Sông Cu Đê (hay còn được gọi là Sông Trường Định) là một dòng sông tại phía Tây - Bắc của thành phố Đà Nẵng. Thượng nguồn của sông nằm ở xã Hòa Bắc (huyện Hòa Vang), còn hạ nguồn là cửa biển Nam Ô (phường Hòa Hiệp Bắc, quận Liên Chiểu). Sông được gọi là Cu Đê vì phần hạ lưu của nó chảy qua làng Cu Đê. Khi du khảo bằng thuyền máy từ cầu sắt Nam Ô, đi ngược dòng sông Cu Đê lên hướng thượng nguồn, du khách sẽ trải qua nhiều làng mạc xanh tươi trù phú; những bãi ngô, bãi mía xanh tốt một màu, với non nước hữu tình, thơ mộng, và đậm nét hoang sơ kỳ thú.
Săn lộc trời trên sông Cu Đê
Đặc biệt, vùng hạ nguồn của sông Cu Đê xuất hiện loài "sứa ngọt" (có thể ăn sống) vào đầu mùa hè. Theo các lão nông trú tại thôn Trường Định (xã Hòa Liên, huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng), khu vực này từ lâu đã là nơi sinh sống của các loại nhuyễn thể như nước và sứa, với cao điểm là vào mùa hè. Đặc biệt, năm nay, sứa xuất hiện rất nhiều, bắt đầu từ tháng Giêng và kết thúc vào tháng Tư, nhưng đỉnh điểm là vào tháng Ba và tháng Tư (DL).
Nghe đồn, gần đây, khu vực thôn Trường Định (hạ nguồn của sông Cu Đê) đã xuất hiện nhiều sứa, khiến cho xóm thôn trở nên rộn ràng với hình ảnh săn sứa, lặn sứa, mua bán và chế biến sứa, cũng như thưởng thức sứa trong các món gỏi, tạo nên hương vị độc đáo của loài nguyên thể.
Khi chúng tôi đến và đứng trên cầu Trường Định để quan sát, chúng tôi thấy nhiều ghe và thuyền trên sông đang đi vớt sứa. Mỗi con sứa nổi lên trên làn nước, trông rất đẹp và hấp dẫn. Người trên ghe sử dụng cây vợt có cán dài để vớt lên và bỏ vào thùng hoặc đáy ghe.
Để trải nghiệm cảnh săn sứa, chúng tôi đã đến thăm một người bạn tên là Võ Văn Thành, người sống sát bờ sông Cu Đê (xã Hòa Liên, huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng). Sau khi uống nước trà, anh Thành đã trang bị cho chúng tôi chiếc áo phao màu cam và dẫn chúng tôi xuống bến sau nhà, lên chiếc ghe nhỏ. Chiếc ghe này đã được trang bị sẵn mái chèo, vợt và thùng chứa sứa.
Vớt sứa trên Sông Cu Đê
Anh Thành đã đưa chiếc ghe ra cách bờ vài mét và sử dụng cây vợt dài để vớt sứa. Lúc này, cảnh quan trên sông trở nên rất sinh động với nhiều ghe, thuyền và người dân đang săn sứa, vớt sứa. Họ sử dụng hai tay để xoay cây vợt và di chuyển ghe hoặc thuyền. Từ xa, họ trông giống như các vận động viên thể thao chèo thuyền hoặc đua thuyền trên sông.
Chiếc ghe nhỏ của anh Thành bồng bềnh trên sông, và chúng tôi đã bắt gặp những con sứa nổi lên trong nước trong xanh. Chúng tôi đã chú ý quan sát rằng phần đầu của mỗi con sứa có hình tròn gọi là vòm mũ sứa phồng ra, hút nước vào bên trong. Sau đó, chúng co bóp lại phía sau để tạo ra áp lực đẩy nước ra ngoài, và cơ thể của sứa di chuyển về phía trước. Miệng của sứa có hàng chục tua lái (gọi là chân) để thay đổi hướng di chuyển. Điều này làm cho chúng trở nên rất đặc biệt và hấp dẫn vì chúng tôi chưa bao giờ thấy sứa "bơi thật" trước đó.
Khi vớt sứa, anh Thành cho biết rằng sứa trên đoạn sông này có hai loại, được phân biệt bởi màu sắc. Sứa trắng có những chấm đỏ nâu và không ngon bằng sứa xanh vì sứa xanh giòn và "ngọt" hơn. Trong vài năm gần đây, sứa cũng đã xuất hiện tại nhiều lòng hồ nuôi cá của người dân địa phương. Do đó, vào những ngày nghỉ cuối tuần hoặc những dịp đặc biệt khi có khách ghé thăm, họ thường xuống sông hoặc hồ nước để săn sứa và chế biến thành các món ăn dân dã để thưởng thức cùng khách.
Lúc này, ánh nắng mặt trời đã rọi xuống mặt sông, và anh Thành cho biết rằng do ánh sáng phản chiếu, việc nhìn thấy sứa trở nên khó khăn vì màu sắc của sứa rất giống màu nước. Do đó, anh ấy cởi áo và mang theo một cây vợt nhỏ để lặn xuống sông. Mỗi lần lặn, anh ấy có thể bắt được khoảng 5-6 con sứa, và sau khoảng 10 lần lặn, anh ấy đã bắt đủ để lấp đầy một xô sứa, cùng với tôi mang về nhà để chế biến.
Sứa Cu Đê ăn rất mê
Chị Lê Thị Lệ cho biết, quá trình chế biến sứa rất công phu. Đầu tiên, phải dùng máy bơm nước để xịt vào từng con sứa và rửa sạch. Sau đó, sứa được cho vào rổ và đảo đi đảo lại nhiều lần bằng đôi tay để loại bỏ chất bẩn. Tiếp theo, từng con sứa được đưa vào vòi nước để tẩy chất bẩn ở miệng sứa và làm cho chúng săn chắc.
Sau khi trụng qua nước sôi để khử mùi tanh, sứa được chị Lệ cắt thành từng miếng nhỏ. Ngoài chuối chát, mít non và đậu phộng rang - những nguyên liệu chính, món sứa trộn còn được kèm thêm một vài gia vị khác như rau húng, rau cải và hành ngò, tùy theo khẩu vị của mỗi gia đình. Ở nhiều vùng, trên đĩa sứa trộn, người ta thường thêm mít non luộc xắt nhỏ, thịt heo nạc luộc xắt nhỏ, bánh tráng và tép khô trộn đều. Món này rất ngon miệng và thường được người ta mời nhau ăn một bữa để tăng sự gần gũi và ấm áp giữa các thành viên trong làng xóm.
Và bây giờ, trên bàn, những đĩa sứa trộn được chị Lệ chế biến đã được bày ra rất hấp dẫn. Trong mùa sứa, các xóm chài ven sông Cu Đê trở nên sôi động hơn. Chúng tôi vừa thưởng thức món "gỏi sứa Cu Đê", vừa mải mê ngắm cảnh trên sông, với những chuyến ghe và thuyền xuôi ngược, cùng với từng thùng sứa đang được chất đầy và chở về "bến sứa" với nụ cười của ngư dân giòn tan theo mùa sứa ven sông Cu Đê./.
