Thị trường carbon – động lực tài chính mới cho nền kinh tế xanh
Việc Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon cho thấy tư duy kinh tế xanh đang được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển dài hạn. Thay vì coi cắt giảm phát thải chỉ là một nghĩa vụ môi trường, Việt Nam đã tiếp cận theo hướng biến thách thức thành cơ hội, khi xây dựng thị trường carbon như một cơ chế tài chính – thị trường.
Theo đó, hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon sẽ trở thành hàng hóa có giá trị, được mua bán trên sàn giao dịch. Các doanh nghiệp giảm phát thải hiệu quả có thể bán tín chỉ dư thừa, tạo nguồn thu mới, trong khi doanh nghiệp chưa đáp ứng chuẩn mực có thể mua để bù đắp nghĩa vụ. Cách tiếp cận này không chỉ giúp tối ưu chi phí toàn nền kinh tế, mà còn tạo động lực để dòng vốn chảy vào các dự án năng lượng tái tạo, công nghệ sạch và đổi mới sáng tạo.
Đặc biệt, việc giao Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội vận hành sàn carbon giúp tăng tính minh bạch, gắn kết thị trường carbon với thị trường vốn. Điều này mở ra triển vọng hình thành các sản phẩm tài chính xanh mới, thúc đẩy dòng vốn đầu tư xanh, từ đó góp phần đa dạng hóa công cụ tài chính quốc gia.
Doanh nghiệp Việt trước cơ hội và sức ép hội nhập toàn cầu
Trong bối cảnh toàn cầu, thị trường carbon sẽ trở thành một “hàng rào kỹ thuật” mới. Các quốc gia nhập khẩu ngày càng áp dụng tiêu chuẩn carbon nghiêm ngặt, đặc biệt là Liên minh châu Âu với Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM). Nếu doanh nghiệp Việt không đáp ứng được chuẩn mực phát thải, hàng hóa xuất khẩu sẽ đối diện nguy cơ bị áp thuế bổ sung, làm giảm sức cạnh tranh.
Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, đây cũng là cơ hội để doanh nghiệp chủ động nâng cấp công nghệ, đầu tư sản xuất sạch hơn. Những doanh nghiệp đi trước trong việc giảm phát thải sẽ không chỉ tiết kiệm chi phí mua tín chỉ carbon mà còn tạo được lợi thế cạnh tranh bền vững, gia tăng uy tín thương hiệu và khả năng tiếp cận các quỹ đầu tư quốc tế.
Với các ngành thâm dụng năng lượng như thép, xi măng, dệt may hay thủy sản, sự ra đời của thị trường carbon sẽ là phép thử quan trọng. Ai nhanh chóng thích ứng sẽ mở rộng thị phần, ai chậm trễ sẽ đối diện nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ở tầm vĩ mô, thị trường carbon còn mang ý nghĩa “hội nhập kép”: vừa giúp Việt Nam đáp ứng nghĩa vụ quốc tế theo Thỏa thuận Paris, vừa tạo điều kiện để hàng hóa và doanh nghiệp Việt hòa nhập sâu hơn vào dòng chảy thương mại xanh toàn cầu.
Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon xác định 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong triển khai. Trước hết là hàng hóa thị trường, với yêu cầu hoàn thiện quy định về hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon, tạo cơ sở pháp lý cho giao dịch minh bạch. Tiếp theo là chủ thể tham gia, bao gồm doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, nhằm mở rộng phạm vi và tăng tính cạnh tranh. Thứ ba là hạ tầng giao dịch, tập trung vào việc xây dựng hệ thống đăng ký quốc gia và vận hành sàn giao dịch carbon tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội. Thứ tư là tổ chức vận hành, hướng tới cơ chế đấu giá, phân bổ, kiểm định và giám sát công khai, minh bạch. Cuối cùng, nhóm nhiệm vụ về nâng cao năng lực nhấn mạnh việc đào tạo, hỗ trợ doanh nghiệp và tăng cường năng lực quản lý của cơ quan nhà nước. Với lộ trình đã định hình và quyết tâm chính trị rõ ràng, thị trường carbon được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ quan trọng thúc đẩy tăng trưởng xanh và hội nhập quốc tế./.
