Giữa khúc sông Hồng đoạn qua chân cầu Thanh Trì (Hà Nội), bè cá của anh Nguyễn Văn Tình, Giám đốc Công ty Cổ phần Cá sạch Việt Nam, nằm lặng lẽ giữa màu nước phù sa. Hơn 80 lồng cá được nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP, cho ra đời những mẻ cá sạch phục vụ nhà hàng và các hộ gia đình ở Hà Nội. Ít ai biết, người đàn ông đứng sau mô hình này từng là làm việc trong ngành dệt công nghiệp, quyết định rẽ hướng về quê để theo đuổi giấc mơ làm nông nghiệp sạch.
Mở hướng nuôi cá sạch, hiệu quả kinh tế cao
Anh Tình quê ở Phú Thọ, nơi từng có trại cá giống nổi tiếng một thời nhưng dần bị mai một theo thời gian. Năm tháng khi còn là sinh viên nơi thành thị đã gieo vào anh ý niệm rằng, con người chỉ thật sự hạnh phúc khi được làm điều có ích cho quê hương. Sau 5 năm làm việc tại một công ty ngành dệt may tại Hà Nội, anh quyết định rời phố, về lại Phú Thọ, khởi đầu một con đường hoàn toàn mới, đó là “làm cá sạch”.
Bắt đầu từ con số 0, anh Tình tìm đến Học viện Nông nghiệp Việt Nam và Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản để học kỹ thuật, nắm quy trình nuôi cá một cách bài bản. “Tôi nghĩ, phải học thật kỹ rồi mới làm. Sau đó anh mang những giống cá mới như rô đơn tính, chép V1, F1 và đặc biệt là cá tầm về cho bà con nuôi thử”, anh Tình kể.
Việc đưa giống mới về địa phương không chỉ mở hướng phát triển mới mà còn giúp bà con tiếp cận kỹ thuật nuôi hiện đại, tăng hiệu quả kinh tế gấp nhiều lần so với cách nuôi truyền thống.
Năm 2018, anh Tình thành lập Công ty Cổ phần Cá sạch Việt Nam, chính thức phát triển mô hình nuôi cá theo tiêu chuẩn VietGAP, vốn là thước đo với quy trình đảm bảo an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và bảo vệ môi trường. Toàn bộ quá trình nuôi được ghi chép chi tiết: từ ngày thả giống, khẩu phần ăn đến nguồn nước sử dụng.
“Nuôi cá sạch là khát khao của tôi từ hơn 15 năm trước. Có chứng nhận VietGAP, người tiêu dùng mới thực sự tin và trân trọng sản phẩm của mình,” anh Tình nói.
Trang trại của anh Tình hiện có 84 lồng cá, nuôi nhiều loài có giá trị kinh tế cao như cá tầm, cá lăng, cá trắm, cá chép. Nguồn thức ăn chủ yếu là vi sinh, thảo dược tự nhiên, hoàn toàn không sử dụng kháng sinh cấm.
Các loại cá tại bè của anh Tình mang lại hiệu quả kinh tế cao, thường cao hơn từ 20 - 30% so với thị trường. Cá chép truyền thống ngoài thị trường chỉ khoảng 40–50 nghìn đồng/kg, nhưng tại đây được bán với giá 70 nghìn đồng/kg. Cá lăng cũng tương tự, mức giá trên thị trường khoảng 70–80 nghìn đồng/kg, trong khi tại bè của anh Tình là 100 nghìn đồng/kg.
“Dù giá cá cao hơn thị trường, nhưng giá ấy chỉ đủ bù chi phí, để nuôi được cá sạch, cho ra thịt ngon, chắc và bán được giá cao thì mình phải tốn rất nhiều công sức và phục thuộc vào thiên nhiên ít nhiều. Cái quan trọng là mình đem mô hình về, chia sẻ kinh nghiệm để bà con nuôi nó tốt hơn, thành công hơn. Đấy là cái con đường đi của mình”, anh Tình nói.
Thế mạnh và giá trị từ cá tầm Việt
Trong bối cảnh thị trường còn lẫn lộn giữa cá sạch và cá nuôi công nghiệp, mô hình của anh trở thành điểm sáng về sản xuất thực phẩm an toàn và có trách nhiệm. Theo anh Tình, cá tầm Việt Nam có những thế mạnh riêng cạnh tranh với cá tầm nhập khẩu từ Trung Quốc, với quãng đường vận chuyển ngắn giúp cá khỏe hơn khi đến tay người tiêu dùng. Hơn nữa, chi phí lao động thấp và khả năng tận dụng điều kiện tự nhiên linh hoạt. Đặc biệt, thịt cá Việt có vị ngọt, săn và được người tiêu dùng trong nước đánh giá cao.
Tuy vậy, anh cũng lưu ý, mô hình nuôi cá lồng tiềm ẩn nhiều rủi ro, cần chọn cá giống khỏe mạnh, trọng lượng từ 1kg trở lên để nuôi trong 3–5 tháng vào mùa đông. Nếu thời tiết ấm lên sớm, cá chưa đạt trọng lượng thương phẩm sẽ phải chuyển ngược lên vùng núi, gây tốn kém và hao hụt.
Hai năm 2024 – 2025, những cơn bão lớn khiến nước sông dâng cao, cuốn theo bùn đất, rác thải làm cá chết hàng loạt. Anh Tình gọi đó là “tai nạn nghề nghiệp” với thiệt hại hàng tỷ đồng nhưng không thể tránh.
“Bè cá ở đây mình đã đầu tư rất là kiên cố cho nên mưa lũ không ảnh hưởng đến. Thế nhưng ngược lại thì nó lại ảnh hưởng đến con cá của mình. Bởi khi mà nước lũ về cuốn theo lượng bùn, rác rất lớn làm cho cá bị ngạt, chết rất nhiều”, anh Tình kể.
Thiên nhiên là yếu tố khó khắc phục, nhưng từ kinh nghiệm nhiều năm, anh Tình đã chọn nuôi những loài cá phù hợp với mùa lũ, điển hình là cá chép sông Hồng. Loài cá này không chỉ chịu được dòng nước xiết, mà còn ham ăn và phát triển nhanh trong mùa mưa lũ, giúp giảm rủi ro so với các loại cá khác.
Từ những quan sát thực tế sau hai mùa lũ, anh quyết định chỉ nuôi cá chép vào mùa lũ, còn các loài khác như cá tầm, cá trình, cá lăng sẽ nuôi vào thời điểm thời tiết thuận lợi. Kinh nghiệm này cho thấy, kiến thức dân gian kết hợp với thử nghiệm thực tế có thể giúp xây dựng mô hình nuôi cá an toàn, hiệu quả và thích ứng với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt.
Hiện anh Tình đang có kế hoạch mở rộng thêm 100 lồng nuôi, hướng đến cung cấp ổn định cho thị trường Hà Nội. Dự kiến không chỉ tăng sản lượng mà còn là cơ hội thử nghiệm các loài cá phù hợp với điều kiện tự nhiên, đồng thời lan tỏa kỹ thuật nuôi hiện đại, giúp bà con cùng nâng cao hiệu quả kinh tế.
Cá tầm là loài thủy sản có giá trị cao, đặc biệt là trứng cá tầm (caviar) được ưa chuộng trên thị trường thế giới. Tại Việt Nam, cá tầm được nuôi từ năm 2005 ở các vùng núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ và Tây Nguyên, dần trở thành đối tượng nuôi chủ lực, giúp tận dụng hiệu quả nguồn lợi thủy sản nước lạnh.
Trong những năm gần đây, năng suất nuôi cải thiện đáng kể, từ 7–10 kg/m³ lên 20–30 kg/m³, thậm chí 50 kg/m³ nhờ áp dụng khoa học kỹ thuật và cải tiến hệ thống nuôi. Sự phát triển này đưa Việt Nam vào nhóm 10 nước có sản lượng cá tầm lớn nhất thế giới, khẳng định tầm quan trọng của việc xây dựng kế hoạch nuôi cá tầm bền vững và phù hợp với từng vùng sinh thái.
