Theo thông tin từ Bộ Công Thương, Việt Nam đã thiết lập quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư với hơn 230 quốc gia và vùng lãnh thổ. Tính tới nay, Việt Nam đã ký kết và đang đàm phán 19 hiệp định thương mại tự do (FTA). Có thể nói rằng Việt Nam là một trong những quốc gia có độ mở lớn nhất và đã ký kết nhiều FTA nhất trên thế giới.
Từ đó, xuất khẩu hàng hóa có nhiều khởi sắc và dư địa mở rộng thị trường còn rất lớn, song các doanh nghiệp cũng đối mặt với không ít thách thức. Một trong số đó là việc các nước tiến hành điều tra, áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam ngày càng nhiều.
Ở chiều ngược lại, việc mở cửa thị trường nội địa cho hàng hóa từ các nước đối tác cũng giúp thị trường Việt Nam sôi động và cạnh tranh hơn. Tuy nhiên, khi thuế quan ưu đãi được cắt giảm nhanh, nguy cơ hàng nước ngoài nhập khẩu ồ ạt hoặc cạnh tranh không lành mạnh vào Việt Nam gây thiệt cho các ngành sản xuất trong nước. Vì vậy, việc sử dụng các công cụ phòng vệ thương mại là cần thiết để chống lại hiện tượng hàng nhập khẩu cạnh tranh không công bằng gây thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước.
Đánh giá về vấn đề này, tại diễn đàn phòng vệ thương mại lần thứ nhất với chủ đề: “Phòng vệ thương mại: Tăng cường năng lực nội sinh, thúc đẩy tăng trưởng bền vững” mới đây, ông Trịnh Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết: Việc xử lý một cách phù hợp các cuộc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam cũng đã giúp cho nhiều ngành, nhiều doanh nghiệp tránh được rủi ro và tác động tiêu cực của các biện pháp phòng vệ thương mại mà thị trường xuất khẩu áp dụng, từ đó giúp các doanh nghiệp giữ được thị trường và ngày càng tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.
Đến hết tháng 9 năm 2024, Việt Nam đã tiến hành 30 cuộc điều tra phòng vệ thương mại và đang duy trì áp dụng 22 biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu. Tổng doanh thu hàng năm của các doanh nghiệp sản xuất trong nước tham gia các vụ việc phòng vệ thương mại ước đạt 475 nghìn tỷ đồng. Số lao động trực tiếp làm việc tại các doanh nghiệp khoảng trên 36.000 người. Thu ngân sách hàng năm từ thuế phòng vệ thương mại đạt từ 1.200 đến 1.500 tỷ đồng.
Ông Đinh Quốc Thái, Tổng Thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam, chia sẻ: Sắt thép là một trong những ngành sản xuất công nghiệp quan trọng của Việt Nam, tuy nhiên có thời điểm thép nhập khẩu giá rẻ từ Trung Quốc chiếm tới 62% tổng lượng nhập khẩu thép. Việc bán phá giá của thép nhập khẩu tạo nên sức ép cạnh tranh nặng nề cho các doanh nghiệp sản xuất trong nước. Rất nhiều doanh nghiệp thép Việt Nam mất khách hàng, giảm doanh thu dẫn đến thua lỗ, đối diện nguy cơ phá sản.
Trong bối cảnh đó, để bảo vệ ngành sản xuất trong nước và công ăn việc làm cho người lao động, các doanh nghiệp ngành thép đã tập hợp lại, cùng với sự hỗ trợ của Cục Phòng vệ thương mại khởi xướng vụ kiện chống bán phá giá đối với một số sản phẩm thép từ Trung Quốc. Sau khi Bộ Công Thương áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, tình hình sản xuất của doanh nghiệp trong nước đã được cải thiện đáng kể cả về doanh thu, thị phần, lợi nhuận.
Nhờ đó, tạo môi trường cạnh tranh công bằng, minh bạch, giúp doanh nghiệp sản xuất có nguồn lực tái tục đầu tư, đóng góp ngân sách. Đồng thời, bảo vệ công ăn việc làm cho hàng trăm nghìn lao động trực tiếp và gián tiếp.
Tương tự đối với ngành mía đường, ông Trần Vĩnh Chung, Tổng Thư ký Hiệp hội Mía Đường Việt Nam, cho biết kể từ khi thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp được áp dụng với đường nhập khẩu từ Thái Lan, sản lượng đường sản xuất trong nước đã tăng từ xấp xỉ 700.000 tấn niên vụ 2020-2021 lên gần 1,2 triệu tấn niên vụ 2023 - đến tháng 9 năm 2024, tăng 161%.
Doanh thu của các nhà máy đường đã tăng gấp đôi trong cùng giai đoạn. Tác động của biện pháp phòng vệ thương mại không chỉ giới hạn ở kết quả hoạt động kinh doanh của các nhà máy đường mà còn thể hiện qua sự cải thiện trong thu nhập của người nông dân trồng mía. Giá mua mía trung bình đã tăng từ 850.000 đồng/tấn mía niên vụ 2020-2021 lên xấp xỉ 1,2 triệu đồng/tấn mía niên vụ 2023-2024, tăng 152% . Người nông dân đã yên tâm gắn bó hơn với cây mía, diện tích trồng mía tiếp tục được mở rộng.
Không chỉ với mặt hàng trong nước, đối với các ngành hàng xuất khẩu, theo Cục Phòng vệ thương mại, việc xử lý một cách thỏa đáng các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đã giúp các doanh nghiệp tận dụng và giữ vững được những kết quả do quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đem lại.
Để đạt được những kết quả trên, Cục Phòng vệ thương mại đã và đang hoạt động rất tích cực là điểm tựa vững chắc cho doanh nghiệp. Đồng thời, Cục Phòng vệ thương mại cũng sẽ đồng hành với các doanh nghiệp xuất khẩu trong quá trình xử lý các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp.
Tuy nhiên, phòng vệ thương mại là công cụ bảo vệ ngành hàng, không phải bảo vệ từng doanh nghiệp riêng lẻ. Vì vậy, để áp dụng hiệu quả các công cụ này, vai trò tập hợp, liên kết của hiệp hội ngành hàng là vô cùng quan trọng. Bản thân mỗi doanh nghiệp cũng cần nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm và quyền lợi của mình trong việc tham gia các vụ việc phòng vệ thương mại để có sự chia sẻ, đồng hành hướng tới bảo vệ quyền lợi chung một cách chính đáng./.
