Thành phố Hồ Chí Minh: Tiên phong chuyển đổi xanh, hướng đến đô thị bền vững

Kinh tế xanh: Hướng phát triển của TP.HCM

Không chỉ là trung tâm kinh tế hàng đầu, TP.HCM còn là nơi khơi nguồn nhiều ý tưởng đột phá trong chuyển đổi mô hình phát triển, tích hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sống của người dân.

Bắt đầu từ khung chiến lược phát triển kinh tế xanh đến năm 2030, tầm nhìn 2050, Thành phố Hồ Chí Minh xác định rõ 4 trụ cột cốt lõi: phát triển nguồn lực xanh, hạ tầng xanh, hành vi xanh và các ngành kinh tế xanh tiên phong. Đây là kim chỉ nam cho hơn 80 chương trình, dự án đã và đang triển khai, nhằm thúc đẩy mô hình tăng trưởng hài hòa giữa phát triển kinh tế - bảo vệ môi trường - công bằng xã hội. Những định hướng này không chỉ thể hiện cam kết chính trị mạnh mẽ của chính quyền thành phố, mà còn là lời mời gọi đồng hành từ cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Hệ thống giao thông xanh dần hình thành

Một trong những điểm nhấn nổi bật trong tiến trình xanh hóa của thành phố là sự chuyển dịch trong phát triển hạ tầng giao thông. Sự kiện tuyến metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên) chính thức vận hành cuối năm 2024 được xem là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu nỗ lực giảm thiểu khí thải từ giao thông cá nhân. Đồng thời, hệ thống xe buýt điện VinBus, mạng lưới trạm sạc điện và các dự án xe buýt nhanh (BRT) cũng đang được đẩy mạnh, góp phần làm thay đổi căn bản cách người dân tiếp cận phương tiện di chuyển – từ tiêu dùng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng sạch, tiết kiệm và hiệu quả hơn.

Xanh hoá các khu công nghiệp

Song song đó, lĩnh vực công nghiệp – động lực truyền thống của thành phố – cũng đang được “xanh hóa” mạnh mẽ. Trong năm 2024, Thành phố Hồ Chí Minh đã hợp tác với các tổ chức quốc tế như Climateworks, USAID để xây dựng mô hình khu công nghiệp gần như không phát thải (Net-Zero). Các khu công nghiệp đang từng bước chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo, áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, tái sử dụng nước và chất thải, hướng đến nền kinh tế tuần hoàn. Đây không chỉ là yêu cầu cấp thiết để nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, mà còn là trách nhiệm môi trường trong thời đại mới.

Năng lượng sạch - Động lực mới

Điểm sáng tiếp theo chính là lĩnh vực năng lượng. Với sự hỗ trợ từ Dự án Năng lượng đô thị bền vững của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), TP.HCM đang triển khai hàng loạt giải pháp thúc đẩy phát triển năng lượng sạch: từ điện mặt trời mái nhà, điện sinh khối đến thu hồi năng lượng từ nước thải. Dự án này đặt mục tiêu nâng công suất năng lượng xanh thêm 400 MW, giảm phát thải 3,7 triệu tấn CO₂ trong giai đoạn 2023 – 2030, đồng thời thu hút hơn 500 triệu USD vốn đầu tư xanh – một con số ấn tượng cho thấy tiềm năng lớn của thành phố trong lĩnh vực này.

Tài chính xanh, thị trường carbon là một trụ cột quan trọng

Kinh tế xanh không thể tách rời tài chính xanh. Hiện nay, TP.HCM đang triển khai các chương trình thúc đẩy tín dụng xanh, trái phiếu xanh, và định hướng xây dựng thị trường carbon nội địa – một trụ cột quan trọng để hiện thực hóa cam kết giảm phát thải 10% đến năm 2030 (có thể lên đến 30% nếu nhận được hỗ trợ quốc tế). Trung tâm Tài chính TP.HCM trong tương lai cũng sẽ tích hợp các sản phẩm tài chính xanh, giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận nguồn vốn cho các dự án chuyển đổi năng lượng, sản xuất sạch và đổi mới sáng tạo thân thiện với môi trường.

Mở rộng không gian xanh, phục hồi hệ sinh thái tự nhiên

Không dừng lại ở lĩnh vực kinh tế, thành phố còn đặc biệt chú trọng việc mở rộng không gian xanh, phục hồi hệ sinh thái tự nhiên và nâng cao chất lượng sống đô thị. Các công trình như công viên ven sông Thủ Thiêm, dự án cải tạo kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, dự án bảo tồn rừng ngập mặn Cần Giờ không chỉ mang giá trị sinh thái mà còn góp phần chống ngập, giảm nhiệt độ đô thị và tạo cảnh quan bền vững. Mỗi hàng cây, mỗi dải xanh mới mọc lên giữa lòng thành phố sôi động là một bước tiến vững chắc trong hành trình “xanh hóa” từ bên trong lẫn bên ngoài đô thị.

Chuyển đổi xanh là trách nhiệm chung của toàn xã hội

Có thể thấy rằng, để quá trình chuyển đổi diễn ra thành công, cần có sự đồng hành từ cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Trong năm 2023 và 2024, thành phố đã tổ chức nhiều hoạt động tôn vinh các doanh nghiệp xanh, nâng cao nhận thức tiêu dùng bền vững, cũng như thúc đẩy giáo dục môi trường trong học đường. Những bước đi ấy đang dần tạo ra một hệ sinh thái phát triển bền vững, nơi mỗi cá nhân đều là một “tác nhân xanh” đóng góp vào tương lai chung.

Tuy nhiên, con đường xanh hóa nền kinh tế không phải không có thách thức. Chi phí chuyển đổi cao, thiếu đồng bộ về công nghệ, hạn chế trong tiếp cận tài chính xanh và tâm lý ngại thay đổi vẫn đang là những rào cản lớn. Thành phố cần tiếp tục cải thiện khung pháp lý, khuyến khích đổi mới sáng tạo, đồng thời thiết lập các cơ chế hỗ trợ tài chính, thuế và kỹ thuật để thúc đẩy quá trình chuyển đổi diễn ra mạnh mẽ hơn, sâu rộng hơn.

Dẫu vậy, với tầm nhìn chiến lược rõ ràng, sự quyết liệt trong hành động và tinh thần tiên phong đổi mới, Thành phố Hồ Chí Minh đang khẳng định vai trò đầu tàu trong quá trình hiện thực hóa nền kinh tế xanh tại Việt Nam. Thành phố không chỉ là biểu tượng phát triển năng động, mà còn là hình mẫu cho một đô thị hiện đại biết cân bằng giữa tăng trưởng và bền vững – giữa lợi ích hôm nay và trách nhiệm với thế hệ mai sau./.