Xây dựng mã số vùng trồng nông sản
Để đảm bảo truy xuất nguồn gốc, kiểm soát chất lượng sản phẩm, tuân thủ yêu cầu của thị trường nhập khẩu và xây dựng thương hiệu uy tín nhiều cho vùng sản xuất nông sản của tỉnh Quảng Trị đã cấp mã số vùng trồng.
Theo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh, mã số vùng trồng là mã định danh quan trọng được cấp cho một vùng trồng trọt cụ thể, cho phép theo dõi và kiểm soát tình hình sản xuất, chất lượng nông sản và truy xuất nguồn gốc. Mã này chứa đựng hệ thống thông tin đầy đủ về vị trí địa lý, loại cây trồng, quy trình canh tác và lịch sử sản xuất, giúp cơ quan chức năng và người tiêu dùng có thể xác định rõ ràng nguồn gốc và điều kiện sản xuất của nông sản, đảm bảo đáp ứng nghiêm ngặt các yêu cầu của thị trường.
Việc nhận dạng vùng trồng thông qua mã số vùng trồng này được hỗ trợ mạnh mẽ bởi công nghệ. Mã số vùng trồng liên kết với tọa độ GIS/GPS để khoanh vùng ranh giới chính xác, đồng thời cung cấp nền tảng để in mã QR-code lên bao bì sản phẩm xuất khẩu, cho phép truy xuất lịch sử canh tác ngay tại điểm bán. Việc mã hóa vùng trồng mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho nông dân, giúp các hộ sản xuất quản lý được diện tích, chuẩn hóa quá trình chăm sóc, hỗ trợ cảnh báo tình hình dịch bệnh, lên kế hoạch chăm sóc chi tiết và ước lượng năng suất chính xác.
Đến nay, tỉnh Quảng Trị đã có 69 vùng trồng được cấp mã số vùng trồng với tổng diện tích trên 3.300ha. Các cây trồng chủ lực như lúa có 35 mã số vùng trồng (trong đó 33 mã số vùng trồng nội địa với diện tích hơn 510ha; 2 mã số vùng trồng xuất khẩu diện tích hơn 37ha); chuối có 10 mã số vùng trồng xuất khẩu với diện tích hơn 2.300ha, 1 mã số vùng trồng nội địa kết hợp với mít, mắc ca diện tích 532ha; hồ tiêu có 4 mã số vùng trồng nội địa diện tích 75ha. Các loại cây trồng khác như dưa hấu, thanh long, đậu xanh, an xoa, sen, sả, cây dược liệu, cam, bưởi... cũng được cấp từ 1 - 3 mã số vùng trồng. Ngoài ra, có 2 cơ sở đóng gói xuất khẩu đã được Trung Quốc cấp mã, phục vụ đóng gói cho sản phẩm chuối tại khu vực phía Tây nam tỉnh. Đây là minh chứng cho việc chuỗi sản xuất của Quảng Trị đã đạt đến tiêu chuẩn quốc tế.
Ông Hồ Khắc Minh - Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết: Thực tiễn tại Quảng Trị cho thấy, mã số vùng trồng không chỉ là một thủ tục hành chính, mà là giải pháp quan trọng để nâng tầm và định vị nông sản. Quá trình xây dựng và duy trì mã số vùng trồng buộc người nông dân phải thay đổi triệt để tư duy sản xuất, chuyển từ thói quen canh tác truyền thống sang tuân thủ nghiêm ngặt quy trình kỹ thuật, coi trọng tính minh bạch và bảo đảm an toàn thực phẩm. Đây chính là bước đi tiên quyết để nông sản Quảng Trị có thể cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường quốc tế.
“Mở cửa” cho nông sản hội nhập thị trường quốc tế
Việc cấp mã số vùng trồng là chiến lược trọng tâm nhằm đưa nông sản của tỉnh Quảng Trị vươn ra thị trường quốc tế một cách bền vững. Khu vực biên giới phía Nam Quảng Trị hiện có khoảng 3.050ha chuối, trong đó gần 2.920ha đã cho thu hoạch. Phần lớn diện tích trồng chuối tại khu vực này đã được tổ chức và quản lý theo các mã số vùng trồng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc theo tiêu chuẩn sản xuất an toàn. Trong đó, các vùng trọng điểm được cấp mã số vùng trồng là vùng trồng chuối Cổ Thành với gần 570ha, Xi Núc 137ha, Xy 480ha, Thuận 190ha, Tân Thuận 150ha, A Rông-Kỳ Nơi 37ha, Ka Tăng 25ha... Việc gắn mã số và cam kết sản xuất an toàn đã tạo nên một chuỗi cung ứng minh bạch, giải quyết vấn đề truy xuất nguồn gốc, giúp chuối Quảng Trị tự tin chinh phục các thị trường khó tính như Trung Quốc và Thái Lan.
Một số sản phẩm nông sản khác như lúa, hồ tiêu, các sản phẩm dược liệu chế biến từ vùng trồng được cấp mã số cũng đang tích cực sử dụng mã số vùng trồng để tìm kiếm cơ hội ở những thị trường có yêu cầu cao như Trung Quốc, Thái Lan, Châu Âu...
Ông Nguyễn Giang - Giám đốc HTX Nông sản hữu cơ Gio Linh chia sẻ: Năm 2018, HTX Nông sản hữu cơ Gio Linh đã được cấp ông Nguyễn Giang phục vụ xuất khẩu vào thị trường Châu Âu cho 25ha lúa sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ Việt Nam tại vùng trồng lúa Phước Thị. Những nỗ lực tuân thủ nghiêm ngặt quy trình của mã số vùng trồng đã mang lại kết quả cụ thể trong xuất khẩu. Năm 2023, HTX đã thực hiện thành công 2 chuyến xuất khẩu sang các thị trường Bỉ, Đức và Cộng hòa Séc với tổng sản lượng 15 tấn. Năm 2024, HTX đã xuất khẩu 3 tấn gạo hữu cơ sang Trung Quốc để chào hàng, mở rộng mạng lưới đối tác.
Hiện tại, để nâng cao giá trị và mở rộng thị phần, các địa phương tại Quảng Trị đang tập trung định hướng người dân tiếp tục duy trì và mở rộng vùng trồng đã được cấp mã số. Đặc biệt, tỉnh khuyến khích mạnh mẽ việc liên kết sản xuất thông qua ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm với các doanh nghiệp, tạo đầu ra ổn định. Song song đó, việc tập trung chế biến tinh, sâu các sản phẩm từ nông sản cũng là giải pháp quan trọng nhằm đa dạng hóa thị trường, giảm thiểu rủi ro khi phụ thuộc vào xuất khẩu tươi, từ đó gia tăng giá trị kinh tế bền vững cho nông sản Quảng Trị.
Mặc dù ngành Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị đã tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn và tích cực hỗ trợ các sơ sở sản xuất trong việc phát triển vùng trồng. Tuy nhiên, quá trình triển khai phát triển mã số vùng trồng vẫn gặp những nút thắt cần tháo gỡ.
Theo bà Nguyễn Hồng Phương - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Trị, sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh vẫn còn chịu ảnh hưởng của sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, chưa có nhiều vùng sản xuất quy mô tập trung theo yêu cầu của nước nhập khẩu. Mặc dù mã số vùng trồng đã được cấp nhưng việc duy trì ranh giới vật lý và quy trình kỹ thuật đồng nhất trong vùng trồng rộng lớn lại được chia nhỏ bởi nhiều hộ dân nên đòi hỏi nguồn lực giám sát rất lớn. Bên cạnh đó, khả năng ứng dụng công nghệ và sự tuân thủ quy trình của người dân còn nhiều hạn chế. Việc yêu cầu nông dân ghi chép nhật ký đồng ruộng điện tử vẫn còn gặp khó khăn, đặc biệt đối với các hộ lớn tuổi. Vấn đề nguồn lực và chi phí ban đầu cho việc xây dựng và duy trì hệ thống quản lý đôi khi vượt quá khả năng của các HTX quy mô nhỏ và nông dân.
Thời gian tới, để mở rộng các vùng trồng được cấp mã số vùng trồng, ngành Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục thực hiện công tác tuyên truyền, hướng dẫn cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân các quy định về cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói; phối hợp và hỗ trợ các địa phương trong việc khảo sát, xây dựng kế hoạch phát triển vùng trồng, cơ sở đóng gói trên cơ sở thực tế, đặc thù và nhu cầu của từng địa phương. Cùng với đó, ngành sẽ tăng cường áp dụng công nghệ thông tin để quản lý cơ sở dữ liệu về vùng trồng và cơ sở đóng gói, đảm bảo sử dụng dữ liệu hiệu quả và truy xuất nguồn gốc nhanh chóng, minh bạch; hướng dẫn, tiếp nhận và kiểm tra rà soát thủ tục hồ sơ đăng ký mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói theo quy định; đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra việc quản lý, sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói đảm bảo duy trì đáp ứng các quy định kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm sau khi được cấp.
