họ tiếc một buổi chợ nên không tham gia tập huấn. Một trong những khó khăn nữa là nguồn ngân sách đầu tư từ Trung ương về các địa phương hoàn toàn nằm trong tay chính quyền địa phương trong đầu tư hạ tầng cơ sở như điện, đường, trường, trạm và chợ.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Hoàng Minh Luân, Phó Tổng Giám đốc Hợp tác xã Hải An, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội phát triển chợ Việt Nam nhấn mạnh, hiện vốn đầu tư phát triển chợ từ nguồn ngân sách nhà nước chủ yếu dành để hỗ trợ đầu tư chợ ở địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; những khu vực vùng sâu, vùng xa, địa bàn không thuận lợi về giao thông thế.
Chính vì vậy, các doanh nghiệp nghiên cứu để tiếp cận được nguồn vốn này cũng thật sự khó khăn. Bên cạnh đó, nhìn chung, những chính sách xây dựng mô hình chợ an toàn thực phẩm hiện nay chủ yếu là do các tỉnh, thành phố tùy theo tình hình thực tế tại địa phương để triển khai, vì vậy, chưa nhìn thấy được sự thống nhất và chưa đủ để thu hút được các nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực xây dựng, khai thác, phát triển chợ.
Từ đó, ông Hoàng Minh Luân nêu quan điểm, để nhân rộng được mô hình chợ an toàn thực phẩm ở địa phương cũng như tất cả các hệ thống chợ trên toàn quốc thì cần tập trung hai vấn đề. Cụ thể: Vấn đề thứ nhất là yếu tố về cơ sở hạ tầng kỹ thuật, cơ sở vật chất, chợ phải có các hệ thống xử lý nước thải, thu gom rác thải và thiết kế đầy đủ vệ sinh. Vấn đề khác nữa là kiểm soát nguồn hàng hóa cũng như chế tài xử lý vi phạm phải được thực hiện hiệu quả hơn; Thêm một nội dung nữa là Nhà nước, Chính phủ rất quan tâm đầu tư cho hạ tầng của các chợ truyền thống, đặc biệt là những vùng khó khăn. Chương trình mục tiêu quốc gia đồng bào dân tộc phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số vừa mới được ban hành, trong đó cũng có nội dung rất lớn về đầu tư hạ tầng chợ tại các vùng đồng bào dân tộc.
Về phía Bộ Công Thương, bà Lê Việt Nga cho hay, các cơ quan quản lý nhà nước đang nỗ lực triển khai các giải pháp để tháo gỡ khó khăn cho việc xây dựng mô hình chợ an toàn thực phẩm. Theo đó, sẽ có 40 địa phương sẽ được nhận nguồn ngân sách từ Trung ương cho việc đầu tư hạ tầng chợ. Bộ Công Thương cũng đã có văn bản hướng dẫn về các địa phương nào được nhận bao nhiêu chợ xây dựng mới, bao nhiêu chợ được cải tạo theo đúng nhu cầu của địa phương… Vấn đề này đã được tổng hợp và gửi sang Ủy ban Dân tộc để trình lên Chính phủ phê duyệt, ban hành.
