Luật Đầu tư sửa đổi vừa được Quốc hội biểu quyết thông qua sáng 11/12 đã mở ra bước chuyển đáng chú ý trong cải cách thủ tục kinh doanh, khi chính thức bãi bỏ yêu cầu xin giấy phép đối với 38 ngành, nghề và điều chỉnh phạm vi của thêm 20 lĩnh vực khác. Văn bản này sẽ có hiệu lực từ ngày 1/3/2026, trong khi danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện mới sẽ được áp dụng từ 1/7/2026.
Việc rà soát cho thấy nhiều lĩnh vực từng được xem là nhạy cảm hoặc cần kiểm soát chặt chẽ nay được đánh giá đã đủ điều kiện để chuyển sang mô hình quản lý mới. Từ đó, hàng loạt hoạt động kinh doanh sẽ không còn phải xin phép. Các nhóm ngành liên quan đến dịch vụ làm thủ tục thuế, thủ tục hải quan, phụ trợ bảo hiểm hay giám định thương mại được đưa ra khỏi danh mục yêu cầu điều kiện. Bên cạnh đó, kinh doanh tạm nhập - tái xuất hàng hóa thuộc diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, hàng thực phẩm đông lạnh; kiểm toán năng lượng; dịch vụ việc làm… cũng được gỡ giấy phép.
Không chỉ các ngành dịch vụ, nhiều lĩnh vực kỹ thuật và vận tải cũng nằm trong diện cắt giảm. Các hoạt động như bảo hành, bảo dưỡng ô tô; sửa chữa, đóng mới phương tiện thủy nội địa; dịch vụ bảo đảm hoạt động bay; vận tải đa phương thức; dịch vụ kiến trúc hay các hoạt động xây dựng do nhà thầu nước ngoài thực hiện đều được chuyển sang cơ chế quản lý mới. Danh mục này tiếp tục mở rộng sang các ngành liên quan đến đời sống đô thị như vận hành chung cư, vận hành cơ sở hỏa táng, dịch vụ trung tâm dữ liệu, tư vấn du học, xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai, cũng như hoạt động in, đúc tiền.
Song song với đó, luật lần này điều chỉnh phạm vi của 20 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Trong đó, một số tên gọi được cập nhật cho phù hợp hơn với phạm vi công việc thực tế, như thay “Hành nghề thừa phát lại” thành “Hành nghề thừa phát lại thừa hành viên”. Đáng chú ý, nhóm ngành liên quan đến thuốc lá cũng được sửa đổi, theo hướng loại trừ thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng khỏi danh mục được phép kinh doanh theo cơ chế trước đây.
Trong báo cáo giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết Chính phủ sẽ yêu cầu các bộ, ngành sớm xây dựng phương thức quản lý mới đối với những ngành, nghề được cắt giảm giấy phép. Bộ trưởng nhấn mạnh đến định hướng chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, giảm tối đa cơ chế “xin - cho” và tập trung quản lý theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho những lĩnh vực thật sự cần điều tiết.
Tinh thần cải cách này cũng phù hợp với đề nghị của cơ quan thẩm tra, vốn nhiều lần nhấn mạnh cần tiếp tục loại bỏ những điều kiện kinh doanh không còn phù hợp, chỉ giữ lại các yêu cầu mang tính thiết yếu nhằm bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự xã hội, đạo đức và sức khỏe cộng đồng. Việc tinh gọn hệ thống điều kiện kinh doanh được kỳ vọng tạo ra môi trường thông thoáng hơn cho doanh nghiệp, đồng thời giảm gánh nặng thủ tục cho hàng chục nhóm ngành từng phải xin phép trước khi hoạt động.
Những thay đổi này đánh dấu bước chuyển quan trọng trong chính sách quản lý hoạt động đầu tư kinh doanh, hướng đến mô hình giám sát rõ ràng, minh bạch và giảm tối đa sự can thiệp hành chính không cần thiết. Từ 2026, doanh nghiệp trong nhiều ngành sẽ hoạt động theo cơ chế đăng ký hoặc thông báo, thay vì phải chờ cấp phép như trước, mở ra kỳ vọng về sự bứt phá trong cải thiện môi trường kinh doanh.
