Nỗ lực để ngành thủy sản phát triển bền vững
Ngay sau khi Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị số 32-CT/TW ngày 10/4/2024 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác IUU, Thanh Hóa đã khẩn trương triển khai nhiều giải pháp cụ thể. UBND tỉnh ban hành kế hoạch hành động chi tiết, giao nhiệm vụ cụ thể cho các ngành và địa phương ven biển nhằm tạo chuyển biến thực chất, đồng bộ từ tỉnh đến cơ sở.
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là rà soát, làm sạch dữ liệu tàu cá trên hệ thống quản lý nghề cá quốc gia (VnFishbase). Tính đến hết tháng 6/2025, toàn tỉnh có 6.603 tàu cá các loại, trong đó 1.062 tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên – đối tượng bắt buộc phải lắp thiết bị giám sát hành trình (VMS). Hiện tại, 1.056 tàu cá đã lắp đặt đầy đủ VMS, chỉ còn 6 tàu đang hoàn thiện thủ tục đăng kiểm và mua thiết bị mới.
Song song, tỉnh Thanh Hóa tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động khai thác trên biển. Trong 6 tháng đầu năm 2025, các lực lượng chức năng đã tổ chức 3 đợt kiểm tra diện rộng trên toàn tuyến biển và các cửa lạch trọng điểm như Lạch Hới, Lạch Bạng, Lạch Ghép. Kết quả phát hiện 79 vụ vi phạm quy định khai thác thủy sản, xử phạt hành chính hơn 880 triệu đồng. Các hành vi vi phạm chủ yếu gồm: tàu cá không có giấy phép khai thác, không duy trì kết nối thiết bị VMS, không có chứng chỉ thuyền trưởng, máy trưởng.
Lực lượng thanh tra thủy sản còn phối hợp với Bộ đội Biên phòng tỉnh kiểm tra, xử lý 15 vụ vi phạm liên quan đến sử dụng công cụ khai thác bị cấm như kích điện, đánh bắt sai vùng, xử phạt gần 21 triệu đồng. Đặc biệt, Thanh Hóa đã chủ động phối hợp với các tỉnh lân cận như Nam Định, Thái Bình tổ chức kiểm tra liên vùng, ngăn chặn tình trạng tàu cá vi phạm IUU “né” kiểm tra.
Không chỉ siết chặt quản lý trên biển, tỉnh còn chú trọng tuyên truyền, nâng cao nhận thức ngư dân về khai thác thủy sản hợp pháp và chống khai thác IUU. Thông qua tập huấn, hội nghị, truyền thông cộng đồng, chính quyền giúp bà con hiểu rõ trách nhiệm, tự giác thực hiện quy định về đăng ký, đăng kiểm tàu cá, lắp thiết bị giám sát hành trình, không khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài.
Nhờ những nỗ lực trên, công tác quản lý tàu cá và chống khai thác IUU trên địa bàn bước đầu đạt kết quả khả quan. Tỷ lệ tàu cá từ 15 mét trở lên duy trì kết nối VMS khi hoạt động đạt trên 95%; số vi phạm về mất kết nối giảm dần theo từng tháng; tình trạng tàu cá không phép, không đủ điều kiện khai thác được kiểm soát chặt chẽ.
Hành động mạnh mẽ, hiệu quả thiết thực
Với sự nỗ lực của chính quyền và nhân dân, công tác phòng, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã đạt được những kết quả bước đầu tích cực, tạo chuyển biến rõ rệt về nhận thức và hành động của ngư dân cũng như các cấp, ngành liên quan. Tuy nhiên, chặng đường gỡ “thẻ vàng” IUU vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức.
Trong đó, hệ thống hạ tầng phục vụ nghề cá còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý hiện đại và theo chuẩn quốc tế. Các cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão còn thiếu về số lượng, yếu về chất lượng, chưa đáp ứng được việc kiểm soát, chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác. Một số cảng cá cơ bản đáp ứng yêu cầu kiểm soát ban đầu, nhưng chưa thể đảm bảo kiểm soát toàn bộ sản lượng thủy sản qua cảng theo đúng khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC). Hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử (eCDT) dù đã được triển khai nhưng tiến độ còn chậm, thiếu đồng bộ giữa các khâu, gây khó khăn trong việc xác minh tính hợp pháp của sản phẩm thủy sản khai thác.
Cùng với đó, việc quản lý và duy trì hoạt động của thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên tàu cá vẫn còn nhiều bất cập. Một bộ phận ngư dân, chủ tàu chưa nghiêm túc chấp hành quy định, cố tình tắt thiết bị hoặc để mất kết nối nhằm trốn tránh sự kiểm tra, giám sát của lực lượng chức năng. Thực tế 6 tháng đầu năm cho thấy, toàn tỉnh đã ghi nhận tới 497 lượt tàu bị mất kết nối VMS từ 6 giờ trở lên, trong đó có nhiều trường hợp mất kết nối kéo dài từ 7 đến 10 ngày liên tục. Những hành vi này không chỉ vi phạm quy định pháp luật mà còn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nỗ lực chung của tỉnh và cả nước trong công tác chống khai thác IUU.
Bên cạnh đó, công tác quản lý tàu cá, đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác, cấp chứng chỉ thuyền trưởng, máy trưởng vẫn còn chưa kịp thời, đồng bộ. Một bộ phận ngư dân còn tâm lý e ngại, chưa tích cực hợp tác với cơ quan quản lý nhà nước trong việc thực hiện các thủ tục hành chính, dẫn đến tình trạng tàu cá hoạt động “chui”, không đủ điều kiện pháp lý vẫn còn diễn ra, tiềm ẩn nhiều nguy cơ vi phạm quy định IUU.
Thực tế đó cho thấy, cuộc chiến chống khai thác IUU không chỉ là yêu cầu cấp bách để gỡ bỏ “thẻ vàng” của EC mà còn là trách nhiệm bảo đảm sự phát triển bền vững cho ngành thủy sản Việt Nam nói chung và Thanh Hóa nói riêng. Đây cũng là điều kiện tiên quyết để nghề cá nước ta hội nhập sâu rộng vào thị trường quốc tế, nâng cao giá trị và uy tín sản phẩm thủy sản Việt Nam trên toàn cầu.
